Ineens gaat de discussie nog nauwelijks over Donald Trump die extremistische volgers aanspoort het Congres te bestormen, maar over de censuur. Twitter en andere “sociale media” leggen hem, na vier jaar alles te hebben toegelaten, ineens het zwijgen op. Gevaarlijk, aldus veel reacties, deze censuur kan iedereen treffen.
Facebook en co hebben één grote bekommernis: het bedrijf moet de grootst mogelijke winst maken, en ze doen dat vooral met hun immense depots aan data. Trumps tweets na de botsingen in 2017 in Charlottesville waren niet minder verwerpelijk dan wat hij begin dit jaar spuide, toen grepen ze niet in. Maar op 6 januari is hij een risicofactor geworden, ook Deutsche Bank – die overweegt zijn rekening te sluiten – vindt dat ineens. Trump wordt na al die jaren het zwijgen opgelegd. Hebben Twitter en co wel dat recht?
Privé terreinen
Facebook en co zijn honderd procent privébedrijven. Mag een privé krant of blad bijdragen, lezersbrieven of advertenties voor publicatie weigeren? Om diverse redenen kunnen ze dat, bijv. omdat het indruist tegen de visie van het blad, omdat het beledigend kan zijn, of strijdig met de wet… Zelden omdat het de waarheid geweld aandoet, want dan had men bij voorbeeld indertijd moeten weigeren de leugens van Bush en Blair over de massale vernietigingswapens van Saddam Hoessein te verspreiden.
De ”sociale media” hebben de voorbije weken tweets geweigerd wegens “strijdig met de waarheid”. Daar is geen wettelijke basis voor, de bedrijfsleiding kan ethische redenen inroepen, al dan niet als voorwendsel. Het grote probleem is dat Twitter, Facebook, YouTube, Instagram en co een feitelijk monopolie hebben, als zij iets weigeren is er geen gelijkwaardig alternatie. Als een krant iets weigert, kan men altijd proberen bij een andere, in de wereld van de “sociale media” ligt dat veel moeilijker, een alternatief vinden.
Nu treden Twitter, FB en co op omdat het gaat het om aansporing tot geweld. Wat kan dat geven in bij voorbeeld een oproep tot staking, tot deelname aan een stakingspiket, aan een betoging die uit de hand kan lopen?
Het gevaar ligt erin dat dit privémonopolies zijn die naar eigen goeddunken, zonder een duidelijk wettelijk kader, kunnen beslissen, ook over de grenzen heen. Nationale en vooral internationale autoriteiten, zoals de EU, lopen hier achter, zowel op het belasten van die grote ondernemingen als op sociale controle over die “sociale mediamonopolies”. Twitter, YouTube… hebben hun eigen kader in functie van hun eigen, allesbehalve sociale, belangen.
Het zijn de wetgevers die een kader moeten vastleggen over (beperkte) limieten op het recht op vrije meningsuiting.
De meeste landen van West-Europa hebben wetten tegen xenofobe en andere haat, maar met te weinig middelen om ze door die “sociale media mastodonten te doen naleven. Dat wordt nochtans, in een wereld van zogenaamde alternatieve waarheden, steeds dringender.
Aanhalingstekens
Waarom aanhalingstekens bij sociale media? Wat is er zo sociaal aan die media. Ze zijn zeker niet “sociaal” wat eigendom of doelstelling betreft, het zijn pure privé-ondernemingen die optimale winst willen maken. Hun voornaamste bron van winst: de gegevens van de gebruikers. Dat die gebruikers tot onverdraagzaamheid en zelfs haat aansporen, drijft het gebruik, en dus de winsten, op.
Zijn ze “sociaal” omdat miljarden mensen er kunnen gebruik van maken en dat ook doen? Ze hebben inderdaad massaal veel contacten mogelijk gemaakt. Maar op het einde van de dag moeten we ook vaststellen dat ze de samenleving verder hebben geatomiseerd, want iedereen zal al wel zelf vastgesteld hebben dat je metterdaad in een bubbel verzeilt, en dat die bubbels het echte samenleven niet bevorderen.
