De conflicten rond de productie van palmolie en rubber op plantages van de Groep SOCFIN in Afrika en Zuidoost-Azië zijn vandaag nog steeds actueel. Nochtans is het dit jaar al tien jaar geleden sinds de eerste, wereldwijde actiedag om deze misstanden aan te klagen, aldus de aanklacht van actievoerders.
Socfin – Société Financière des Caoutchoucs – is een groep van agro-industriële participaties. Het bedrijf met hoofdzetel in Luxemburg is eigendom van de Belgische zakenman Hubert Fabri en de Bolloré-groep.
Op 30 mei 2023, tijdens de Algemene Vergadering van aandeelhouders in Luxemburg, overhandigen organisaties uit het maatschappelijk middenveld een certificaat “onverantwoorde landbouw” aan SOCFIN. Hiermee stellen de actievoerders de “zelfregulering” van de groep aan de kaak, waardoor conflicten over land, sociale rechten en milieu niet opgelost worden.
Ten einde raad
“We hadden er vertrouwen in dat levensbelangrijke ruimte aan ons zou worden teruggegeven nadat de oude palmbomen waren gekapt. Helaas gaat de herbeplanting door tot aan de randen van onze concessies. We zijn ten einde raad” (Brief aan president Paul Biya van de vereniging van vrouwen uit de buurt van SOCAPALM in Edea, mei 2023)
Of het nu gaat om de certificering van plantages door de Roundtable for Sustainable Palm Oil (RSPO), de deelname aan het Global Platform for Sustainable Natural Rubber (GPSNR) of de “klachtenbeoordelingsmissies” van een oude partner van de Groep, de Earthworm Foundation, vertegenwoordigers van de lokale gemeenschappen en de ngo’s die hen steunen, hekelen al deze manoeuvres van het bedrijf als manieren om conflicten onzichtbaar te maken in plaats van ze op te lossen.
In 2023 beweert SOCFIN dat 96% van zijn palmoliefabrieken het RSPO-label hebben. Dit ondanks formele klachten van vertegenwoordigers van lokale gemeenschappen over het auditproces, aanhoudende conflicten en vervuiling.
“De auditors kregen voertuigen en vertalers van het bedrijf om hun werk uit te voeren, wat hun onafhankelijkheid ondermijnde. Verschillende dorpshoofden en woordvoerders van afdelingen werden ontslagen door onze Paramount Chief omdat ze het niet eens waren met de activiteiten van het bedrijf. Er zijn nieuwe hoofden benoemd zonder degelijke verkiezingen. Wij worden niet vertegenwoordigd door afgevaardigden die we zelf gekozen hebben”
(Uittreksel uit de petitie tegen de certificering van SOCFIN, Sierra Leone, 2022)
In februari concludeerde de Nederlandse ngo Milieudefensie op basis van een analyse van openbaar beschikbare auditverslagen dat het RSPO-proces een ongelooflijke tekortkoming bevatte. Delen van een plantage die rechtstreeks worden beheerd aan basis van de toeleveringsketen en die niet aan de RSPO-criteria voldoen, kunnen buiten de certificering worden gehouden. Bijgevolg kunnen plantages die rechtstreeks door SOCFIN worden beheerd en die verse vruchten aan één en dezelfde fabriek leveren, bestaan uit gecertificeerde en niet-gecertificeerde delen. In sommige gevallen worden probleemgebieden die niet “klaar voor certificering” zijn, door de verantwoordelijke instantie uit het certificeringsbereik gehaald. Deze praktijk is toegestaan in het RSPO-systeem.
Bedrieglijk
Deze bedrieglijke praktijk maakt de certificering snel en gemakkelijk, omdat de problemen niet opgelost moeten worden vooraleer het duurzaamheidslabel wordt toegekend. Het is dus gemakkelijk voor plantageondernemingen zoals SOCFIN om een certificering te verkrijgen, terwijl zij tijd kopen om de milieu- of sociale problemen in de rest van hun plantage aan te pakken, of niet. Ondertussen kunnen de betrokken ondernemingen munt slaan uit hun “groene imago” op de financiële markten.
In plaats van conflicten op te lossen, legt SOCFIN getroffen gemeenschappen een nieuwe taak op van “verificatie” van gemelde wantoestanden
In april 2023 kondigde SOCFIN aan dat het samen met zijn jarenlange partner, de Earthworm Foundation, een nieuw onderzoek zou instellen naar grieven en lopende conflicten die door organisaties van lokale gemeenschappen op verschillende plantages van de groep publiekelijk aan de kaak waren gesteld.
Dit proces werd eenzijdig door SOCFIN opgelegd zonder voorafgaande bespreking met vertegenwoordigers van de gemeenschappen en aanverwante organisaties om gezamenlijk de modaliteiten en het tijdschema voor een dergelijk proces vast te stellen. Het door SOCFIN en haar partner Earthworm Foundation openbaar gemaakte proces biedt geen garantie ten aanzien van de criteria waaraan elk onderzoek gericht op conflictoplossing zou moeten voldoen: onafhankelijkheid, onpartijdigheid, transparantie, inclusie van getroffen gemeenschappen, expertise op het gebied van mensenrechten en gebruik van een op mensenrechten gebaseerde aanpak.
Daarbij komt nog dat Earthworm Foundation sinds 2017 de partner is van SOCFIN om de verbintenissen van de SOCFIN Groep op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen te operationaliseren. Deze aanpak is publiekelijk aan de kaak gesteld door vertegenwoordigers van de gemeenschappen en ngo’s die weigeren deel te nemen aan een illigetiem proces. Tot op heden heeft SOCFIN niet gereageerd op de bezorgdheid van het maatschappelijk middenveld over dit proces.
SOCFIN neemt alleen deel aan de mechanismen die de groep zelf controleert, wat de noodzaak onderstreept van regelgeving inzake zorgplicht om mensenrechtenschendingen een halt toe te roepen
Geen respect
De SOCFIN Groep weigert deel te nemen aan of respect op te brengen voor elk proces om conflicten op te lossen dat niet rechtstreeks door het bedrijf zelf wordt gestuurd en gecontroleerd. De groep weigerde deel te nemen aan de bemiddeling met het Nationaal Contactpunt van de OESO die in 2014 werd opgestart voor de situatie in Kameroen, of in 2019 na de klacht bij de Internationale Financieringsmaatschappij door lokale bewoners van de SRC-plantage in Liberia. Als lid en financier van RSPO, GPSNR en de Earthworm Foundation kan de SOCFIN Groep er daarentegen zeker van zijn dat haar belangen door deze mechanismen zullen worden beschermd.
Het geval van de SOCFIN Groep benadrukt het falen van zelfregulering in de agro-industriële sector. Het is tijd om de sector te reguleren. Daarom vragen wij: (1) een ambitieuze regelgeving op het niveau van de EU en de lidstaten inzake de zorgplicht van Europese multinationals en (2) een onmiddellijke stopzetting van de activiteiten op SOCFIN-plantages waar sprake is van aanhoudende conflicten met lokale gemeenschappen.
Ondertekenaars
Bunong Indigenous People Association (BIPA), Cambodge
Collectif TANY, France & Madagascar
Entraide et Fraternité, Belgique
Etika asbl, Luxembourg
FIAN Belgium, Belgique
Frères des Hommes, Luxembourg
GRAIN, International
INSPIRIT Creatives, Allemagne
Justicitiz, Liberia
Milieudefensie, Pays-bas
ReAct Transnational, France
Réseau des Acteurs du Développement Durable (RADD), Cameroun
Rettet den Regenwald, Allemagne
SOS Faim, Luxembourg
SYNAPARCAM, Cameroun
