Noord-Ierland, Goede Vrijdag 1998: vredesakkoorden worden ondertekend. Die brengen geen einde aan de Britse heerschappij over Noord-Ierland en evenmin aan de opdeling van het eiland, maar ze beloven gelijkheid tussen alle inwoners van Noord-Ierland. Dat is niet niks in een regio die sinds lange tijd gedomineerd wordt door pro-Britse unionisten die de Ierse nationalisten als tweede-rangsburgers behandelen. We haddenin Belfast een interview met twee architecten van de akkoorden: voormalig IRA-leiders en huidige Sinn Feinleiders Martin McGuinness en Mitchell McLaughlin.
Martin McGuinness
In Belfast interviewden we Martin McGuinness, een belangrijke leider van het Iers Republikeins Leger (IRA), veel belangrijker dan Gerry Adams. Het IRA en zijn politieke arm Sinn Fein zijn de oudste revolutionaire bewegingen van Ierland. Het IRA vecht sedert 1916 tegen de kolonisatie van Ierland door Groot-Brittannië en voor een onafhankelijke Ierse republiek. Onder haar bekende leiders: Michael Collins, over wiens leven een film werd gemaakt, en Eamon De Valera, de eerste president van de Ierse Republiek.
Bent u tevreden met de resultaten van het vredesproces in Noord-Ierland, waarin u een belangrijke rol speelde, of is er nog een lange weg af te leggen?
Wel, ik denk dat we in de loop van de laatste tien jaar een geweldige vooruitgang boekten. Er was een politieke verandering in het Noorden van Ierland en natuurlijk leverde het vredesproces enorme voordelen op voor al onze mensen. Ze zijn er dus zeer gelukkig mee, maar er is nog een lange weg af te leggen omdat de instellingen, die opgericht werden onder de termen van het Goede Vrijdag-akkoord, in moeilijkheden verkeren. Ik geloof dat dit het gevolg is van de problemen die sommige unionistische leiders hebben om in het reine te komen met de aard van de veranderingen die onder het Goede Vrijdag-akkoord werden beloofd.
Dus, ik denk dat er nog heel wat werk te doen staat. Momenteel zijn we bezig met een herziening van de akkoorden van Goede Vrijdag en ik hoop dat er weldra inspanningen zullen worden geleverd om de instellingen, zoals de pan-Ierse instellingen, te herstellen en om beslissende stappen te zetten op het pad van de gelijkheid, van de mensenrechten, demilitarisering en van de politieke agenda’s.
Wie probeert het politieke proces te blokkeren en waarom? In het Ierse kamp is er het "Continuity IRA" en het "Real IRA". Bij de unionisten is er de groep van Paisley. Hoe pak je dat soort van verzet aan?
Ten eerste, we hebben geen echt grote problemen met organisaties zoals het "Real IRA" of het "Continuity IRA". De realiteit is dat deze organisaties militair gezien eerder inefficiënt zijn. Ze hebben geen politieke steun. Er is, gezien de verkiezingsuitslagen, geen enkele twijfel aan dat de overgrote meerderheid van het Ierse volk, nationalisten en republikeinen, de vredesstrategie van Sinn Fein steunt en wil dat ze lukt. Daarom denk ik dat deze kleine groepen slechts microgroepen zijn. Zij moeten rekening houden met de democratisch uitgedrukte wensen van de mensen van Ierland, die in de stembus met overweldigende meerderheid het Goede Vrijdag-akkoord goedkeurden in 1998. Ik denk niet dat het bestaan van die groepen het echte probleem is.
Het echte probleem is de realiteit dat er politieke leiders zijn in de Democratische Unionistische Partij – de partij van Ian Paisley – en in de partij van David Trimble, die nooit echt gelukkig waren met het Goede Vrijdag-akkoord. Daarin ligt de echte moeilijkheid. Het is het onvermogen van politieke leiders binnen het unionisme te erkennen dat machtsdeling en een pan-Ierse benadering de enig mogelijke weg voorwaarts is.
Is Londen, meer dan de unionistische groepen, bereid tot samenwerking met Sinn Fein of probeert ook Tony Blair stokken in de wielen van het vredesproces te steken?
We hebben de Britse regering geprezen voor de rol die ze speelde in het vredesproces, in het bijzonder toen de regering van Tony Blair in 1997 aan de macht kwam. Ik denk dat er geen twijfel over bestaat dat hij de eerste Britse eerste minister in vele tientallen jaren is, die op ernstige wijze de Britse relatie met dit deel van Ierland heeft onderzocht. We staan ook zeer kritisch ten overstaan van Tony Blair omdat hij het akkoord niet voluit wil verdedigen en het niet volledig en ter goeder trouw wil uitvoeren. We denken dat het belangrijk is dat de Britse regering en de Ierse regering en de hele internationale gemeenschap het absoluut duidelijk maken aan de unionistische leiders dat de enige weg vooruit voor hen, en ook voor de rest van ons, erin bestaat dat het akkoord volledig en getrouw wordt uitgevoerd. Daar moeten we blijven aan werken. We moeten ook zorgen dat de instellingen waar de mensen voor stemden opgericht of heropgericht worden. Wij in Sinn Fein willen vrede.
We geloven dat we een reeks omstandigheden op gang hebben gebracht, die zal leider tot de hereniging van Ierland met uitsluitend vreedzame en democratische methodes. We staan voor 100% achter het vredesproces en achter de voortzetting ervan.
De Koerden in Turkije, de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), de organisatie van Abdullah Öcalan, kondigde een staakt-het-vuren af, maar Turkije houdt daar momenteel geen rekening mee. Misschien kan de Europese Unie druk uitoefenen op Turkije. Had u internationale steun voor uw vredesproces, van de Verenigde Staten, de katholieke kerk of was het vooral het resultaat van uw eigen macht?
Vanuit een internationaal perspectief gezien, waren het de Verenigde Staten die de grootste invloed op de Britse regering hadden, en het feit dat de Iers-Amerikaanse gemeenschap sterk achter het vredesproces stond. Via de invloed van Iers-Amerika wisten we de Amerikaanse regering te overtuigen – Bill Clinton bij voorbeeld en nu president Bush – om betrokken te blijven bij het vredesproces en om de onderhandelingen, en het resultaat van de onderhandelingen – het Goede Vrijdag-akkoord – te blijven steunen.
Ik denk dat er ook van de Europese Unie grote steun voor het vredesproces in Ierland was. Niet op dezelfde manier als door de Amerikaanse regering, maar alle vertegenwoordigers in het Europees Parlement hebben het vredesproces zeer goed gesteund. Het is in een vredesproces van politiek belang internationaal respect en steun te krijgen voor de voortdurende inspanningen om tot een vreedzaam einde van het conflict te komen.
Mitchell McLaughlin
In Stormont, het voorlopig geblokkeerde Noord-Ierse parlement, ontmoetten we Mitchell McLaughlin, lid van de Sinn Fein-leiding. Hij wordt beschouwd als de strateeg achter de schermen en behoort tot de linkervleugel binnen Sinn Fein. Over de "conflict resolution strategy" zegt hij het volgende:
Veel problemen blijven bestaan, maar we hebben toch wel een betekenisvolle vooruitgang geboekt. Dit is een proces van conflict-resolutie en we hebben veel geleerd van andere vredesprocessen. Misschien kunnen andere volkeren ook leren van ons. Eén van de problemen die niet is opgelost, is de kwestie van nationale zelfbeschikking voor de bevolking van Ierland. Maar dit kan volgens ons binnen het kader van het huidige vredesproces opgelost worden.
Moet gewapende strijd gestaakt worden om tot een vredesproces te komen, of is een combinatie van beide mogelijk?
Wij probeerden via ongewapende middelen dezelfde doelstellingen te bereiken als wat de IRA via gewapende strijd jarenlang gepoogd heeft. In 1988 en 1990 waren er eerst geheime onderhandelingen met de Britse en Ierse regering. Dat was belangrijk in het scheppen van de mogelijkheid tot een politiek proces. Er is nooit een garantie geweest voor succes, maar de mogelijkheid werd gecreëerd. Heel belangrijk was dat de IRA-leiding positief antwoordde op dit politiek initiatief.
In Noord-Ierland leven verschillende gemeenschappen. Wordt je door Londen beschouwd als een Britse onderdaan of wordt jouw Ierse identiteit erkend?
Wel, dat is nog een deel van de strijd. Onze Ierse identiteit is erkend door de Britten, maar dat wil niet zeggen dat ze de Ierse burgers gelijk behandelen. Ik ben een Iers burger en tegen mijn wil ben ik een Britse onderdaan. Als een Ierse republikein is er hier een probleem dat moet worden opgelost. Dat kan enkel maar als Brittannië het recht erkent van elk volk in Ierland op controle over eigen leven en eigen toekomst. Enkel zo kan een vriendschappelijke relatie tot stand komen tussen onze twee volkeren op basis van gelijkheid. En dat voor de eerste keer in de geschiedenis.
Wenst u een hereniging van de Ierse republiek?
Wij streven niet enkel naar een integratie van Noord-Ierland in Zuid-Ierland. Wat wij willen is een radicale transformatie van Ierland. Wij willen een nieuwe democratie, een nieuwe politiek systeem en een nieuwe grondwet in Ierland. Sinn Fein ijvert voor een democratische socialistische republiek. En wij zijn een sterke partij nu. We zijn de derde grootste partij op het eiland. Elke verkiezing behalen wij meer stemmen. We zijn optimistisch gestemd wat betreft een radicale hervorming van het politiek systeem op het Ierse eiland.
Welke factoren speelden mee in het bekomen van de Goede Vrijdag-akkoorden: Clinton, Blair, Joannes-Paulus II of de eigen sterkte?
Het was een combinatie van factoren. De republikeinen, de nationalisten, de unionisten werkten samen met de Britse, de Ierse en de Amerikaanse regering. Dat alles leidde tot de ondertekening. Geen enkele component kan de volledige verantwoordelijkheid opeisen voor de Goede Vrijdag-akkoorden, maar Sinn Fein gelooft dat wij de dynamische kracht waren voor de verandering. Er zijn vele pogingen en politieke initiatieven geweest om een vredesproces op gang te krijgen. Die zijn allemaal mislukt. Er waren elf initiatieven voor de Goede Vrijdag-akkoorden. Tien jaar waren er onderhandelingen tussen alle partijen, maar met uitsluiting van Sinn Fein. Sinn Fein werd gecensureerd in het Noorden en het Zuiden. Maar toen we de onderhandelingen vervoegden in september 1997 hadden we met Pasen 1998 een vredesakkoord. Wij waren de ontbrekende schakel. We zorgden voor de noodzakelijke veranderingsdynamiek.
Hoe is de relatie met de pro-Britse unionisten? Hebben zij schrik van Sinn Fein?
De relatie met de unionistische gemeenschap is zeer moeilijk op dit moment. We moeten dat filosofisch bekijken. We moeten begrijpen dat de unionistische gemeenschap de gemeenschap is van de kolonisten. Zij maakten deel uit van de kolonisatie van Ierland. Zij zijn bezorgd, zij vrezen gediscrimineerd te worden op de manier dat zij de nationalisten en de republikeinen discrimineerden gedurende vele tientallen jaren. Als republikein moet ik mijn taalgebruik aanpassen om hen gerust te stellen. We baseren ons daarvoor op de Zuid-Afrikaanse ervaring. We zeggen bijvoorbeeld niet het Ierse volk, want vele unionisten geloven dat ze Brits zijn. Maar aangezien ze wel allemaal geboren zijn op het eiland zeggen we: de bevolking van Ierland. Dat klinkt minder imperialistisch voor mensen met een verschillende politieke traditie.
De DUP (Democratich Unionistische Partij), Ian Paisley’s partij, vertegenwoordigt de meerderheid bij de unionisten. Ik kan dat begrijpen. In Zuid-Afrika evolueerde de Nationale Partij ook hoe langer hoe meer naar rechts. Ze vernietigden een heel aantal pogingen om tot een vredesproces te komen, want ze probeerden hun voorrechten te behouden. Enkel wanneer ze zich realiseerden dat ze alles riskeerden te verliezen, begonnen ze serieus te onderhandelen. Van buitenaf leek dat een wonder, alsof het in één nacht beklonken was, maar 20 jaren discussie gingen eraan vooraf. Op 10 jaar tijd hebben wij hier in Ierland een fantastische vooruitgang geboekt. De unionistische gemeenschap heeft schrik voor verandering. Ze zijn niet langer meer zeker van hun grondwettelijke relatie met Brittannië, want een meerderheid hier kan die relatie stopzetten. Dat maakt deel uit van de Goede Vrijdag-akkoorden. De gecombineerde stemmen van de nationalistische en republikeinse gemeenschap is tot op 5% genaderd van de unionistische meerderheid. We staan dus kort bij een meerderheid. Binnen deze generatie zal een beslissing genomen worden voor een verenigd en onafhankelijk Ierland. Dus natuurlijk zijn de unionisten zenuwachtig. En het is onze verantwoordelijkheid hen uit te leggen dat ze geen onderdrukte minderheid zullen zijn in een verenigd Ierland.
(Uitpers, nr. 53, 5de jg., mei 2004)
