Het kan verkeren wist de Nederlandse dichter Gerbrand Adriaenszoon Bredero (1585-1618) al. Verkeren betekent hier veranderen. En dat lijkt het geval te zijn met de Duitse bondskanselier Gerhard Schröder. Na drie jaar lang niets dan bezuiniging te hebben gepredikt en de rijken rijker te hebben gemaakt, begint hij plots het tegenovergestelde te vertellen. Geloofwaardig klinkt dat niet. Het ziet er eerder naar uit dat hij de schade voor zijn Sociaal-demokratische partij (SPD) probeert te beperken bij de Bondsdagverkiezingen.
Of Schröder, die na een indrukwekkende reeks nederlagen in deelstaats- en gemeenteverkiezingen de handdoek in de ring wierp na de catastrofe bij de deelstaatsverkiezingen in Noordrijn-Westfalen, zijn vervroegde verkiezingen krijgt, valt nog af te wachten. Dat hij het vertrouwen van de meerderheid van de Duitsers niet meer heeft, is duidelijk. Maar in Duitsland is dat geen reden om ermee te stoppen. Hij maakte oneigenlijk gebruik van een vertrouwensstemming om zich te laten “buizen”, maar een aantal parlementsleden die het met dit misbruik van de procedure niet eens zijn, willen de zaak bij het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe aanhangig maken. Ook is het lang niet zeker dat bondspresident Horst Köhler, nochtans een christen-democraat, het spel wil meespelen. Hij sprak zich eerder uit tegen het houden van vervroegde verkiezingen. Hij heeft drie weken de tijd om al dan niet de Bondsdag te ontbinden.
Dat een ruime meerderheid van de Duitsers geen vertrouwen meer heeft in Schröder heeft alles te maken met zijn neoliberale programma’s “agenda 2010” en “Harz IV”. Officieel moeten die Duitsland tot de meest competitieve economie van Europa maken en de werkgelegenheid stimuleren. Voor het eerste is het misschien te vroeg om een oordeel uit te spreken, maar het laatste is in elk geval niet bewaarheid geworden. Met vijf miljoen werklozen, is Duitsland er op het vlak van de werkgelegenheid nooit zo slecht aan toe geweest.
Onder zijn programma’s werd er duchtig gesnoeid in de voordelen voor gepensioneerden, gezondheidsvoorzieningen enz. Ook loonsverminderingen stonden hoog in het vaandel. De werklozen worden na een jaar in de bijstand ondergebracht, waaronder ze zowat de helft van hun inkomen verliezen. Bovendien kunnen ze worden gedwongen jobs van 1 € per uur aan te nemen – wat ongeveer neerkomt op dwangarbeid zoals die in Groot-Brittannië al langer bestaat (wat verklaart waarom de werkloosheidsgraad daar zo laag ligt…).
De toon voor de ommekeer werd eerst gezet door partijvoorzitter Franz Müntefering van de SPD, die in mei een uitval deed tegen “anonieme financiële investeerders” die zonder scrupules jobs schrappen en “als een zwerm sprinkhanen op ondernemingen neervallen, ze van alles ontdoen en dan verder trekken”. Nieuwe taal voor een man die investeerders steunde en vorig jaar, ondanks een aantal electorale nederlagen in de deelstaten, beweerde dat de SPD de Bondsdagverkiezingen van 2006 zou winnen “niet ondanks, maar dankzij Harz IV”.
Daarna was het aan de minister van Economie, Wolfgang Cement, die zich uitsprak voor “gepaste inkomensverhogingen” om aldus de binnenlandse vraag te stimuleren, waardoor op termijn jobs zouden worden gecreëerd. Net het tegenovergestelde van wat hij eerder had volgehouden. Maar het was een antwoord op de kritiek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), dat de binnenlandse vraag in Duitsland te klein is. Zijn collega van Financiën, Hans Eichel, sloot zich bij hem aan, evenals andere partijbonzen. Na een partijvergadering op 13 juni was het de beurt aan Schröder plots de nieuwe formule te onderschrijven.
Tijdens zijn bezoek aan Washington eind juni ging Schröder nog verder. Hij stelde voor dat de rijken meer belasting zouden gaan betalen, zij het wel op een zeer bescheiden manier. Pas vanaf een inkomen van 250.000 € (10 miljoen oude B.fr.) zou een ongehuwde 3% meer belastingen moeten afdokken. Voor een gehuwd stel zou de verhoging pas ingaan vanaf een inkomen van 500.000 € (of 20 miljoen B.fr.). “Mensen die honderd keer welgestelder zijn dan de gemiddelde burger moeten een kleine bijkomende bijdrage leveren”, aldus de bondskanselier.
Intussen blijven wel alle doorgevoerde hervormingen van kracht – en blijft de koopkracht van de werklozen ondermaats. Dat ondermijnt de geloofwaardigheid van de nieuwe koers van de SPD. Zoals men ook elders in Europa, en in de hele wereld ziet, wordt er, met verkiezingen in aantocht, kwistig met beloften voor “de gewone man” gestrooid. Eens de stemmen van de goedgelovigen binnen, worden die beloften binnen de kortste keren vergeten. Het ziet er dus naar uit dat de SPD in de komende verkiezingen de schade probeert te beperken, probeert – aan zetels – te redden wat er te redden valt. En dat is meer dan nodig, want de SPD heeft in de opiniepeilingen, met 28% van de stemmen tegenover 44% voor de christen-democraten, maar zelden zo laag gestaan. En er zijn kapers op de kust. Er is een linkse partij op komst, die, al voor ze is gevormd, op 8% van de stemmen kan rekenen. Het gaat om dissidenten uit de SPD, zoals Oskar Lafontaine, anderen die eerder braken en de “Wahlalternative Arbeit und Soziale Gerechtigkeit” vormden, en de ex-communistische PDS.
Verhofstadt
In België gaan ook de Vlaamse Liberalen en Democraten (VLD) van eerste minister Guy Verhofstadt gestaag achteruit. Maar voor de premier is dat (nog) geen reden om van beleid of discours te veranderen. Integendeel. Als hij zijn plannen doorzet zal het aantal armen, nu geschat op 700.000 (of zeven procent van de bevolking, maar zowat 15% van de Belgen krijgt met armoede te maken) nog stijgen, en mag ook worden gerekend met een verdere groei van de werkloosheid – nu zo’n 12%.
Al jaren krijgen de bedrijven financiële gunsten zonder enige tegenprestatie in de vorm van jobs te moeten leveren. Het gevolg is dat de resultaten van de bedrijven, dankzij de cadeaus, flink verbeteren. Ook de hoogste inkomens hebben geprofiteerd van de welwillendheid van de regering. In België moet men belastingen betalen vanaf een inkomen van 5.660 € per jaar – dus vanaf een inkomen van 471 € per maand. Dit wil zeggen dat mensen die geen belastingen kunnen betalen, toch de schatkist moeten spijzen. Geen enkele partij in België, zelfs het Vlaams Belang, dat nochtans beweert op te komen voor de “gewone man”, heeft daar ooit op gewezen.
Maar wie veel verdient, moet nog meer krijgen, lijkt Verhofstadt’s redenering te zijn. Vandaar het idee van een “vlaktaks”, dit wil zeggen een gelijke belastingvoet, één belastingtarief voor iedereen, rijk en arm. Dat komt erop neer, aldus het vbricht De Tijd (17.06.05), dat er, als de regering haar fiscale inkomsten wil stabiliseren, de vlaktaks 29,8% moet bedragen. Wat inhoudt dat de koopkracht van 50% de armste gezinnen vermindert en het netto-inkomen van de 50% rijkste gezinnen verhoogt. Dus: een herverdeling van arm naar rijk “omdat de huidige personenbelasting een progressieve belasting is”.
In dezelfde lijn ligt zijn voorstel om de BTW te verhogen om de lasten op arbeid te kunnen verlagen. Dit wil zeggen dat de armen en werklozen meer zullen moeten betalen, en een aantal van hen nog armer zullen worden of anderen in de armoede zullen worden gedreven, om de bedrijfswinsten te verhogen. Dit in afwachting dat het zgn. “trickle down”-effect ooit tot enige verbetering van hun lot zou leiden. Met andere woorden het is wachten op een beloning in het hiernamaals en intussen leven van de kruimels die van de rijke tafelen vallen (de Lazarus-economie).
Dat de politiek van de huidige regering tot een verarming leidt, blijkt nu ook uit de belastingaangiften. “We zijn in 2002 met z’n allen bijna 2 procent armer geworden”, schrijft de blijkbaar niet zo snuggere (of al te snuggere?) economisch Luc Coppens (lc) in De Standaard (10.06.05, België werd bijna 2 procent armer). Het artikel is gebaseerd op een analyse van de belastingaangiften. Daaruit blijkt dat het reële inkomen per aangifte in 2002 met 1,9% is gedaald. In deze analyse is uiteraard geen rekening gehouden met de groeiende kloof tussen rijk en arm. Als men weet dat de rijkste bevolkingsgroep geprofiteerd heeft van de een reeks belastingverloging en dat de beperkingen van de loonsverhogingen voor die groep niet van toepassing is, kan men alleen maar besluiten dat het grootste deel van de Belgen verarmd is ten gunste van een kleine groep rijken. In dezelfde krant overigens staat (DS van 11-12.06.05) te lezen dat België in 2004 61.700 dollarmiljonairs kent, een toename met 6,6%. De toename zou deels te danken zijn aan de fiscale amnestie. Maar het feit wijst er hoe dan ook op, dat de kloof tussen rijk en arm in België steeds groter wordt.
(Uitpers, nr. 66, 6de jg., juli-augustus 2005)
Voor armoede in België zie www.armoede.be en ook Bart Demyttenaere, In vrije val, armoede in België, Manteau, 2003, 230 blz.
