Sarkozy, Poetin en co niet blij met Arabische omwentelingen

In 2007 maakte de Franse president Nicolas Sarkozy zichzelf, als voorzitter van de EU toen, blij met een”nieuw” project, de Unie van de Middellandse Zee. Omdat hij het geniale idee had bedacht om alle oeverstaten van de Middellandse Zee, en enkele daarbuiten, in een unie te verenigen, werd hij voorzitter, zijn Egyptische collega Hosni Mobarak werd ondervoorzitter. Die Unie kwam er officieel in 2008, maar raakte nooit van de grond. En nu is de ondervoorzitter de laan uitgestuurd. De omwentelingen veroorzaken een schok waar de Europese leiders en diplomaten niet snel zullen van bekomen.

Sarkozy tracht zichzelf nu wijs te maken dat de Unie ondanks of dankzij de recente gebeurtenissen in de Arabische wereld een nieuwe kans krijgt. De bezetting en kolonisatie van de Palestijnse gebieden had totnogtoe verhinderd dat er een vervolg kwam op de stichtingsbijeenkomst.

Bovendien is de samenstelling van die Unie een merkwaardige constructie: de 27 lidstaten van de EU samen met enkele zuidelijke oeverstaten waaronder Israël. En daar bovenop landen zonder oever, Mauritanië en Jordanië. Maar die zaten toevallig al eerder in de “Mediterrane Dialoog” die de Navo in 1994 bedacht met als zuidelijke deelnemers Marokko, Algerije, Tunesië, Egypte, Israël, Mauritanië en Jordanië. Ook die “Dialoog” moet net als de Unie voor “vrede en stabiliteit” zorgen – al gaat het dan om een stabiliteit met dictaturen van diverse pluimage, als het maar “onze dictators” zijn.

Het excuus was en is altijd snel gevonden: die regimes moesten enkele gevaren helpen bezweren. De migratiegolven tegenhouden, wat de leiders van Tunesië en Libië in grote mate deden in ruil voor concessies allerhande. Maar bovendien gebruik(t)en ze dat als chantagemiddel: als dit of dat niet kan, zetten wij de poorten open.

Het andere excuus was en is dat die regimes het islamisme tegenhouden. Maar intussen werken ze zelf de islamisering in de hand, zogenaamd om de radicale islamisten het gras voor de voeten weg te maaien. In extreme vorm gebeurt dit nu in Tsjetsjenië waar Ramzan Kadyrov van Poetin de vrije hand heeft gekregen om van zijn republiekje binnen de Russische Federatie een islamistisch bolwerk te maken, dat allemaal in de strijd tegen de islamisten. Een bizarre logica die Kadhafi goed heeft begrepen: de opstanden zijn het werk van Al Qaida.

Nu de meeste Europese leiders volkomen ontredderd zijn door de val van enkele vrienden aan de zuidelijke kusten van de Middellandse Zee, wil Sarkozy de indruk wekken dat hij toch een instrument heeft geschapen waarmee kan worden verder gewerkt. In theorie zou dat kunnen. Maar de Franse regering komt zo bekaaid uit de strijd van de voorbije maanden, dat Parijs zich beter gedeisd houdt. De vakantie die premier François Fillon eind vorig jaar in Egypte doorbracht als goede vriend van de clan Mobarak, is niet de beste basis om de betrekkingen weer op peil te brengen.

Erger is het in Tunesië waar minister van Buitenlandse Zaken Michèle Alliot-Marie eind februari geweerd werd uit de Franse delegatie naar Tunis. De Tunesische minister van Buitenlandse Zaken had eerder moeten ontslag nemen omdat hij bij een bezoek aan Parijs Alliot-Marie lof had toegezwaaid.

In Tunesië kent iedereen nu wel het verhaal van Alliot-Marie die eind vorig jaar samen met haar partner en ouders de genodigde was van een topfiguur uit de clan van Ben Ali. Bovendien kwamen ze daar over zaken praten en kochten haar ouders er een bedrijf van hun vriend. Alliot-Marie loog over die kwestie, maar Sarkozy beschermde haar. Haar partner is dan weer Patrick Ollier, minister voor relaties met het parlement. Die man had het eind 2007 als voorzitter van de vriendschapsverenging Frankrijk-Libië over “mijn broeder Kadhafi die zo een grote bewondering heeft voor president Sarkozy en Montesquieu leest”.

De ontreddering slaat – uiteraard kan men wel zeggen – toe in de zogenaamde EU-diplomatie. Catherine Ashton heeft de ondankbare taak veel niets te zeggen, wat haar dan het verwijt oplevert “onzichtbaar” te zijn. Vlak voor ze naar Egypte gaat als hoogste vertegenwoordiger van die “EU-diplomatie”, gaat de Britse premier David Cameron snel een dag eerder om de EU zo een neus te zetten.

Het kon natuurlijk niet missen, de theorie dat al die omwentelingen een grote samenzwering zijn. In Moskou heeft een hooggeplaatste, vice-premier Igor Setsjyn, al gezegd dat ze het werk zijn van Google.

President Dimitri Medvedev heeft het met niet zoveel woorden gezegd, maar ook hij heeft het over scenario’s die ook zouden worden toegepast in de noordelijke Kaukasus, het zuiden van Europees Rusland. Op die manier kan Moskou natuurlijk elke verzetsbeweging in dat gebied bestempelen als onderdeel van een internationale samenzwering om islamisten aan de macht te brengen – terwijl Moskou dat in Tsjetsjenië zelf heeft gedaan door de vrije hand te geven aan Kadyrov. Die stuurt zijn commando’s uit om aan de voet van het Kremlin, in Wenen, Istanbul en Dubai tegenstanders te vermoorden.

Moskou voelt zich meer op zijn gemak met dictaturen die stabiliteit (zouden) waarborgen en vooral goede klanten zijn van de Russische wapenindustrie. Moskou was net aan het onderhandelen met Kadhafi over een grote wapendeal toen de onlusten uitbraken.

Moskou en ook anderen, zoals China, zijn daarenboven nerveus dat de gebeurtenissen in Tunesië, Egypte, Libië enzovoort aanstekelijk werken op de eigen burgers. In China zijn al nieuwe preventieve maatregelen genomen om al die communicatiemiddelen beter in de gaten te houden. In Rusland zeggen sociologen en demografen dat er geen gevaar is, de veroudering van de bevolking maakt dat er weinig jeugd is om te protesteren, en jongeren die het niet meer zien zitten dromen vooral van uitwijken.