De vele Fransen die werken met een halfbakken arbeidscontract en werklozen eten steeds slechter, aldus een studie van het instituut Mediascopie. Op de dag dat die studie eind maart samen met allerlei alarmerende cijfers over de economische crisis verscheen, ging president Nicolas Sarkozy in Saint-Quentin zijn rijkere vrienden geruststellen.
Het ‘bouclier fiscal’, dat belastingsgeschenk aan de rijken, blijft overeind, ze zullen geen hogere belastingen moeten betalen. Tegelijk hamerde hij op zijn geliefkoosd thema, ‘la sécurité’, veiligheid. Tegenover het aanzwellend sociaal protest, maakt Sarkozy weer duidelijk dat hij de man van rechts is.
De Franse arbeiden en bedienden hadden donderdag 19 maart massaal deelgenomen aan de actiedagen waartoe acht vakbondsfederaties hadden opgeroepen. Die actiedag was een nog groter succes dan de vorige, die van 29 januari. De deelname aan de betogingen was alleszins massaal: 3 miljoen volgens de vakbonden, 1,2 miljoen volgens de politie – wat ook al een mooi cijfers is. Wat op die betogingen vooral opviel was de groeiende grimmigheid, de boosheid over een beleid dat volledig is afgestemd op de rijke burgers. De sociale kwestie laat president Sarkozy blijkbaar steenkoud.
Vooral de deelname van arbeiders en bedienden uit de privésector was in die betoging opvallend groter dan bij vorige manifestaties van de vakbonden. De syndicale inplanting ligt in Frankrijk al bijzonder laag, veel lager dan in de rest van Europa. Ze is dan nog vooral geconcentreerd in de openbare diensten, en dus zeer laag in de privésector waar bovendien niet minder dan acht vakbondsfederaties actief zijn.
Maar de vele bedrijfssluitingen en herstructureringen (een eufemisme voor afdankingen) drijven veel werknemers tot actie. Het relanceplan van Sarkozy is voor de wereld van de arbeid het zoveelste cadeau aan de ondernemers onder wie de president talrijke persoonlijke vrienden telt.
Kaviaar
“Les actionnaires au caviar, les salariés au placard” – Kaviaar voor de aandeelhouders, ontslag voor het personeel. Met die leuze vatten de arbeiders van Continental in Clairoix, bij Compiègne, de gemoedstoestand van de betogers goed samen. Hun bandenfabriek is met sluiting bedreigd, zo wil de bedrijfsleiding een betere vergoeding van de aandeelhouders waarborgen. Op talrijke betogingen vormden arbeiders wier bedrijf wordt gesloten, de kop van de stoet. Met allemaal hetzelfde gevoel: de arbeiders betalen het gelag voor een crisis waarvoor zij geen enkele verantwoordelijkheid dragen. Maar Sarkozy spaart die verantwoordelijken, de kapitalisten, die blijven grote winsten opstrijken – in de mobiele telefonie bij voorbeeld gaat het minder, maar er is drie miljard winst. “Les profits pour eux, les bas salaires pour nous, ça suffit”, (de winsten voor hen, de lage lonen voor ons) aldus een arbeider van Peugeot.
Ook klonk de roep voor een algemene onbeperkte staking. De sfeer is grimmig geworden onder meer omdat de regering halsstarrig weigert terug te komen op de enorme belastingvermindering voor de rijken (“le blouclier fiscal”)die Sarkozy kort na zijn verkiezing doorvoerde. “Als we de rijken zwaarder belasten, trekken ze weg”, luidde het argument van Sarkozy.
Maar zelfs binnen de UMP, de partij van diezelfde Sarkozy, rommelt het. Sommigen herinneren zich dat Sarkozy en zijzelf bijna twee jaar geleden verkozen werden dankzij veel arbeidersstemmen – van de ‘cols bleu’ – de “handarbeiders” – zou zelfs een meerderheid Sarkozy boven de socialiste Ségolène Royal hebben verkozen. Zij merken op het terrein ook hoe sterk de onvrede toeneemt onder de zogenaamde “middenklassen” die hun koopkracht zagen dalen terwijl Sarkozy geschenken uitdeelde aan de allerrijksten.
“Ontsporingen”
Kortom, er is een duidelijke radicalisering binnen de wereld van de arbeid. Het feit dat de vakbondswereld zwak staat – er zijn weinig aangeslotenen en bovendien zijn ze dus verdeeld onder acht min of meer representatieve bonden – baart de wereld van het kapitaal zorgen. Zwakke en verdeelde vakbondsleidingen, dit betekent dat het risico op spontane harde acties groot is. Het succes van de actiedagen weerspiegelt alleszins een grote actiebereidheid.
Veel vakbondsleiders zijn beducht voor wat ze “ontsporingen” noemen, acties – zoals bedrijfsbezettingen – die ze niet onder controle hebben. Het feit dat de regering het been stijf houdt en weigert tewerkstelling en koopkracht voorop te stellen, terwijl het patronaat zich ook hard opstelt, dwingt die vakbondsleiders tot verdere acties in een klimaat dat radicaler wordt. Sommige vakbondsleiders zeggen dat ze vrezen voor harde acties in de bedrijven zelf. De acht vakbonden trachten een actie-agenda op te stellen die beantwoordt aan de actiedrang zonder tot een algemene staking te komen. De radicale vakbondsfederatie ‘Solidaires’ (met de bond SUD) wil ver gaan, andere willen afremmen.
NPA
Sommige vakbondsleiders zijn niet gerust in het activisme van de nieuwe uiterst-linkse NPA – Nouveau Parti Anticapitaliste – (Nieuwe Antikapitalistische Partij) die begin februari werd opgericht. Die NPA is een forse verruiming van de trotskistische LCR (Ligue Communiste Révolutionaire) die zichzelf enkele dagen daarvoor ontbond. François Chérèque, leider van de vakbond CFDT (min of meer sociaaldemocratisch) beschuldigt die NPA van lijkenpikkerij. De militanten van de NPA gooien zich volgens hem als aasgieren op de onvrede in de bedrijven.
Die NPA maakt niet alleen vakbondsleiders zenuwachtig. Olivier Besancenot, de “rode postbode”, leunt volgens peilingen zeer sterk aan bij al wie linkse sympathieën heeft. Hij scoort van alle linkse politici het hoogste vertrouwen en 35% van de Fransen oordeelt dat hij in staat is de situatie ingrijpend te veranderen. De NPA zou volgens recente peilingen in de komende verkiezingen 9% scoren, veel meer dan de ‘linkse unie ‘ van de communistische PCF en de “Parti de gauche” van Mélenchon die uit de PS stapte en een eigen partij oprichtte (4%).
De NPA is dan ook in alle sociale conflicten op het terrein aanwezig, terwijl kopstukken van de PS meestal van op afstand toekijken of alleen opdagen als er camera’s in de buurt zijn. Het radicale antikapitalisme van de NPA beantwoordt meer aan wat er aan de basis leeft. De voorgangster van de NPA, de LCR (Ligue Communiste Révolutionaire), had vanaf 1974 al getracht inplanting in de bedrijven te krijgen, maar zonder veel resultaat. De populariteit van Besancenot – twee keer kandidaat van de LCR bij de presidentsverkiezingen – en de crisis van PS en PCF zorgen er mee voor dat de nieuwe NPA wel aanhang binnen bedrijven en openbare diensten wint. Haar ordewoorden vinden weerklank en het is dat vooral dat vakbondsleiders als Chérèque verontrust.
Slijtage
De groeiende sociale onrust en politieke radicalisering, zaait onrust in het rechtse regeringskamp. Het effect Sarkozy is al meer dan een jaar uitgewerkt, de charme-offensieven van de president zijn nog wel voer voor pulpmagazines, maar dat vertoon doet steeds meer Fransen walgen. Sarkozy haalt de wereldmedia met optredens rond Georgië of Gaza, maar zijn binnenlandse optredens worden steeds pijnlijker. Hij wil liefst niet herinnerd worden aan zijn beloften van twee jaar geleden.
Sarkozy krijgt het in eigen partij ook moeilijk door de militaire reïntegratie van Frankrijk in de NAVO. Het gaat hier om een zeer geladen symbooldossier. Het was de Gaulle die er meer dan 40 jaar geleden uittrok om de wereld diets te maken dat Frankrijk in die wereld eigen belangen te verdedigen had en niet in alles aan de hand van de Amerikanen zou lopen. Voor de klassieke gaullisten is dat een wezenlijk onderdeel van het gaullisme. Jacques Chirac maar ook socialist François Mitterrand hielden zich daar aan. Maar Sarkozy predikte ook op dit vlak ‘la rupture’, de breuk: hij maakte al vóór hij president werd, duidelijk dat hij een meer Atlantische koers zou varen. Hij was het bij voorbeeld niet eens met de kritiek van Chirac op de Amerikaanse oorlog in Irak.
Cohn-Bendit
Voor de erfgenamen van het gaullisme komt dit wel hard aan. Om in het parlement een vervelende situatie te voorkomen, is er dan maar geen stemming gehouden. Maar zowel de kwestie van de NAVO als vooral het aanzwellende sociale ongenoegen zaaien verdeeldheid binnen rechts dat met bange gevoelens de Europese verkiezingen tegemoet gaat.
Niet alleen de UMP, ook de PS is er niet erg gerust in. Ze is beducht voor de concurrentie van onder meer NPA en de “groene coalitie” die Daniel Cohn-Bendit opzette met onder andere boerenleider José Bové, een boegbeeld van het andersglobalisme. Aanvankelijk leek die groene coalitie zeer goed aan te slaan. Maar Cohn-Bendit gedraagt zich als een propagandist van Europa en gaat voorbij aan de sociale protesten, wat bij veel groenen kwaad bloed zet. Om Cohn-Bendit een plezier te doen, weigerden de Verts drie maal een steunoproep van links voor de sociale protesten te ondertekenen. Maar nu vinden velen, dat de maat vol is.
In de peilingen doet die groene coalitie het dan ook steeds slechter. Wat dan weer goed nieuws zou moeten zijn voor de PS. Maar de campagne van die PS komt zelf niet van de grond. De ‘Printemps des Libertés’ – Lente van de vrijheden – in de Parijse Zenith – met plaats voor meer dan 3.000 – lokte hooguit duizend personen, van wie dan nog een deel met bussen aangevoerd uit Rijsel, het bolwerk van voorzitster Martine Aubry. De baronnen van de PS zitten nu al klaar om elkaar de schuld te geven voor mogelijke slechte resultaten bij de Europese verkiezingen.
(Uitpers, nr. 108, 10de jg., april 2009)
