Ongebonden ‘sociaal-democratisch‘
Op je 25ste ben je definitief volwassen. Mag je over alles meepraten. Maar of er ook al naar zo’n jongeling geluisterd wordt? Het maandblad ‘Sampol’ weet aan het begin van zijn 25ste jaargang alvast over de tongen te gaan met een nieuwe opmaak, een uitgebreider medewerkers-bestand én een merkwaardig themanummer.
‘SamWie?’ Even voorstellen. De redactie van ‘Sampol’ zelf stelt dat haar maandblad “een kritische blik werpt op maatschappelijke en politieke problemen.” Sampol wil ook “een ideeënblad” zijn “waarin nieuwe ontwikkelingen worden besproken en creatieve voorstellen worden geformuleerd over alle mogelijke maatschappelijke en politieke thema’s. Het is een geëngageerd, maar niet partijgebonden blad voor een sociale democratie.”
Wie ongenuanceerd wil zijn, noemt Sampol een sp.a-tijdschrift. Maar dan maak je hoofdredacteur Wim Vermeersch ongelukkig. In de 12-hoofdige raad van bestuur van de uitgevende ‘Stichting Gerrit Kreveld’ – een “centrum voor studie, bezinning en initiatieven die het sociaaldemocratisch gedachtegoed ondersteunen” () – zit anders wel een kwartet vroegere sp.a-‘toppers’: Herman Balthazar, Frank Beke, Norbert De Batselier en Guy Peeters. En in de redactie van Sampol tref je sp.a-ers aan zoals Yasmine Kherbache, Anne Van Lancker en Mark Elchardus. Maar naast hen heb je ook professoren zoals Carl Devos, Patrick Loobuyck en Dave Sinardet. En verder nog andere mensen die niet meteen als sp.a-ers bekend staan.
Hoe dan ook, met het jongste nummer en het uitgebreide bestand aan (gelegenheids-)medewerkers, maakt Sampol de ‘claim’ waar niet een partijblad te zijn, maar een tijdschrift waarin onafhankelijk kan nagedacht en gedebatteerd worden.
De politiek als bokskamp?
Vooraan op het eerste nummer van 2018 prijkt de torso van een heer in maatpak maar met twee rode bokshandschoenen over zijn pollen. Gaan we de Vlaams Blok-toer op?
De politiek als bokskamp ? “Zo win je vandaag het politieke gevecht” luidt de eerste van drie hoofdtitels op de ‘cover’. Met als toelichting daaronder: “Waarom argumenten niet voldoende zijn.”
Rechts bestrijden door kiezers ‘op links’ te verleiden?
Breed uitpakken doet het Sampol-nummer 1 van 2018 met een interview met George Lakoff. “Communiceer met kiezers op het morele niveau” is de belangrijkste raad die hij linksdenkenden geeft. Lakoff is een gepensioneerde Amerikaanse professor ‘cognitieve wetenschappen’ die volgens interviewer Wim Vermeersch, ‘het drukker heeft dan ooit’. Bij de Amerikaanse ‘Democraten’ is hij een veelgevraagde gast om hen uit te leggen wat ze zouden kunnen ondernemen tegen Trump.
Trump die volgens Lakoff Amerika fundamenteel verandert. Met name enorm door het opdoeken van veel van de bevolking beschermende overheidswetgeving (qua bv. onderwijs, media, medicijnen …).
Hoe komt het echter dat ‘links Amerika’ – waar we de ‘Democraten’ voor het gemak toe rekenen, alhoewel ook de Clintons hun rijke sponsors volop begunstigden – er niet in slaagt om de werkers-aanhang van Trump duidelijk te maken dat Trumps beleid voor hen een ramp is?
Lakoff verwijt de democraten dat ze “de feiten uit de neurowetenschappen negeren: dat 98 % van onze gedachten onbewust zijn”. Dat we anders gezegd, vooral emotioneel reageren. Dat speelt in het voordeel van de manier waarop Trump schijnbaar in het wilde weg, ‘communiceert’.
Slechts twee soorten families? En de ‘moedergezinnen’?
Volgens Lakoff heb je in een samenleving twee soorten familiemodellen: “Er zijn families die het conservatieve strikte vadermodel volgen en er zijn er die het progressieve zorgzame oudermodel volgen.” In het eerste model “is de vader dé autoriteit”. “Hij beslist wat zijn kinderen moeten doen. In het andere model staan vader en moeder samen in voor hun kinderen die ze vrij laten in hun levenskeuzes.
Anders dan Lakoff het laat uitschijnen doordat hij deze twee modellen lijnrecht tegenover elkaar plaatst, alhoewel hij ook oog heeft voor mensen die tussen de twee in zitten en die hij ‘de gematigden’ noemt, is de realiteit uiteraard gevarieerder. Ook in de tijd. Zo kan een gezin bv. in ‘normale’ tijden vooral door de moeder beheerd worden – bij ons in België heeft zij alvast meestal de portefeuille in handen – maar in crisistijden, als er snel moet beslist worden, terugvallen op het ‘strikte vadermodel’. Verder heb je dan ook nog al die – ook in de V.S. erg talrijke – gezinnen met alleenstaande moeders en hun kinderen. Waarom spreekt Lakoff dan niet over ‘moedergezinnen’ ? Jammer voor hem, maar de realiteit is weer wat ingewikkelder dan je als theoreticus lief is.
Mogen we nog even materieel-marxistisch denken?
Lakoff gaat overigens heel ver de ‘morele’ toer op als hij dit stelt: “Veel armen in de Verengde Staten hebben strikte vaderinzichten. Ze stemmen misschien tegen hun economische belangen, maar hun stemgedrag is wel perfect in lijn met hun morele wereldbeeld. Je stemt natuurlijk niet tegen je eigen identiteit. In de Verenigde Staten heeft zo’n 37 % van de mensen strikte vaderinstincten. Dat cijfer is stabiel sinds de jaren 1960. Dat is de Trump-basis.”
“37 % van de mensen heeft strikte vaderinstincten” … Sta me toe dat ik als licentiaat sociale (communicatie-)wetenschappen zo’n uitspraak onwetenschappelijk acht. Hoe zou je zoiets als ‘strikte vaderinstincten’ wetenschappelijk nauwkeurig kunnen definiëren? En er dan nog een precies bevolkingspercentage op plakken ook. Onzin.
Maar er is meer. Wat opvalt in heel het betoog van Latoff, is dat hij praktisch compleet voorbijgaat aan de migratieproblematiek. Daar waar de retoriek van Trump over een muur tegenover Mexico toch mee de sleutel vormde voor zijn succes.
Toen ik hierover e-mailde met Wim Vermeersch wees hij er op dat Latoff “het wel degelijk kort aangeraakt heeft.” En wel zo: “Met een welgekend voorbeeld definieert Trump een categorie. Is er een verkrachting door een Mexicaanse immigrant, dan zijn alle Mexicanen verkrachters. Hij gebruikt dergelijke veelzeggende voorbeelden om angst te creëren. Angst die de wens voor een strikte vader activeert – namelijk, Donald Trump zelf.”
Dat was het dan. Dat de VS-Amerikanen ook wel de berichten zullen lezen, horen en zien over hoe de (drugs-)misdaad Mexico en grote delen van ‘de rest’ van ‘Latijns-Amerika’ in haar greep heeft: zou dat niet voor veel meer angst zorgen dan al Trump zijn gestook? Vrezen de VS-Amerikanen niet voor een verdere verhuis van hun jobs naar het goedkopere Mexico Voor meer concurrentie op de arbeidsmarkt in eigen land ? Voor hogere woonkosten?
Ziedaar alvast drie heel ‘materiële’ zaken – veiligheid, woonst en werk – die ook helpen verklaren waarom gewone Amerikanen niet nog eens 4 jaar van de gekende Obama-Clinton-vrije-markt-recepten wilden ‘genieten’ …
Ethische en economische tegenstellingen niet door elkaar haspelen
Leidt de oproep van Latoff om de kiezers vooral moreel aan te spreken, niet ook tot één van de meest gemaakte politieke denkfouten?
In correspondentie met iemand die me een artikel van Maarten Boudry toezond, ging het er over hoe veel liberalen zich links noemen omdat ze bv. voor het recht op euthanasie zijn. “Zal ik me dan maar rechts noemen?”, vroeg de vriend zich af.
Maar euthanasie is een thema op de ‘ethische as’. Conservatief contra progressief; hoe vaag die termen ook mogen zijn. De links-rechts-tegenstelling situeert zich op de economische as.
Die twee moet je uit elkaar houden of het wordt een soepje. Maar laat dat nu net de verwarring zijn waar een pseudo-krant zoals Van Thillo’s De Morgen, alle dagen op teert.
Het belang van emotionele communicatie en van ‘sociale media’
In het verdere artikel-aanbod van de nieuwe Sampol kan je twee grote thema’s onderscheiden. Enerzijds bijdragen die wijzen op het belang voor links om niet alleen ‘rationeel’ te communiceren. Anderzijds artikels die het belang van de ‘sociale media’ in de verf zetten.
Bij de eerste groep behoort bijdrage 3: “Waarom argumenten niet voldoende zijn”. Hier lezen we dat “Onze onderbuik beslist, waarna onze ratio haar best doet om deze beslissing te verdedigen. Toch is het mogelijk de onderbuik te bespelen en te komen tot een beter, ja zelfs rationeler, debat.”
Ruben Mersch zijn artikel is het eerste van een reeks van vier gebundeld onder de titel ‘Zo win je vandaag het politieke gevecht’.
Het tweede – “Die andere taalstrijd” – stelt vragen bij veel van ons dagelijks woordgebruik. Nemen ‘werknemers’ werk? Besparen regeringen of gaat het niet eerder om ‘transfers’ naar wie al rijk is? Het zijn vragen die de Groene Belg-lezer herkennen zal en deze bijdrage in Sampol is dan ook van mijn hand. Ze stelt ook de vraag waarom ‘sociaaldemocraten’ zich blijkbaar schamen voor het woord socialisme.
In hun stuk “Het juiste bericht, bij de juiste persoon” gaan Candice Douret en Jurgen Masure, ‘sociale media experts ABVV/FGTB’ in op de manier waarop “subtiele algoritmes er in geslaagd zijn de politiek in haar huidige vorm te veranderen. Een partij kan niet meer zonder de Dataïst, die het juiste bericht op het juiste moment bij de juiste persoon krijgt.”
Philippe De Vries heeft het in “Wat vraagt u voor uw stem?” dan weer over hoe “de kiezer” moet benaderd worden. “Liefst enkel via thema’s die hem persoonlijk aangaan. Hij is zelden op zoek naar informatie, maar wel naar confirmatie.”
Maar met “Hoe Twitter de politiek veranderde” – een bijdrage van Michaël Opgenhaffen wiens titel voor zich spreekt – dringen de ‘sociale media’ zich weer op en in de volgende bijdrage – van Pieter Verdegem: “Herdenk het publiek belang in het sociale mediatijdperk” – wordt gezocht naar hoe we publieke alternatieven zouden kunnen creëren om de greep van de ‘big five’ op internet te verkleinen.
Jan Van Hee pleit vervolgens voor een “Internetionale” en houdt een onderbouwd pleidooi voor het behoud van de netneutraliteit.
Sofie Marien en Ine Goovaerts hebben het in “Wanneer de democratie verliest, winnen politici en media” ook weer over de manier waarop er best met kiezers gecommuniceerd wordt.
Hoe zouden we iets kunnen doen aan het gevoel dat we “De loden jaren van het linkse levensgevoel” beleven? Wim Vermeersch vraagt het zich 4 pagina’s lang af en komt onvermijdelijk uit bij de vraag naar wat er geworden is van de linkse media of van links in de media. “In de mainstream media is nog nauwelijks plaats voor linkse analyse. Uiteraard mag Thomas Piketty het komen uitleggen, dat is goed voor de oplage, maar de marktdominantie laat zich gevoelen.”
‘Klassieke media’ ? Systeemmedia !
Aan het eind heeft de nieuwe Sampol twee bijdragen met een toon van ‘zelfverdediging’. In haar opiniestuk “F*ck the experts?” schijft VUB-rector Caroline Pauwels dat “ons sterkste argument tegen anti-wetenschappelijke aanvallers, is dat we goede wetenschap bedrijven.” Ze geeft ook de beschouwing mee hoe ze vroeger haar studenten moest waarschuwen voor te veel naïviteit, terwijl nu net het omgekeerde het geval is. “Ergens onderweg zijn we vergeten te blijven herhalen dat het niet is dat, omdat niet alles absoluut waar is, er absoluut niets waar is.”
De zelfverdedigende toer gaat ook Pol Deltour, secretaris van de Vlaamse vereniging van journalisten’ op met zijn bijdrage: ‘Weg met antipolitiek en anti-journalistiek”.
Aan Deltours bijdrage moet meteen deze bedenking gekoppeld worden dat het niet is omdat bepaalde rechtse politici en praatjesmakers de media en de journalisten aanvallen, de linkerzijde dan maar wat Deltour ‘de klassieke media’ noemt, maar wat in feite systeemmedia zijn, moet gaan verdedigen.
Afronden doet Sampol met een beklemmende bijdrage van Nico Maly over hoe ‘nieuw rechtse trollen’ ‘het web’ terroriseren en een sfeer van censuur, angst en haat scheppen. Iets waar, het moet gezegd, niet alleen rechtse trollen zich aan bezondigen.
En wie verkiezen we tot Oppergod?
Als ultiem toemaatje serveert Sampol ons nog twee boekbesprekingen:
- – eentje van “Rules for Revolutionaries – How big organizing can change everything”, het boek waarin twee campagnevoerders van Bernie Sanders beschrijven hoe je de zaken best groots aanpakt in het politiek Want zo kan je mensen mobiliseren.
- – eentje van “Als de laatste boom geveld is, eten we ons geld wel op”, het boek waarin Ludo De Witte enerzijds vlijmscherp de ecologische crisis beschrijft, maar anderzijds er niet in slaagt om echt een uitweg te schetsen. Zo meent alvast ook recensent Sacha Dierckx.
Uiteraard mocht ook ‘God’ in onze sociaal-democratische Sampol niet ontbreken en dus treedt Geert Mareel op als ‘Goddelijke woordvoerder’ die zich voorbereidt op een Oppergod-verkiezingscampagne.
Moeten we het gevecht ‘Vandaag’ winnen? En waarvoor? Waartoe?
Al met al is me – mag ik er nog even op terugkeren – van de jongste Sampol vooral het enorm groot geworden belang van de ‘sociale media’ bijgebleven. (Tussen haakjes: mogen we eigenlijk wel spreken van ‘sociale media’? Gaat het niet eerder om ‘a-sociale media’?)
Spreek ik voor één keertje namens velen, indien ik getuig dat ook ik me nog onvoldoende van dat belang en van alle consequenties bewust ben? Al geef ik er dan (ook) les over, ben ik er met studenten mee bezig … Maar ik hou er ook afstand van én blijf proberen stevige onderbouwde gedachtengangen te ontwikkelen wat echter – en dat is dan het andere denkspoor waar de jongste Sampol rond draait – zeker onvoldoende is om “het politieke gevecht vandaag te winnen.”
Maar wie zegt dat we het gevecht ‘Vandaag’ moeten winnen? Moeten we niet ook op termijn denken en winnen? Moeten we overigens wel winnen? Valt er nog iets te winnen? En wat is het inhoudelijk project waarvoor we zouden moeten willen winnen? Stof voor volgende nummers van Sampol.
De redactie van Sampol wordt daartoe veel inspiratie gewenst. En doorzettingsvermogen. Benieuwd hoe het toch wel kwalitatief hoogstaand aanbod van het januari-nummer van Sampol in volgende nummers zal doorgetrokken worden.
PS Ook de Sampol – webstek is vernieuwd. Voor een proefexemplaar of een abonnement klik hier.
(Deze bijdrage verscheen eerder in een iets uitgebreidere versie in het nummer 1458 van het ezine De Groene Belg)
