In Parijs zijn legerleiders en diplomaten er al langer van overtuigd dat de oorlogen tegen de jihadistische terreurgroepen in de Sahel niet kunnen gewonnen worden. De gebeurtenissen op het terrein geven hen meer en meer gelijk. Een Frans konvooi van Abidjan (Ivoorkust) naar Gao (Mali) botste verscheidene keren op blokkades van woedende bewoners. De Franse president Emmanuel Macron en zijn ministers zwijgen daar in alle talen over, de Sahel mag zijn campagne voor de presidentsverkiezingen niet verstoren.
Complot
Steeds meer West-Afrikanen geloven dat de Fransen in een complot zijn verwikkeld, dat ze de jihadisten zelfs steunen om weer baas te kunnen spelen en hun vroegere koloniën te beroven
Hoe anders te verklaren, aldus burgers van Mali, Burkina Faso, Niger dat na bijna negen jaar Franse militaire inspanningen, de jihadisten toch aan de winnen de hand zijn? Dat kan alleen omdat de Fransen onderduims die jihadisten van Al Qaida en IS steunen… Parijs vermoedt dat de Russische en Turkse propagandadiensten, misschien zelfs ook de Algerijnse, op de “sociale” media die complottheorieën plaatsen en aanwakkeren.
Het heeft een Frans militair konvooi van 90 vrachtwagens twee moeizame weken gekost om van Abidjan naar Gao te trekken. Zowel in Burkina Faso als in Niger botsten ze op vijandige menigtes die riepen “France dégage” (Vertrek) en “Barkhane dégage”. Barkhane is de operatie die in de zomer van 2014 op de begin 2013 ingezette operatie Serval volgde.
Inata
Maar ook lokale regeerders worden meegesleurd in de anti-Franse colère. In Burkina Faso richtte de woede zich meer op de eigen leiders dan op de Fransen. Dat heeft veel te maken met Inata, een plaats in het noorden waar jihadistische groepen zeer actief zijn. Op 14 november werden daar 53 mensen afgeslacht, 49 gendarmes en 4 burgers. Nadien bleek dat die post volledig aan zijn lot was overgelaten, zo erg zelfs dat ze er zonder voedsel zaten en tevergeefs een beroep deden op hulp.
De woede keerde zich zowel tegen president Roch Christian Kaboré als tegen de Fransen. In Ouagadougou betoogden duizenden voor de afzetting van de president. Ook de militairen zijn erg ontstemd omdat de regering niet eens in staat is de militairen op sommige plaatsen van voedsel te voorzien. In Burkina Faso hebben de acties van jihadisten al minstens 2000 mensenlevens geëist, 1,5 miljoen mensen zijn op de vlucht geslagen, 4000 scholen gesloten, aldus opposanten van de beweging ‘Sauvons le Burkina Faso’.
Voor veel Burkinabés vat Inata de situatie goed samen: de Franse militaire aanwezigheid heeft het alleen maar veel erger gemaakt. De Franse militairen worden afgeschilderd als brandstichtende pompiers. Het Franse konvooi onderweg naar Mali kreeg op verscheidene plaatsen in Burkina Faso te maken met duizenden manifestanten die het wilden tegenhouden. “Weg met het Franse leger” en “’Bevrijd de Sahel” waren enkele van de populairste leuzen. Het duurde een week eer het konvooi tot in Niger geraakte.
Tera
Bij de volgende etappe, in Niger, vielen bij botsingen met betogers in Tera twee, volgens sommige bronnen drie, doden. Een vijandige menigte van vooral jongeren hield het konvooi tegen. Wie, de Fransen of de gendarmes van Niger, op de menigte heeft geschoten, liet de regering van Niger in het ongewisse. Volgens ooggetuigen waren het de Fransen.
President Mohammed Bazoum van Niger is een zeer trouwe bondgenoot van Frankrijk. Hij spreekt tegen dat de Fransen uit zijn op de rijkdommen van Niger, waaronder uranium. Maar die uitleg neemt het wantrouwen niet weg, integendeel zelfs. Vier vakbonden noemden de Franse staat en zijn “lokale lakeien” (de president?) de echte vijanden van Niger.
Russen
In Mali is de anti-Franse sfeer het sterkst. Macrons beslissing deze zomer om met Barkhane te stoppen, drie basissen in het noorden van Mali te sluiten en zich fel te verzetten tegen een dialoog met de jihadisten van Al Qaida, zet zowel bij regeerders als een deel van de Malinezen kwaad bloed. Macron veroordeelt de militairen die vorig jaar en dit jaar opnieuw een coup pleegden, mar de machtsgreep vorig jaar van de militaire junta in Tsjaad heeft hij wel gesteund.
Bamako verwijt Parijs dan ook een hypocriete houding. Premier Choguel Maïga heeft de Fransen al enkele keren de mantel uitgeveegd en zware beschuldigingen geuit die hij absoluut niet kan waar maken. Het zegt wel veel over het gemak waarmee Parijs met alle zonden van Israël wordt overladen.
Bamako werkt Parijs erg op de zenuwen met de suggesties dat het mogelijks scheep zou gaan met de Russische huurlingengroep Wagner, in Afrika reeds actief in Libië en de Centraal-Afrikaanse Republiek. Voor Macron is dat een rode lijn. Maar wat is zijn alternatief, zich terugtrekken?
Verscheidene burgerbewegingen voeren vooral in Bamako campagne tegen de Fransen en sommigen zelfs voor de Russen. Op betogingen in Bamako en Ouagadougou zijn zelfs Russische vlaggen opgedoken. Een van die Malinese bewegingen, Yèrè Wolo, roept op de Fransen in te ruilen voor de Russen. Nogal wat legerleiders hebben daar oren naar, sommige (o.a. premier Maïga en minister van Defensie kolonel Sadio Camara) kregen een militaire opleiding in Rusland en hebben er goede relaties onderhouden.
Islamisering
Achter de campagne tegen de Fransen zit onder andere Mahmoud Dicko, een wahhabistische moslimprediker die vroeger de Hoge Islamitische Raad van Mali voorzat en de ‘spirituele gids’ is van de militaire machthebbers.
Die Hoge Raad en Dicko sturen sterk aan op gesprekken met de jihadistische groepen aanleunend bij Al Qaida, wat het voorbije jaar al tot enkele, minstens een 40-tal, lokale afspraken leidde die telkens invoering van de sharia behelsden. “Er zijn de bloedbanden en de broederschap onder moslims”, aldus Moufa Haïdara, secretaris van de Hoge Raad. De invloed van deze kringen, illustreert de versnelde islamisering van de politiek in Mali. Hetzelfde gebeurt ook in het noorden van Burkina Faso.
Bij die opstoot van anti-Franse gevoelens, vooral bij jongeren, wordt ook de geschiedenis van het Franse kolonialisme bovengehaald. Wat de Fransen nu doen, wordt voorgesteld als een herneming van de koloniale politiek die bestond uit roof van grondstoffen en discriminatie van de lokale bevolkingen.
Enkele flaters van de Franse militairen waarbij burgers omkwamen, bedorven de sfeer verder. Dat die militairen er dan bovendien niet in slagen de terreurgroepen terug te dringen, geeft de tegenstanders kans om voor open doel te schieten.
Afwentelen
Door de onvrede af te wentelen op de Fransen, pogen zeker de Malinese leiders zich te onttrekken aan kritiek op de postkoloniale periode. In grote gedeelten van de regio is de staat zo goed al onbestaande, zoals in Inata bleek.
Zoals in het noorden van Mali blijkt, waar veel bewoners de Fransen niet graag zien vertrekken. Daar herinneren ze zich nog goed de jaren, bijna tien jaar geleden, dat ze onder jihadistische terreur leefden (zie de film ‘Timbuktu’ van Abdrerahmane Sissako. Of in het centrum van Mali waar veel veehouders, overwegend Peul de grootste bevolkingsgroep in de regio, weggejaagd werden van graasgronden ten voordele van vrienden van het regime en zich vaak daarom bij de jihadisten aansluiten.
Er is ook de schromelijke verwaarlozing van de regio’s buiten de grote centra. In Mali zijn drie kwart van alle overheidspersoneel, leerkrachten en verplegend personeel inbegrepen, in Bamako geconcentreerd. Ongeveer 80 % van de overheidsuitgaven wordt in de hoofdstad gespendeerd – 13 % van de totale bevolking. In het overgrote deel van Mali zijn er geen leerkrachten of verplegers, evenmin politieagenten of magistraten. Jihadisten vullen op hun manier de gaten op.
Achter het schreeuwen tegen het “nieuwe kolonialisme” schuilen door en door (door Parijs gesteunde) corrupte regimes die op hun manier de rijkdommen van het land mee hebben gestolen. En daarmee grote schuld hebben aan de opmars van de jihadisten.
