Er waaide een storm van patriottisme door de campagne voor de parlementsverkiezingen van de Russische Federatie (4 december). Alle partijen, ook de Communistische, wedijverden met elkaar in vaderlandsliefde en oproepen tot verdediging van het Russische volk. Omdat er toch nog andere potentiële kiezers zijn, zorgde het Kremlin ervoor zijn eigen “oppositie” te creëren. Hoe dan ook, het Kremlin zorgde ervoor dat de uitslag bij voorbaat vaststond.
De parlementsverkiezingen zijn slechts een aanloop tot de presidentsverkiezingen van 4 maart 2012 waarvan de winnaar ook al is gekend: ex-president en huidig premier Vladimir Poetin. De meeste burgers van de Russische Federatie achten dan ook dat er bij die verkiezingen geen echte inzet is.
Kroostrijk
Toch was er een campagne en die stond volledig in het teken van het “patriottisme”, van de “verdediging van het Russische volk”. Dat volk is volgens die patriotten bedreigd, door vele vijanden buiten Rusland, door de moslims in eigen land. Want al maken de etnische Russen ongeveer 80 percent van de bevolking uit, toch vrezen ze op termijn numerieke “verdrukking”. Sommige groepen, vooral de jeugdgroepen die Poetin steunen, vinden dat de strijd in de slaapkamer moet geleverd worden, Russische vrouwen moeten meer kinderen baren, jongeren moeten los ondergoed dragen om hun vruchtbaarheid te vrijwaren. Gek? Maar waar.
Rusland had bij de jongste volkstelling (2010) 143 miljoen inwoners, dat waren er 2,2 miljoen minder dan acht jaar eerder. Het aantal niet-Russen stijgt, het percentage etnische Russen daalt dus. Het is vooral in de republieken van de noordelijke Kaukasus en in enkele Wolgarepublieken (zoals Tatarstan), met overwegend islamitische inwoners, dat de bevolking snel groeit.
De “demografische angst” voedt alvast het ultranationalisme, vaak verpakt als patriottisme, van niet alleen radicale partijen. De Communistische Partij (CP), zowat de enige goed gestructureerde “oppositiepartij”, vindt dat net zoals in de Sovjettijd de etnische afkomst op de identiteitsbewijzen moet komen. Maar inzake patriottisme wordt de CP hoe dan ook geklopt door de meeste andere partijen. Zoals “Rodina” (Vaderland) van Dmitri Rogozyn, permanent vertegenwoordiger van Rusland bij de Navo. Rodina was enkele jaren eerder geweerd, maar mag nu meedoen onder de paraplu van Poetins ‘Volksfront’.
Die patriottische campagne geniet volop de steun van de Russisch-Orthodoxe hiërarchie die ook al een berg materiële voorrechten van het Kremlin kreeg. En ook de grote patriot Jozef Stalin ontbreekt niet, de man die in 1941 na de voor hem verrassende inval van de nazitroepen samen met de Russisch-Orthodoxe kerk het “grote Russische volk” opriep tot de strijd.
Het wekt geen verbazing dat in dit klimaat de meeste van de tientallen racistische moorden per jaar (voor zover bekend gemiddeld één per week) op mensen uit de Kaukasus of uit de vroegere Sovjetrepublieken van Centraal-Azië onopgehelderd blijven. Net zoals elders spoort racisme aan tot geweld en moord.
Gestroomlijnd
Poetin hoeft zich weinig zorgen te maken. Want veel meer dan zijn vriend Silvio Berlusconi heeft hij de hefbomen van de macht en de media onder controle. Geen problemen met wispelturige parlementsleden. Poetins partij is verzekerd van een stevige meerderheid en de rest mag meedoen als ze in het gareel lopen. Zo ondervond de steenrijke oligarch Michail Prochorov. Het Kremlin moedigde hem aan om een “liberale partij” op te richten die dan het (beperkte) liberale kiespubliek van de grote steden zou aanspreken. Maar Prochorov nam die taak iets te ernstig op, hij vergat dat hij zijn fortuin mede te danken heeft aan het Kremlin.
Tot op een dag een bende gemaskerde politiemannen een van zijn banken aanvielen en op het congres van de partij gezanten van het Kremlin de zaak gewoon overnamen.
Van het enthousiasme uit de eerste jaren van Poetins beleid is nog weinig te merken. Steeds meer jongeren denken alleen nog aan emigratie. Corruptie, nepotisme, cliëntelisme, hersenspoeling… er is weinig om enthousiast te zijn over Poetins orde. Hij maakte inderdaad een einde aan de schijnbare (maar goed georganiseerde) wanorde van Boris Jeltsin. Maar vergeten we niet dat Jeltsin deze toenmalige baas van de geheime dienst naar het Kremlin riep om ervoor te zorgen dat hijzelf en zijn onmiddellijke omgeving aan gerechtelijke vervolging konden ontsnappen. Rusland kent nog economische groei (4% vorig jaar) en heeft geen schulden of begrotingstekort. Maar er is hoge nood aan zware investeringen, de infrastructuur is zeer ondermaats: slechts 30 % van de wegen is geasfalteerd, de elektriciteitscentrales zijn erg verouderd, de vele ongevallen met spoorweg- en luchtverkeer illustreren meteen de noden daar.
Tsjetsjenië
Poetin moest ook een einde maken aan de tragedie in Tsjetsjenië waar Jeltsin een bittere nederlaag had geleden. Poetin deed dat. Er waren eerst enkele onopgehelderde aanslagen met ca. 300 doden op appartementsgebouwen in Russische steden. Die werden zomaar toegeschreven aan Tsjetsjeense opstandelingen. Daarmee kreeg Poetin wel de openbare opinie op zijn hand om een nieuwe ongenadige oorlog te voeren in Tsjetsjenië.
Vervolgens pakte hij de Tsjetsjeense clan van de Kadyrovs onder de arm. Na de moord op zijn vader, werd de brutale militieleider Ramzan Kadyrov de sterke man van Tsjetsjenië. Poetin draaide zeer gul de geldkraan open, Kadyrov kreeg een fortuin om het vernielde Grozny herop te bouwen. Dat hield ook de bouw in van een zeer grote moskee, want Kadyrov wil van zijn Tsjetsjenië een islamitische republiek maken; de vrouwen hebben al ondervonden wat dat betekent.
Het zet kwaad bloed bij veel Russische nationalisten die het niet nemen dat Poetin zoveel Russisch geld stopt in een gebied van ‘tsjornoi’, de “zwarten”, zoals Kaukasiërs worden genoemd. Die bovendien dan nog zo uitgesproken islamitisch zijn.
Poetin speelt daar dus met vuur. De onderwerping van Tsjetsjenië was zijn eerste groot succes. Maar Kadyrov trekt zich tot ontstemming van de Russische nationalisten steeds minder aan van Moskou. Zolang Poetin hem laat begaan én financiert, zal hij trouw blijven. Maar indien Poetin onder druk van Russische nationalisten de kraan wat dicht draait, riskeert hij dat de man die ingezet werd als joker tegen de separatisten, zelf de afscheiding proclameert.
(Uitpers, nr. 137, 13de jg., december 2011)
