Russiche “pivot to Asia”

De klimaatevolutie rond de Noordpool is algemeen gekend. De directe signalen zijn overduidelijk. De oppervlakte van het poolijs krimpt, de permafrost ontdooit, de methaanuitstoot schiet omhoog. Verzakkingen van infrastructuur en gebouwen; bosbranden beslaan duizenden hectaren. Tegen deze achtergrond zoeken verschillende actoren hun belangen veilig te stellen.

Josep Borell, Hoog Vertegenwoordiger van de EU, kondigde zo pas een nieuw beleid aan voor de verhouding met het Hoge Noorden. De poolregio is van essentieel strategisch belang voor de EU in ‘t kader van zowel de klimaatverandering, de ontginning van grondstoffen als de geostrategische invloed. “Het Noordpoolgebied ondergaat snelle wijzigingen op vlak de opwarming van de aarde, verhoogde concurrentie voor grondstoffen en geopolitieke rivaliteit. Deze ontwikkelingen tonen dat Europa z’n geopolitieke belangen breed moet definiëren om te werken aan stabiliteit, veiligheid en vredevolle samenwerking in het hoge noorden.” In het kader van de klimaattop wil de EU een moratorium op het exploiteren van fossiele energiebronnen in de Noordpoolgebieden. Inmiddels zien we al een tijd dat Rusland zich steeds meer op Azië en vooral China richt.

De Noordelijke Zee Route, zeg maar de vaarroute tussen Noord-Rusland en de Noordpool, speelt hierbij een belangrijke rol. Deze route wordt in de zomermaanden haast volledig ijsvrij en de periode dat ze bevaarbaar is wordt steeds langer.

Er wordt wel eens gesteld dat het nog wel heel wat jaren zal duren vooraleer deze Noordelijke Zee Route een heuse concurrent zou kunnen worden van het Suez kanaal als bevoorradingsroute tussen de Atlantische wereld en het Verre Oosten, Japan, China. Dat is inderdaad zo, echte doorvoer van West-Europa naar het Verre Oosten via de poolroute is nog uiterst beperkt. Eer het containertransport deze weg kiest zal de constante doorvaart beter gegarandeerd moeten zijn. De druk van de ‘just-in-time’ levering is dwingend in onze wereldeconomie en zal niet op korte termijn wegebben. Onverwacht oponthoud tijdens het transport is dus uit den boze. Er is wel een gestage groei om Siberisch gas te vervoeren langs deze route. Tegen 2024 wil Moskou dat er 80 miljoen ton over de Noordelijke Zee route wordt getransporteerd.

De Russische president Poetin maakt van de ontwikkeling langsheen deze noordelijke doorvaart een van de speerpunten in zijn beleid. Hij kan daarbij rekenen op China met de zogenaamde Noordpool Zijde Route. Centraal in dit alles staat de levering van gas. Goedkoop LNG (liquified natural gas) vertrekt vanuit Yamal (Noord-Siberië) naar Azië. Om deze ontwikkeling te ondersteunen is Rusland bijvoorbeeld een programma aan het realiseren voor de bouw van vijf nucleair aangedreven ijsbrekers van de Arktika klasse. Er gaan heel wat investeringen naar de noordelijke kustgebieden tussen de Siberische gasontginningsplaatsen en het oosten, zeg maar voornamelijk richting China. De westelijke kant van Siberië richting Scandinavië lijkt minder ontwikkelingsprojecten te tellen, ze komen voor het ogenblik ook niet verder dan Moermansk.

De westerse afstandelijkheid en sanctiepolitiek tegenover het Rusland van Poetin doet Moskou steeds meer naar Azië kijken, zeg maar dat ze in het Kremlin een “pivot to Asia” doorvoeren. Met Bejing werd overeengekomen om de handel tussen beide landen tegen 2024 tot 200 miljard US dollar te doen stijgen. Naast de ontwikkelingen in de Noordelijke Zee Route is een belangrijke gaspijpleiding tussen Yamal en China al in gebruik genomen.

Maar ook India laat zich niet onbetuigd. Zo wil New Dehli de verbinding tussen Chennai (Zuidoost Indië) en Vladisvostok sterk ontwikkelen, waarbij de commerciële zeehaven van Vladivostok een verdeelcentrum wordt van onder meer een verhoogde LNG productie uit Noord-Siberië. Er werd een een ‘slimme haven’ gebouwd in Vladivostok door een samenwerking met de Deense Maersk Logistic Company en het Amerikaanse IBM. Een eerste lading vloeibaar gas (LNG) uit Yamal werd nu, eind oktober 2021, via de Noordelijke Zee Route, De Pacific en de Indische Oceaan rechtstreeks afgeleverd aan het Indische staatsbedrijf Dabnol in Maharashtra aan de Indische westkust.

Zuid-Korea heeft al verschillende jaren erg veel belangstelling voor het dossier van de Noordelijke Zee Route. In dit geval betreft het vooral de ontwikkeling van de route voor transport van Azië naar Europa. Zuid-Koreaanse en Russische onderzoeksinstellingen werken samen om de lange termijn gevolgen van het smelten van het poolijs nauwgezet te bestuderen. De ondernemerswereld ziet in de scheepsinfrastructuur en de logistieke kosten een belangrijke factor voor de verder economische ontwikkeling. Betere uitrusting in de Russische noordelijke zeehavens ten dienste van de transportschepen, ontwikkeling van verbindingen met het hinterland, voldoende aantal schepen van een aangepaste ijsklasse, en andere veiligheidsinfrastructuur voor maritiem transport vormen de prioriteit.

Deze Russische “pivot to Asia” toont aan dat de klimaatverandering alternatieven voor handel met het westen, versneld binnen handbereik van Moskou brengt. Of hoe de klimaatproblematiek ook een geopolitieke dimensie heeft.