Is het uit pure rancuneuze onmacht dat ex-premier Matteo Renzi de regering Conte2 doet struikelen? Welke uitleg is er anders voor de zelfmoordraid van de leider van ‘Italia viva’ die zijn ministers uit de regering terugtrekt en zo Italië, middenin een oplaaiende covid-crisis, in politieke onzekerheid stort. En mogelijk het pad effent voor uiterst-rechts.
Ambitieus
De regering Conte2 is een coalitie van twee grote partijen – de Vijfsterrenbeweging M5S en de centrumlinkse Democratische Partij (PD), en twee kleine, Italia viva (Iv) en het linkse Leu. Iv is een afscheuring van de PD waarvan Renzi tot eind 2016 de leider was.
Zonder de steun van Iv in de Senaat, dreigt de regering daar in de minderheid te staan.
Matteo Renzi was zes jaar geleden de grote wonderboy van de Italiaanse politiek. Hij was in 2013 met glans tot voorzitter van de PD gekozen en duwde begin 2014 premier Enrico Letta naar buiten om zelf de regering te leiden; Zijn beleid was erg neoliberaal, met onder meer de afbraak van de arbeidswet. In 2016 organiseerde hij heel zelfzeker een referendum over institutionele hervormingen dat hij glansrijk verloor. Waarop hij aftrad als premier en in 2018 ook als leider van de PD. In september 2019 verliet hij die partij om zijn eigen Italia viva op te richten.
Een succes is dat niet geworden, te oordelen naar de peilingen waarvan verscheidene voorspellen dat Iv in geval van verkiezingen onder de kiesdrempel van 3 % zal blijven. De wonderboy van zeven jaar geleden is nu in de ogen van de meeste Italianen een gefrustreerde verliezer.
Stembus?
Vandaar de vraag waarom hij nu zijn twee ministers en een staatssecretaris uit de regering Conte2 wegtrekt, met het risico dat het tot vervroegde verkiezingen komt. Naar eigen zeggen is zijn partij ontevreden over de ‘Recovery’, over wat er met het EU-geld moet gebeuren om de gevolgen van de coronacrisis te boven te komen. Maar net dat vestigt nog meer de aandacht op de dramatische toestand in Italië waar de besmettingscijfers de jongste tijd weer fel stijgen. Donderdag: 17.246 nieuwe besmettingen en 522 coronadoden gemeld.
Zelfs bij de rechtse oppositie zijn er gezaghebbende stemmen die dit nu niet het moment vinden om het land in een crisissfeer te storten. Luca Zaia, de populaire gouverneur van Veneto en lid van de uiterst-rechtse Lega, vindt dit het slechtst mogelijke moment om een regering te doen wankelen. De partijloze Giuseppe Conte zorgt voor stabiliteit, hij is veruit de meest populaire bewindspersoon van het ogenblik.
Giorgia Meloni, leidster van de postfascistische ‘Fratelli d’Italia’ dringt daarentegen aan op vervroegde verkiezingen. Haar partij doet het volgens peilingen steeds beter, rond 16 %, de Lega waarmee ze samenwerkt 23 tot 25, en Forza Italia van Berlusconi (EVP) rond 7. Met dergelijke cijfers en met het huidig kiesstelsel zou uiterst-rechts verkiezingen winnen.
Conte3?
Hoe kan de regerende coalitie zonder Iv verkiezingen dan vermijden? Uit meer dan 40 jaar gadeslaan van de Italiaans politiek heb ik alvast geleerd dat weinig zo voorspelbaar is als de politiek in Rome.
Is Renzi er op uit Conte te doen vervangen door een zogenaamde ‘technocratische regering’, zoals al zo vaak in Italië gebeurde? Daarbij valt al enige tijd de naam van Mario Draghi, de vorige baas van de ECB, Europese Centrale Bank.
Ook die moet dan wel een meerderheid hebben, wat niet voor de hand ligt. De grootste fractie in het parlement is nog altijd deze van de Vijfsterren die in 2018 bijna een derde van de stemmen haalde en die zich niet zomaar buitenspel zal laten zetten.
Er wordt gespeeld met een”Ursula-regering”, Ursula verwijzend naar Ursala von der Leyen die in het EU-parlement werd gesteund door PD, Vijfsterren en Forza Italia. Daar zouden eventueel nog “gematigde figuren” uit de Lega kunnen bijkomen, zoals Giancarlo Giorgetti, de nummer 2 van de Lega, die contacten heeft met de Duitse CDU over toenadering tot de EVP. Dat lijkt echter erg onwaarschijnlijk, Vijfsterren heeft de grootste afschuw voor Forza dat ze beschouwen als een partij van de corruptie.
Of een Conte 3, de coalitie zonder Italia viva maar gesteund door enkele vrijbuiters in Kamer en Senaat. Verscheidene parlementsleden van Iv zouden het niet eens zijn met de coup van Renzi en toch Conte blijven steunen, dan maar zonder ministers van hun partij.
Op de achtergrond speelt ook al de verkiezing van een nieuwe president mee. De ambtstermijn van Sergio Mattarrella, die begin 2015 president werd, loopt naar zijn einde. Er wordt nu al druk gemanoeuvreerd voor de opvolging van Mattarella, een historische figuur uit de christendemocratie die samen met de communistische PCI in de PD opging. Indien het tot vervroegde verkiezingen zou komen, zouden de kaarten gans anders komen te liggen, zonder die verkiezingen blijft vooral de Vijfsterren een grote zeg hebben.