Rechts Europa lijdt onder crisis

De sociaaldemocratische partijen van Europa zitten al jaren in de dieperik. De periode waarin die partijen binnen de Europese Unie de toon aangaven, is iets van vorige eeuw. Met de verkiezing van François Hollande tot president van Frankrijk, lijkt er weer een beetje hoop. Maar die verkiezing is vooral een gevolg van de crisis van rechts. En de UMP van Nicolas Sarkzoy is niet de enige rechtse partij die het in de EU moeilijk heeft.

Silvio Berlusconi had drie jaar geleden zijn partners de arm omgewrongen om een nieuwe rechtse eenheidspartij op te richten, ‘Popolo della Libertà’ (PDL),Volk van de vrijheid. Het was niet veel meer dan een uitbreiding van zijn in 1994 in volle politieke crisis opgerichte Forza Italia. Alleen de Lega Nord van Bossi weigerde in de nieuwe formatie op te gaan, de Nationale Alliantie van Gianfranco Fini, historisch de erfgename van de neofascistische MSI, deed dat wel. Maar al snel trok Fini eruit, terwijl het gros van zijn luitenanten wel trouw bleven aan hun nieuwe baas Berlusconi.

Slecht bekomt het hen nu. Bij de lokale verkiezingen van begin mei zakte de PDL op de meeste plaatsen onder tien percent. De verkiezingen werden van noord tot zuid een gigantisch debacle. Stichter-leider Berlusconi verklaarde dat dit het einde was en dat er iets nieuws moet komen.

Dat nieuwe komt echter van elders. De PDL verkeert in een existentiële crisis, uitgespuwd door het Italiaanse patronaat. Het is een gewezen baas van Fiat en ex-voorzitter van Confindustria, Luca Cordero di Montezemolo, die al enkele jaren druk in de weer is om een nieuwe rechtse partij op te richten, bevrijd van Berlusconi.

Momenteel is de verwarring erg groot, rechts heeft geen cohesie meer, voorlopig vertrouwt het patronaat op de regering Monti. Maar ze probeert wel stukken aan elkaar te lijmen, onder meer bestaande uit de christendemocratische UDC en de partij van Fini (Fli). De ‘Api’ van Francesco Rutelli, in 2001 nog kandidaat-premier van centrumlinks, is opzij geschoven sinds is uitgelekt dat de schatbewaarder het vele overheidsgeld voor de partijen duistere bestemmingen gaf.

De vraag is nu wie de rechtse herschikking zal leiden en in welke vorm die wordt gegoten. Er wordt gespeculeerd over een herstichting in nieuwe vorm van de christendemocratische partij, een centrumrechtse volkspartij die radicaal-rechts overlaat aan de Lega Nord en aan verspreide erfgenamen van het neofascisme. Montezemolo als leider? Of waarom niet Monti zelf die als “technocraat” boven de partijen staat en een soort “nationale eenheid” zou voorstellen?

Het merkwaardige is dat links en centrumlinks niet profiteren van de crisis van rechts, maar wel een beweging als de Movimento Cinque Stelle, de ‘vijfsterrenbeweging’ van showfiguur Beppe Grillo. Men spreekt zelfs al van het ‘grillismo’ al is dat erg moeilijk definieerbaar. Toch is het die beweging die veel ongenoegen kanaliseert. Mety groot succes, hun kandidaat is burgemeester gekozen van Parma, onder meer omdat in de tweede ronde vaal kiezers van rechts hem boven de centrumlinkse kandidaat verkozen.

In Frankrijk is de crisis van de rechtse bundeling UMP (Union pour un Mouvement Populaire) ook deels in crisis door het falen van de “chef”, in casu ex-president Nicolas Sarkozy. Maar de UMP verkeert vooral in crisis door de enorme druk van uiterst-rechts van het Front National (FN) dat in de presidentsverkiezingen een zeer hoge score haalde en Sarkozy ertoe bracht ongestoord zelf een uiterst-rechtse campagne te voeren wat hem bijna in het Elysée hield.

Dat heeft de spanningen binnen de UMP ten top gedreven. De rechterzijde, voorop de georganiseerde ultra’s van de Droite Populaire, voeren aan dat de remmingen vanuit het “centrum’, vooral van vroegere premier François Fillon en van minister van Buitenland se Zaken Alain Juppé, de zege hebben verhinderd. Rechts en het FN zitten tenslotte in het zelfde anti-linkse kamp en moeten aan één zeel trekken om links van de macht te houden. Om te beginnen bij de parlementsverkiezingen van deze maand. Liever een FN-parlementslid dan een PS.

De strijd voor het leiderschap tussen Fillon en huidig leider Copé, een vertrouweling van Sarkozy, gaat tussen die twee moeilijk met elkaar te verzoenen lijnen. Het FN rekent erop dat de UMP, waar nog heel wat “centristen” huizen, uit elkaar spat en dat het dan tot een herschikking komt van FN en een deel van de UMP onder de ideologische en praktische leiding van het FN.

Ook in andere landen van de EU raken rechtse partijen door de financieel-economische-sociale crisis in moeilijkheden. Zelfs in Duitsland waar de CDU van Merkel in de deelstaatverkiezingen van Noordrijnland-Westfalen zeer zware klappen kreeg. En waar, net als in Italië, de moeilijk definieerbare Piratenpartij met de buit ging lopen.

Piraten of rechtse ultra’s die ongenoegen kanaliseren, massa’s kiezers die thuis blijven terwijl de partijen die het kapitalisme dagelijks zouden moeten aanklagen, alleen wat in de marge proberen bij te sturen.

(Uitpers nr. 143, 13^de jg., juni 2012)