We weten dat de Franse president Macron voor politiek heeft gekozen toen zijn literaire ambities mislukten. Toch kan hij nog steeds niet weerstaan aan af en toe een optreden in het Elysée en struikelt hij geenszins over zijn bloemrijke lyrisch-liberale verwoordingen. ‘We hoeven toch niet de vestaalse maagden van de sociale uitkeringen te zijn’, of ‘waarom zouden we in beate bewondering voor de totems staan’, en nog: ‘er gaat zo waanzinnig veel poen naar armoedebeleid, en toch zijn er nog armen’. Het sociaal beleid, het is de nieuwe pispaal geworden van deze president die tijdens zijn verkiezingscampagne nochtans beweerde rechts en tegelijk ook links te zijn. Niet dus.
Een nieuw evenwicht?
Van waar die uithalen naar het sociaal beleid? Na één jaar presidentschap zijn velen van mening dat er nu wel genoeg snoepjes zijn uitgedeeld aan het bedrijfsleven en aan de rijken: de sterke vermindering van de vermogenstaks, de flat taks op kapitaalinkomsten, de afschaffing van de belasting op uitgaande kapitaalstromen. Daarnaast nog een hervorming – verzwakking – van het arbeidsrecht, een hervorming van het spoorbedrijf, een repressieve asiel- en migratiewetgeving, niet voor niets wordt hij door een grote meerderheid van linkse kiezers als ‘de president van de rijken’ gezien.
In zijn parlementsfractie rommelt het elke week wat harder. Eén lid verliet de fractie, anderen overwegen een soort sub-groep te maken van ‘frondeurs’ of dwarsliggers.
Tot overmaat van ramp werd afgelopen week een document bekend gemaakt van drie vooraanstaande economen die bij zijn eerste medestanders hoorden en zijn programma in sterke mate hebben bepaald. Zij luiden de noodklok en zijn van mening dat de politieke identiteit van de president, die vooral de ongelijkheid wilde aanpakken, volkomen is ondergesneeuwd. Zij doen dan ook een flink aantal voorstellen om met sociale maatregelen het tij te keren.
Niets van, antwoordt Macron vrij brutaal. Ik wil bevrijden en beschermen, en dat blijft zo. Het is niet omdat je de economie nieuw leven inblaast dat je tegen het sociaal model bent. Het is niet door het succes van enkelen tegen te houden, dat je de uitsluiting oplost. Kortom, dit is volledig in lijn met zijn eerdere uitspraken die al aangaven dat je de armoede best bestrijdt door de rijken vrij spel te geven.
Lasagne van paella
Volgens Macron is er daarom een radicale hervorming van de sociale zekerheid nodig en moet de solidariteit worden herdacht. De verzorgingsstaat moet er een zijn van waardigheid en emancipatie. De beste remedie blijft de school: met een vroegtijdige aanpak en kleine klasjes in achtergestelde banlieues kan die het huisarrest verminderen. De uitkeringen zullen hervormd worden om de armen sneller op de arbeidsmarkt te krijgen, met opleidingen en meer controle.
De Fransen hebben wel formele rechten maar geen reële rechten, aldus Macron. In zijn regering wordt al enkele weken ruzie gemaakt over welke uitkeringen er kunnen afgeschaft worden. Hervormen, zegt Macron, en het mag niets kosten. Er wordt nu té veel geld uitgegeven, té veel geremedieerd in plaats van voorkomen, en mensen hebben geen enkele verantwoordelijkheid meer. Het lijkt allemaal op ‘lasagne gemaakt van paella’.
Wat Macron voorstelt sluit volledig aan bij het nieuwe sociale paradigma dat al enige tijd wordt gepromoot door Wereldbank en IMF en waar ook de Europese Commissie geen graten in ziet. Wie ‘sociaal’ wil zijn zorgt vooral voor de bedrijven. Vandaar dat alles in het werk wordt gesteld om de regelgeving te ‘vereenvoudigen’. Bevrijden en beschermen: het geldt in beide gevallen voor de ondernemingen. Hen mag niets in de weg worden gelegd. In laatste instantie is sociale bescherming dan ook vooral in hún voordeel. Ze moet de groei en de productiviteit bevorderen.
Cynisme en recuperatie
En zo komt het dat de balans van één jaar regeringswerk er inderdaad armzalig uit ziet.
De woontaks werd gedeeltelijk afgeschaft, maar gepensioneerden met meer dan 1200 euro per maand moeten een grotere sociale bijdrage betalen.
De werkloosheidsverzekering die, volgens de beloften van Macron voor iedereen zou gelden, inclusief mensen die zelf hun ontslag geven en zelfstandigen, moest worden aangepast om binnen de begrotingsperken te blijven.
Na de hervorming van het arbeidsrecht onder de sociaal-democratische president Hollande – de ‘loi Khomry’ – die de vakbonden niet konden tegen houden, werd er al evenmin massaal geprotesteerd tegen de extra harde maatregelen van president Macron. Tegen de hervorming van het spoorbeleid, die het bijzondere statuut van de spoorarbeiders afneemt, duren de stakingen nog voort, maar de wet is goedgekeurd. Over het asiel- en migratiebeleid van voormalig sociaal-democraat Gérard Collomb was er binnen de fractie van ‘La République en Marche’ heel wat protest, maar de wet kwam er door.
Momenteel begint de bespreking van ‘Pacte’, de nieuwe wet op de hervorming van het vennootschapsrecht, bedacht door Bruno Le Maire, ex-minister in de regering van François Fillon, nu minister van Emmanuel Macron. Het zag er aanvankelijk een erg interessant voorstel uit, met een mogelijkheid om ondernemingen een sociale en milieudoelstelling mee te geven. Een rapport van de huidige baas van Michelin en de ex-secretaris-generaal van de vakbond CFDT was lang niet revolutionair, maar bevat een paar interessante voorstellen. Wellicht blijven er enkel meer mogelijkheden over om werknemers een zitje te geven in de raden van bestuur en te laten participeren in de bedrijfswinst. Of ook de privatisering van enkele ‘kroonjuwelen’ in de wet komt, valt af te wachten (de Parijse luchthavens, de Franse ‘Lotto’ en electriciteitsbedrijf Engie).
Ex-minister voor de stad onder Jacques Chirac, Jean-Louis Borloo, stelde een door alle kenners geprezen en ambitieus plan voor de banlieues voor. Macron gaf het een eerste klas begrafenis. Hoe kunnen ‘witte mannen’ weten wat er in niet-witte wijken moet gebeuren, aldus de president. Je snakt naar adem bij zoveel recuperatie.
Een andere belofte van de kandidaat-president, het remgeld voor brillen, tandprothesen en hoorapparaten afschaffen, kan eveneens maar zeer gedeeltelijk worden uitgevoerd tegen januari 2021.
In de zomer wordt een plan verwacht om de armoede tegen te gaan. We weten al min of meer wat het wordt: activering en controle. Er volgt een plan voor zorg aan afhankelijke bejaarden. De pensioenen worden binnenkort hervormd, het systeem zou ‘universeel’ worden, lees, alle bijzondere – en voordelige – stelsels kunnen verdwijnen.
Toen een Italiaans schip met geredde migranten niet mocht aanmeren in Italiaanse havens bleef het twee dagen muisstil in het Elysée, ook al bood Corsica aan het schip toe te laten. Na twee dagen kwam een flink verwijt aan het adres van de nieuwe Italiaanse regering, die er terecht op wees dan Frankrijk nog geen tien procent van het beloofde aantal vluchtelingen had opgevangen. De bittere kritiek binnen ‘La République en marche’ werd afgedaan met een cynisch ‘alsof het een wedstrijd van Gutmenschen is’. Waar hebben we dat nog gehoord?
Links vs rechts?
Moet de verklaring voor dit rechts beleid worden gezocht in de ondanks alles gewoon rechtse neigingen van een ex-bankier? Zelfs niet. Macron is niet dom, maar heel rationeel. Van links heeft de president momenteel niets te vrezen. De linkerzijde is meer versplinterd dan ooit en de ruzies tussen de ego’s zijn niet te stoppen. Aan de rechterzijde daarentegen moet de doodsteek nog gegeven worden. Marine Le Pen van het Front National is gekwetst, maar overleeft. Laurent Wauquiez van Les Républicains breekt niet echt door, maar houdt stand. Hier kan nog buit worden binnen gehaald, en daar is het de Franse president om te doen.
Slechts twee dingen kunnen hem eventueel van koers doen veranderen. Blijft de malaise binnen zijn parlementsfractie aanzwellen, dan zal er een of andere bocht moeten genomen worden. Volgend jaar zijn er Europese verkiezingen en Macron mikt er op eenzelfde coup de force door te voeren als in Frankrijk is geslaagd. Kan hij de linker- én de rechterzijde verder splitsen en verzwakken? Dat is de vraag.