« Er is een positieve evolutie in de Russische Federatie tegenover het conflict in Tsjetsjenië », oordeelt de parlementaire vergadering van de Raad van Europa. In een resolutie aangenomen op 23 januari wordt er wel op gewezen dat «de legitimiteit van militaire acties tegen terroristen door geen enkele staat kunnen worden ingeroepen om inbreuken op de mensenrechten te rechtvaardigen », maar het Kremlin zit op de goede weg. Sancties zijn afgewezen.
De Raad van Europa stelt niet veel voor. Het is een ‘morele instantie’ die waakt over toepassing van enkele essentiële democratische normen en over de naleving van de mensenrechten. Die Raad heeft al langer de eigen geloofwaardigheid ondergraven. Vooral door in februari 1996 de Russische Federatie tot de Raad toe te laten op een ogenblik dat de Russische luchtmacht volop Tsjetsjeense steden en dorpen aan het bombarderen was. Dat vond de Raad allemaal geen bezwaar. Want Boris Jeltsin moest een steuntje krijgen bij het begin van een zeer moeilijke campagne om te worden herverkozen als president van de Russische Federatie. Samen met de gulle steun van het IMF, met adviseurs uit Washington en geld en media van de Russische oligarchen heeft dat geholpen. Jeltsin werd herkozen.
De Raad van Europa volhardt dus in de boosheid. Want met de eerbiediging van de mensenrechten in Tsjetsjenië is het nu niet beter gesteld dan zes jaar geleden. Met de naleving van de democratische normen zeker niet.
Zo is een van de laatste "onafhankelijke" tv-zenders, TV-6, eind januari opgedoekt. In de zomer van 2001 was NTV al het zwijgen opgelegd via Gazprom. TV-6 is niet zo onafhankelijk als het eruit ziet, het is een spreekbuis van oligarch Boris Berezovsky die het aan de stok heeft gekregen met het Kremlin nadat hij daar jarenlang de baas speelde. Maar TV-6 was hoe dan ook géén spreekbuis van het Kremlin, zodat de rechters wel iets vonden om TV-6 op verzoek van de oliefirma Loekoil (en het Kremlin) in de pas te doen lopen. Waar het op aankomt is dat er geen dissidente stemmen meer worden gehoord. Stel u voor dat die zender informatie zou brengen over het barbaarse optreden van de Russische troepen in Tsjetsjenië.
Berezovsky beschuldigt Poetin er vanuit het buitenland van dat hij de organisator was van de bloedige aanslagen van september 1999 in diverse Russische steden waarbij meer dan 300 doden vielen. Het Kremlin repliceert dat Berezovsky de mentor is van de ‘islamistische terroristen’ die in de zomer van 1999 vanuit Tsjetsjenië Dagestan binnenvielen. Blijkbaar hebben ze allebei gelijk. Het was al veel eerder bekend dat Chattab en Basajev, de Tsjetsjeense chefs, in die periode op bezoek gingen in Berezovsky’s villa in Biarritz. Dat Poetins geheime dienst achter de aanslagen zat om een voorwendsel voor een nieuwe invasie van Tsjetsjenië te hebben, is ook niet nieuw.
Er staat ook al weinig nieuws in de rapporten van de groep ‘Memorial’, van ‘Soldatenmoeders’ of van Artsen zonder Grenzen (AZG) over de toestand in Tsjetsjenië. Daar woonden vóór de eerste oorlog, begonnen eind 1994, nog 1,2 miljoen mensen. Nu zijn het er hooguit nog 400.000. Meer dan 100.000 zijn gesneuveld, de rest is gevlucht of is ‘verdwenen’.
AZG riep vorige maand het VN-Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR) op de levensomstandigheden van de vluchtelingen in de kampen te verbeteren. "Duizenden mensen leven in onaanvaardbare omstandigheden en dagelijks komen er nog Tsjetsjeense ontheemden bij". Wekelijks zouden er nog rond 1200 vluchtelingen bijkomen. Want het geweld in Tsjetsjenië blijft aanslepen, aldus AZG.
Inderdaad, bevestigt een rapport van de mensenrechtenorganisatie ‘Memorial’. Daarin wordt geschetst hoe Russische troepen dagelijks woningen leegplunderen, mensen en eventuele getuigen daarvan oppakken, hoe Tsjetsjenen worden gefolterd en vermoord. Uit schrik verlaten veel mensen hun woning om samen met anderen in lege appartementsgebouwen te trekken in de hoop zo minder aan de willekeur van de militairen te zijn overgeleverd. De toestand was vorige herfst iets verbeterd, maar sinds half december is de hel weer losgebarsten, meldt het rapport van Memorial.
De Russische militairen voelen zich sinds 11 september minder dan ooit gebonden. Het Kremlin kon daarvóór al rekenen op westerse goodwill, weliswaar gerelativeerd door formele veroordelingen van het Russisch optreden. Maar sinds 11 september is Poetin een gewaardeerd bondgenoot in de strijd tegen het ‘internationaal terrorisme’ en kan hij bijgevolg op een nog mildere houding van de Raad van Europa rekenen.
Die Raad stelde vast dat Moskou bereid lijkt een politieke oplossing van het conflict na te streven. Er waren in november 2001 inderdaad contacten tussen vertegenwoordigers van Poetin en van de Tsjetsjeense president Aslan Maschadov. Maar de Tsjetsjenen kregen niet eens een antwoord op hun vragen. Op de vergadering van de Raad in Straatsburg kwam de Russische delegatieleider Dimitri Rogozyn doodleuk vertellen dat er helemaal geen sprake kan van zijn met de Tsjetsjeense leiders te praten, want dat zou volgens hem neerkomen op onderhandelingen met Osama bin Laden… Waarop hij de zegen van de Raad kreeg om op de ingeslagen weg voort te gaan. Waarmee die Raad nog maar eens zijn overbodigheid onderstreepte.
(Uitpers, februari 2002)
