Vandaag begint de voetbal te rollen in Qatar, maar eigenlijk begon die twaalf jaar geleden al in beweging te komen. Op 2 december 2010 namelijk kwam, zeer onverwachts, Qatar uit de FIF-bus om het WK-voetbal in te richten. De euforie in de golfstaat werd echter al vlug getemperd door geruchten van een uitgebreid smeergeldcircuit waarbij enkele hoofdrolspelers betrokken waren. In dat verband werd de naam van de toenmalige FIFA-voorzitter Sepp Blatter genoemd (in 2015 afgezet na een corruptieschandaal) en ook Michel Platini, de toenmalige voorzitter van de Europese voetbalbond UEFA en voorbestemd om Blatter op te volgen totdat bekend werd dat ook hij boter op het hoofd had. Hij had namelijk illegaal twee miljoen Zwitserse francs geaccepteerd van Blatter en werd voor vier jaar geschorst. Voordat er ook één bouwwerk was opgetrokken hing er een sfeer van corruptie rond heel het project. Hoe verder de werken vorderden, hoe meer schandalen er aan het licht kwamen rond de werkomstandigheden van de buitenlandse arbeiders. De kritiek op Qatar werd steeds feller tot grote ergernis van de oliesjeiks. Ook FIFA-baas Gianni Infantino, een ook niet onbesproken figuur, zette zich gisteren nog vierkant achter de organisatoren door in een fel betoog uit te halen naar WK-critici in voornamelijk Europa. Hij noemde de kritiek op de werkomstandigheden in Qatar ‘ontzettend onrechtvaardig’ en beschuldigt Europeanen van een ‘dubbele moraal’ en ‘puur racisme’. Er is maar een FIFA-motto: the show must go on’. Dat is trouwens de politiek geweest van de FIFA gedurende heel haar bestaan. Ook in 1974 bijvoorbeeld. De hele wereld keek toen mee naar de WK-finale in Argentinië, terwijl de recente Netflix-docu FIFA Uncovered toont hoe achter het stadium tegenstanders van de militaire dictatuur gemarteld en vermoord werden. Ondanks ‘het ‘Bloed aan de paal’ –remember Freek De Jonge en Bram Vermeulen (‘Neerlands Hoop’) – moest de bal rollen. Zo zal het ook nu weer zijn. Het land dat de WK-beker verovert, zal geen lege beker aantreffen, maar een die vol is van schaamte. Dat schrijft de Franse journalist Michael Hajdenberg van Mediapart, notabene een kritische en onafhankelijke nieuwssite tegen wie volgens The Sunday Times en The Bureau of Investigative Journalism vanuit Qatar een digitale piraatoperatie is uitgevoerd. Een reden te meer om Mediapart in vertaling aan het woord te laten. Over Qatar, maar ook het gesjoemel ter zake van Franse machtsfiguren: Qatar : la coupe est déjà pleine, Le mondial de la honte (1)
La coupe est déjà pleine, Le mondial de la honte
‘In de collectieve verbeelding roept corruptie persoonlijke verrijking op, koffers met bankbiljetten, individuele privileges. Niemand denkt ooit na over de gevolgen die het heeft voor de samenleving. Als je over de excessen in het voetbal praat, zullen je gesprekspartners het al gauw hebben over het grote geld, dubieuze agenten en astronomische salarissen. In een mum van tijd zullen ze klagen over het feit dat sommige slimme of getalenteerde mannen rijk worden terwijl wanneer fans moeite hebben om een stoel in het stadion, een shirt en zeker, een abonnement te kopen. Het WK in Qatar laat duidelijk zien dat kleine deals veel grotere gevolgen hebben dan individuele winsten. Waren de hoofdrolspelers zich tijdens de inmiddels beroemde maaltijd van november 2010 in het Élysée-paleis, waarbij de toekenning van het WK aan Qatar en de terugkoop van PSG werden besproken, bewust van de verschrikkelijke spiraal waarin ze Doha plaatsten? Dachten Michel Platini, Nicolas Sarkozy en Claude Guéant (toenmalig minister van Binnenlandse Zaken n.v.d.r) dat ze, door de kandidatuur van Qatar door te drukken, indirect de dood van duizenden arbeiders op stadionbouwplaatsen zouden veroorzaken? Beseften ze de klimaatramp die dat ook met zich mee zou brengen? En de politieke implicaties dan? Met die deal begon ook een rampzalig politiek knipperlicht te branden: mocht er een Panini-album (met vignetten) van de leiders van autoritaire regimes bestaan, dan zou het embleem van Qatar prominent schitteren. Sinds de toekenning van dit WK hebben we met Mediapart geprobeerd deze elementen zo goed mogelijk te documenteren. Door ze te ontdekken, te herlezen of gewoon door te nemen in dit samenvattend artikel, kan de omvang van dit wereldwijde schandaal, waarin Frankrijk een centrale rol speelde, ingeschat worden. Want ja, in tegenstelling tot wat president Emmanuel Macron zegt, is het vandaag onmogelijk om sport van politiek te onderscheiden.
Ten eerste moet eraan worden herinnerd dat de toekenning van het WK aan Qatar geen geïsoleerde gebeurtenis is. Nasser al-Khelaïfi, de voorzitter van PSG, is aangeklaagd voor “actieve corruptie” in het gerechtelijk onderzoek naar de toekenning van het WK atletiek aan Qatar. In 2011 betaalde een bedrijf dat hij samen met zijn broer bezat 3,5 miljoen dollar aan de zoon van de voorzitter van de Internationale Atletiekfederatie. Uit sms-berichten die Mediapart onthulde, bleek dat de voormalige nummer 2 van de Fifa, Jérôme Valcke, in 2015 een horloge ter waarde van zo’n 40.000 euro had ontvangen vlak na een cruciale stemming over de winterverhuizing van het WK 2022. de Zwitserse justitie heeft het onderzoek wegens corruptie echter afgesloten. Er werd ook geen gerechtelijke sanctie getroffen voor de zaak van de villa die de voorzitter van de PSG ruimhartig ter beschikking heeft gesteld aan Jérôme Valcke.
In Frankrijk is de lijst van ‘toevalligheden’ die betrekking hebben op die anticorruptierechtspraak lang. In de loop der jaren hebben we ontdekt dat de voormalige president Sarkozy na zijn vertrek uit het Elysée in 2012 persoonlijk heeft geprofiteerd van de steun van de staat Qatar. Opnieuw advocaat, won hij ook contracten voor twee grote Franse bazen, met name Lagardère (zes maanden nadat een Qatarees fonds de grootste aandeelhouder van de groep werd) en ook voor Bazin (voormalig baas van PSG die baas werd van de Accor-hotelgroep), die zelf verdacht werd van invloed te hebben uitgeoefend op de toenmalige Franse president ten gunste van Qatar.
Meer recent onthulden we dat de voormalige president in 2011, een paar maanden na de toekenning van het WK, zelfs een beroep deed op Qatar om een schuld uit zijn campagne van 2007 te vereffenen die hij niet had afbetaald. En we vertelden ook hoe Pierre Sarkozy, zoon van en dj, in 2010 meer geïnteresseerd was in Platini dan in zijn draaitafels: hij was een van de hoofdrolspelers van de verkoop van PSG aan Qatar.
Hoe dergelijke geheimen te bewaren? Ons laatste artikel beschrijft hoe Nasser al-Khelaïfi zijn butler vroeg om, toen hij met een huiszoeking werd bedreigd, dringend zijn huis schoon te maken en compromitterende documenten te verbranden. De Sunday Times onthulde onlangs ook dat onze belangrijkste journalist die werkte aan de toekenning van het WK, Yann Philippin, net als sommige Engelse journalisten en in totaal een dozijn persoonlijkheden, het onderwerp was geweest van surveillance en een poging tot hacken door de staat Qatar door middel van een uiterst geavanceerde aanval gericht op het verkrijgen van toegang tot zijn documenten en berichten.
Uitgebuite werknemers
De voorwaarden voor de toekenning van het WK zijn echter niet het enige onderwerp dat journalisten interesseren. De gevolgen daarvan hebben we mee uitvoerig in beeld gebracht. In de eerste plaats de omstandigheden waarin het land zichzelf heeft getransformeerd in de voorbereiding op het WK. Arbeidsmigranten zijn door een hel gegaan via gedwongen of onbetaalde arbeid en een hels tempo in extreme hitte. Duizenden van hen stierven, zonder dat het mogelijk was om hun exacte aantal te bepalen. Het Franse bouwconcern BTP Vinci is zojuist zelf aangeklaagd omdat het miljarden euro’s heeft gegenereerd “ten nadele van de mens’. Naast dwangarbeiders op de bouwplaats, rapporteerde onze speciale correspondent Rachida El Azzouzi ook over de werkomstandigheden van huishoudelijk personeel in Qatar die onzichtbaar zijn omdat ze in privéwoningen aan het werk zijn.
Ook de gevolgen voor het klimaat van de nieuwe bouwwerken kunnen niet onvermeld blijven. Zeven van de acht gebouwde stadions zijn voorzien van airconditioning: dat is een complete energie-aberratie. Vooral tijdens het WK vervoert een vliegtuig elke tien minuten fans tussen Qatar en zijn buurlanden. Elke dag worden meer dan 160 scherp geprijsde vluchten aangeboden aan fans die in de buurlanden van Qatar wonen om de wedstrijden bij te wonen. De belofte van koolstofneutraliteit door Qatar is niet geloofwaardig, zoals uitgelegd door onderzoeker Vincent Viguié in ons programma À L’air libre, gewijd aan Qatar.’
(1)Michael Hajdenberg, Quatar : le mondial de la honte, La coupe est déjà pleine. Uit : Mediapart van 19 november (vertaling Walter Lotens)
