Erwin Jans, Interculturele intoxicaties, over kunst, cultuur en verschil, EPO, Berchem, 2006, 207 blz. ISBN 9789064454080
De titel van dit boek is een verwijzing naar Sloterdijks begrip ‘intoxicatie’. De cultuur moet zich volgens de Duitse filosoof laten ‘aansteken’ door andere culturen, andere vormen van denken. Maar intoxicatie heeft ook met enthousiasme te maken. Het denken moet zich laten ‘aansteken’, laten enthousiasmeren. Dat doet Erwin Jans met zijn “Interculturele intoxicaties” ook.
“De multiculturele samenleving is niet mislukt, ze is in aanbouw. Het is een gigantische bouwwerf. De stukken en brokken om ons heen zijn niet de resten van een ingestort bouwwerk, maar de al dan niet stevige stellingen om die samenleving te bouwen, ” schrijft Erwin Jans in de inleiding van zijn “Interculturele intoxicaties”. Ook voor de recensent Deze dramaturg aan het Toneelhuis van Antwerpen (en met jarenlange ervaring bij het Rotterdamse Ro theater) is tevens docent theaterwetenschap aan de KUL. Hij balanceert dus in zijn activiteiten voortdurend tussen theorie en praktijk. Dat lijkt een mooie uitgangspositie om in te gaan op een aantal dwingende vragen die gesteld worden aan de culturele en artistieke sector. Zijn de kunstinstellingen te ‘wit’? Moet de artistieke canon worden herzien? Welke uitsluitingsmechanismen zijn er in de culturele sector werkzaam? In hoeverre wordt de houding ten opzichte van de ‘andere’ kunstenaars nog bepaald door een koloniaal paradigma? Is artistieke kwaliteit een enkelvoud of een meervoud? Dat zijn de vragen die Jans voorgeschoteld kreeg van zijn opdrachtgevers, het Vlaams Theaterinstituut en Kunst en Democratie. De bedoeling van deze samenwerking is concrete aanbevelingen en acties formuleren voor de culturele sector en voor het beleid die de culturele diversiteit in de praktijk ondersteunen en stimuleren.
Voor dit essay hanteert Erwin Jans een brede cultuurhistorische groothoeklens om in te gaan op die vragen over kunst, cultuur en verschil. De auteur noemt zijn poging zelf een ‘vrijwillige intoxicatie met begrippen als globalisering, identiteit, cultuurrelativisme, hybriditeit, enz.” Deze onderwerpen hebben een hoge graad van complexiteit. Dat blijkt ook uit de twaalf hoofdstukjes waarin Jans de uitgangsvragen naar cultuur en verschil vanuit filosofisch, antropologisch, sociologisch en cultuurtheoretisch perspectief benadert.
“Interculturele intoxicaties” is op het eerste gezicht één van de zovele pocketjes over een modieus thema. Zo begon ik ook die lectuur van 200 pagina’s. Enkele maanden later was het nog steeds mijn livre de chevet. Ik raakte geleidelijk aan gefascineerd door de schijnbaar chaotische verwijzingen naar wereldliteratuur en filosofie van een erudiet iemand die schijnbaar wat slordig omspringt met zijn kennis, maar toch altijd op zijn poten terecht komt, zoals in het zeer sterke hoofdstuk “Het eiland van vrijdag” waarin Jans laveert van mentale kolonisering, over 19de eeuws nationalisme en zuiverheid, naar hybriditeit, oriëntalisme en négritude. Il faut le faire! En dat alles gebracht in een meer dan leesbare stijl.
De titel van het boek is een verwijzing naar Sloterdijks ‘intoxicatie’. De cultuur moet zich volgens de Duitse filosoof laten ‘aansteken’ door andere culturen, andere vormen van denken. Maar intoxicatie heeft ook met enthousiasme te maken. Het denken moet zich laten ‘aansteken’, laten enthousiasmeren. Voor mij was de lectuur van dit boek, dat je met mondjesmaat moet lezen en met een potlood achter je oor, ook een ‘aansteker’. Ik hoop dat Jans’ geschrift aanstekelijk mag werken.
(Uitpers, nr 97, 9de jg., april 2008)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=433100&refsource=uitpers
