Soms geeft het nog koude rillingen. Dat moment waarop tijdens een Gentse Feesten debat werd gezegd dat sociale en politieke bewegingen zich niet internationaal moeten organiseren. ‘Transitie’, zo luidde het, is iets van kleine stapjes in je eigen straat.
Shell, BP, Amazon en Google zullen het graag horen. Zij kunnen mee de groenwastrommel in en wat bomen planten of een lage-emissiezone steunen. Niets aan de hand. De vliegschaamte kan worden aangewakkerd – gedaan met vakanties in Punta Cana of Phuket – en het internet kan voluit broeikasgassen uitstoten.
Gelukkig weet ik, in heldere momenten, dat bij sommige linkse kameraden de drang om iemand tegen te spreken het haalt van het gezond verstand. Zij wéten dat je internationaal en mondiaal moet werken, maar dat ze daar zelf niet opgekomen waren! Je hebt helemaal gelijk, Francine, maar je moet dat niet zeggen. Dat soort kronkels. Een mens zou voor minder naar Mexico verhuizen.
Afijn, gelukkig merk ik dat er nu kritiek komt op de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen en het formele beleid voor ontwikkelingssamenwerking, dat men weet dat Europese integratie een must is in een gemondialiseerde wereld, dat rechts wel degelijk een niet-emancipatorisch sociaal beleid kan voeren, dat rechts zeker wel over de grenzen kijkt, dat rechts héél gevaarlijk is en via slinkse en pijnlijke wegen van cultuur, media en persoonlijke aanvallen de democratie volledig ondermijnt. Benjamin Grivaux in Parijs en bij ons Pascal De Bruyne zullen het geweten hebben. Niets te vroeg.
En voor wie à la Ewald Engelen nationalistisch en anti-Europees wil blijven denken, besef dat Trump met zijn nationalistisch en extra-territoriaal beleid het ‘beste’ voorbeeld is van wat er zonder multilateralisme mogelijk is. Net zoals belastingparadijs Ierland overigens. Of, waarom niet, Nederland.
Kunnen de Fransen rekenen?
Een aantal Franse academici die werken in de V.S. willen deze heren een koekje van eigen deeg bakken.
In Vlaanderen wordt wat makkelijk de neus opgehaald voor alles wat Frans is. Veel van onze dekoloniale academici lezen Michel Foucault, Frantz Fanon of Aimé Césaire in het Engels. En denken dat Frankrijk ‘achter’ loopt. Weet echter dat Frankrijk tot vandaag de beste wiskundigen heeft, en ook de beste filosofen en antropologen, zo denk ik zelf, en dat de V.S. daar een grote afnemer van is.
Thomas Piketty is zo’n rekenwonder die wel in Frankrijk blijft werken. Twee van zijn collega’s zijn actief in Berkeley, Emanuel Saez en Gabriel Zucman, en publiceren daar cijfers over de evolutie van het fiscaal systeem.
En ze doen nog meer. U denkt dat er enkel nationaal aan effectief beleid kan gewerkt worden? Doe het dan! Want de E.U. staat in de weg? Nee. Want de mondialisering? Nee. Er is niets dat nationale Staten belet om effectieve, sociale en billijke belastingen te heffen. Een vermogensbelasting bijvoorbeeld.
We weten van het werk van Piketty hoe de grote ongelijkheid in Europa – en ook in de rest van de wereld – werd doorbroken door de hoge belastingtarieven die na de crisis van de jaren 1930 bestonden. Tot 80 of zelfs 90 % op hoge inkomens, een vermogensbelasting, en ga zo maar door. Dit is wat vanaf de invoering van het neoliberalisme geleidelijk aan werd afgeschaft en wat heeft geleid tot de grote ongelijkheid van vandaag. En in die zin kan de twintigste eeuw inderdaad als een grote uitzondering worden gezien: het doorbreken van de grote ongelijkheid na de eerste wereldoorlog en de crisisjaren, en later, vanaf de jaren ’80 het bewust weer laten aangroeien van die ongelijkheid.
Een koekje van eigen deeg
Ongelijkheid staat vandaag weer hoog op de agenda, terecht. Het is een veel ernstiger probleem dan armoede of, godbetert, kinderarmoede. Als we eindelijk gaan beseffen dat de armoede nooit kan opgelost worden met armoedebestrijding, zijn we al een stapje verder. Dan kunnen we werken aan sociale bescherming, en ja, daarvoor moeten we werken aan de strijd tegen de ongelijkheid. Daar begint het.
Tijdens de verkiezingscampagne in de V.S. staat de fiscaliteit daarom ook erg hoog op de agenda en zowel Bernie Sanders als Elisabeth Warren willen heel wat veranderen. Dat rechts daartegen protesteert, is heel normaal. Maar onze Fransen hebben overal cijfers op geplakt, om makkelijke ideologisch geïnspireerde nep-argumenten tegen te spreken.
Ze ontwikkelden, op basis van hun academisch onderzoek, een website waarop mensen zelf kunnen zien wat het concreet betekent als er, zeg maar, vanaf 1982, een vermogensbelasting zou zijn ingevoerd of behouden. Volgens de plannen van Bernie Sanders b.v., zou het vermogen van Jeff Bezos (Amazon) dan niet 160 miljard US$ bedragen, zoals nu, maar slechts 52,2 miljard US$. Het vermogen van Bill Gates (Microsoft) zou beperkt zijn gebleven tot 13,5 miljard US$ in plaats van zijn huidige 97 miljard US$. Volgens de plannen van Pete Buttigieg, zou er niets veranderen. En met de plannen van ex-President Obama evenmin. En toegegeven, met 13,5 miljard US$ kan je nog altijd een bootje of een helikopter kopen. Je kan zelfs eerste klas vliegen.
Nationaal, Europees en mondiaal
Het is goed er alle zwartkijkers op te wijzen dat er op alle politieke niveaus moet gewerkt worden. Wie het Europees niveau verdedigt kan niet tegen lokale, nationale of mondiale acties zijn. De articulatie tussen die verschillende niveaus, voor economie, voor sociaal beleid of voor belastingen, zowel als voor het milieu, is het zeer zwakke punt van alle linkse bewegingen.
Niet dat alles vanzelf van een leien dakje kan lopen. Frankrijk probeert de grote digitale multinationals aan te pakken, en Trump reageert meteen met hogere tarieven op wijn en kaas. Het gaat al iets makkelijker als de OESO er zich achter stelt, maar we zijn er nog niet.
Toch is het perfect mogelijk om alle donderpreken over de begroting te dwarsbomen met een Europees vermogenskadaster – en nee, het is niet de Europese Commissie die zich daar in eerste instantie zal tegen verzetten – een belasting op fiscale vluchtelingen en een belasting op de marktwaarde van hun vermogen.
Progressieve belastingen op inkomen en op vermogen, het kan, tonen de onderzoekers aan. Het bestond vroeger en het kan morgen weer bestaan. Het komt er op aan de maatschappelijke machtsverhoudingen weer te veranderen. De miljonairstaks die in België wordt voorgesteld gaat duidelijk in de goede richting. Maar er is nog veel meer nodig.
Een uitgewerkt fiscaal plan voor het nationaal niveau, voor de Europese Unie en voor de wereld. Het kan. En er zijn overal sociale bewegingen rond actief.
Samenwerken, zou ik zeggen. Waarom geen grootscheepse actie op het Wereld Sociaal Forum in 2021, om met een nieuwe en sterke impuls de twintigste verjaardag van dat Forum te vieren? Het kan. Doen.
En voor wie zelf wil gaan cijferen: www.taxjusticenow.org
