Ellen de Vries, Nola, portret van een eigenzinnig kunstenares, Klapwijk &Keijsers Uitgevers, Amersfoort, 2008, 244 blz. ISBN 978 90 80677364, prijs: 18,95 euro
‘Schilderes van negers’ werd Nola Hatterman (1899-1984) genoemd. In Nederland was ze veel minder bekend dan in Suriname waar ze tot het einde van haar leven woonde en werkte. Ellen de Vries maakte een scherp(zinnig) portret van een eigenzinnig kunstenares.
De Nederlandse journaliste Ellen de Vries heeft iets met Suriname. In 2005 schreef zij een opgemerkt boek over Suriname na de binnenlandse oorlog waarin zij bewees zich behoorlijk te kunnen vastbijten in een onontgonnen periode van de Surinaamse geschiedenis. Met Nola, Portret van een eigenzinnig kunstenares waagt ze zich op het moeilijke terrein van de biografie. Aan de hand van interviews – zij spreekt met 115 mensen die Nola Hatterman gekend hebben – , maar ook van kranten en tijdschriften en archiefmateriaal reconstrueert zij het leven van deze ‘schilderes van negers’. Nola Hatterman sterft in tragische omstandigheden. Op 8 mei 1984 trekt zij vanuit het binnenland waar zij toen woonde naar de hoofdstad Paramaribo om haar eigen tentoonstelling te openen. Onderweg rijdt de auto de berm in. Nola wordt uit de auto geslingerd en is op slag dood. Paramaribo is ondersteboven. De expositie wordt uitgesteld.
Zo opent Ellen de Vries haar boek dat opgebouwd is rond drie grote periodes in Hattermans leven: haar Nederlandse periode van 1899 tot 1953, vervolgens haar emigreren naar Suriname waar zij tot 1978 in Paramaribo woont en tenslotte haar vlucht naar Brokopondo in het binnenland waar zij tot haar dood verblijft.
Nola Hatterman die nog net in de 19de eeuw wordt geboren, groeit op als een gewoon Nederlands kind in een welgesteld gezinnetje dat eerst in Amsterdam en achteraf in het landelijke Watergraafsmeer woonde. Nola ontwikkelt zich al vrij snel tot een buitenbeentje in de familie: zij begint een korte carrière als actrice en verwerft nadien in Nederland enige bekendheid als schilderes.
Over haar thuismilieu velt zij een scherp oordeel: “Ik kom uit een koloniaal milieu. Mijn vader zat op een koffiekantoor in Amsterdam. Daar kwam je met alles wat koloniaal was in aanraking. Dat is eigenlijk de oorzaak geweest van mijn rebelleren.” Nola Hatterman trekt op met communistische intellectuelen en raakt achteraf door haar contacten met jonge Surinaamse studenten zoals Eddy Bruma, Hein Eersel en Jules Sedney ook gefascineerd door de culturele strijd van de Afro-Surinamers die zij ontmoet in de Vereniging Ons Suriname en bij Wi Egi Sani (Onze eigen weg). Mede door die contacten ontwikkelt zij zich meer en meer tot een ‘schilderes van negers’. Over haar relatie die zij toen met een Nederlander had, zegt ze om zichzelf te typeren: Arie was blank, en omdat ik van binnen steeds meer neger werd, was het op een gegeven moment een gemengde relatie geworden met alle problemen van dien.’ (p. 95)
De witte dame met de zwarte ziel verlaat op 17 april 1953 haar vaderland en trekt naar het land dat haar zo aanspreekt. Zij is 53 jaar wanneer ze in Suriname arriveert. Zij blijft er, op een kort verblijf in Amsterdam na, de rest van haar leven. Ook in Suriname waar zij zich hartstochtelijk op haar schilderen en het kunstonderwijs stort doet zij al gauw heel wat stof opwaaien. Zij bouwt een hechte vriendenkring op, maar door haar heftigheid maakt zij ook heel wat vijanden.
Via getuigenissen van tijdgenoten brengt Ellen de Vries al die facetten van deze boeiende persoonlijkheid zeer goed in beeld. De auteur onderstreept dat Hatterman een grote fantasie had: ‘Een onmiskenbare eigenschap voor een kunstenaar, maar voor een waarheidgetrouwe geschiedschrijving van haar leven een bijzonder lastige.’ (p. 22) . Het moet een zeer zware klus geweest voor De vries om iemand ‘die haar geschiedenis vaker herschept tot deze paste in het levensverhaal dat ze over zichzelf wilde vertellen’ op een correcte manier in beeld te brengen. De Vries is zeker geen hagiograaf, maar een pientere biograaf die bij momenten met een zeer kritische bril naar haar personage durft kijken. Door de vaak gedetailleerde beschrijving van de tijdgeest is Nola niet alleen het fijnzinnige portret van een eigenzinnig kunstenares, maar tevens een waardevol document over recente ontwikkelingen in de Surinaamse kunstopleiding waarin Nola Hatterman een belangrijke rol gespeeld heeft.
(Uitpers, nr. 109, 10de jg., mei 2009)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=774914&refsource=uitpers
