Is het tij in Polen aan het keren? In de herfst volgend jaar zijn er parlementsverkiezingen en er zijn tekenen dat de reactionaire PiS (Recht en Rechtvaardigheid) na drie jaar regeren, meer tegenwind krijgt. Tegelijk zijn er ook signalen dat de katholieke kerk pluimen aan het verliezen is.
De PiS-regering wordt gediend door stevige economische groei en haar sociaal beleid is populair – ze verhoogde enkele uitkeringen en verlaagde de pensioenleeftijd. Maar haar ultra-conservatief beleid valt niet zo in de smaak bij de stedelijke bevolking.
Kiezers
Dat is wat althans kan worden afgeleid uit de lokale en regionale verkiezingen van 21 oktober. PiS scoort met 32 % beter dan 4 jaar eerder, maar ligt daarmee onder het niveau van de algemene verkiezingen van 2015. Opvallensdis vooral dat PiS het niet goed doet in de grote steden. In Warschau, Poznan, Lodz, Lublin en andere steden wonnen de centrumrechtse kandidaten, gegroepeerd rond PO (Burger Platform) met ruime meerderheden. In Warschau haalde de liberale kandidaat het met 54 % tegen 31 voor die van PiS. In Lodz won de liberaal met 70 %, in Lublin met 60 %.
PiS maakt dat gedeeltelijk goed in landelijke provincies – ze won een volstrekte meerderheid in 6 van de 16. Daar heeft ze vooral concurrentie van de oude boerenpartij PSL die nationaal een zesde van de stemmen haalt. Bij de parlementsverkiezingen haalde ze slechts 5 % en het is zeer de vraag of ze haar kiezers van dit jaar volgende keer kan behouden. De PSL is eveneens erg conservatief, maar wel EU-gezind, wat van de PiS niet kan gezegd worden. De PSL regeerde tot 2015 jarenlang met de PO, beide zijn lid van de EVP.
Kler
De katholieke kerk kan zowel op de PiS als de PSL, en toch gedeeltelijk ook op PO, rekenen om haar greep te behouden. Maar na het oude katholieke bolwerk Ierland, zijn er ook in Polen signalen van crisis in de kerk. Het aantal kerkgangers loopt terug, en het enorme succes van de film ‘Kler’ schokt de katholieke hiërarchie zeer erg. Kler gaat over drie (fictieve) priesters en doorbreekt taboes over seksuele schandalen, financieel gesjoemel, alcoholisme … Ondanks de kerkelijke banvloeken lopen de Polen storm om de film te zien.
En dan is er ook nog de bijval voor Robert Biedron, de openlijk homoseksuele en atheïstische burgemeester van Slupsk, een stad van ca 100.000 inwoners in het noorden van Polen. Hij stelde zich op 21 oktober niet herkiesbaar want hij wil in de nationale politiek een rol spelen. Volgens peilingen zou dat een succes kunnen worden. De verkiezingen voor het EU-parlement worden een eerste test.