Polen als kompas van “nieuw” Europa

Duitsland en Frankrijk als centrale as van de Europese Unie (EU), zoals ten tijde van Merkel-Macron, is verleden tijd. Dat vinden althans de Europees-Atlantische kringen die oordelen dat Berlijn en Parijs veel te weinig hebben gedaan om Oekraïne tegen de Russische agressie te steunen. Wie dat wel heeft gedaan, zijn Polen en de Baltische staten. Zij zijn in die optiek het nieuwe politieke kompas van Europa.

“We mogen Vladimir Poetin geen uitweg bieden.. . Dit moet alleen militair worden aangepakt, Oekraïne moet die oorlog winnen”, aldus Kaja Kallas, eerste minister van Estland als repliek op Emmanuel Macron. De Poolse regeerders zeggen het, onder Amerikaans applaus, niet anders. Polen, baken van het “nieuwe” Europa.

In godsnaam

Polen in godsnaam. Of in Gods naam? In Gods naam worden daar alvast voortdurend mensenrechten afgebroken.

Zo besliste het Poolse ministerie van Gezondheidszorg zopas dat op de kaart met medische gegevens ook zwangerschap moet worden vermeld. Dat zou in de meeste EU-lidstaten geen bezorgdheid wekken, maar voor de Poolse vrouwen wel. Want de overheid kan dat gegeven makkelijk misbruiken om zwangerschapsonderbreking op te sporen. En dat is strafbaar, vooral voor wie er “medeplichtig” aan is. De vrouwenbeweging ziet dat dan ook als een nieuwe aanval op de al zo broze vrouwenrechten.

Polen zit zowat op dezelfde lijn als de Russische ex-president en ex-premier Dmitri Medvedev die deze week zei de “ontaarde” westerlingen te haten. Ontaard, want ze hebben zelfs het homohuwelijk mogelijk gemaakt. Op dat vlak zijn Moskou en Warschau gelijkgezinden.

Frontstaat

Polen staat echter voorop in de solidariteit met Oekraïne tegen de Russische criminele agressie. Het levert wapens, zeer veel wapens uit andere landen passeren via Polen. Bijna 3 miljoen Oekraïense vluchtelingen zochten en vonden heil in Polen. Dat begint bij sommige Polen wrevel te wekken, onder meer omdat dit de huurprijzen de hoogte injaagt. Terwijl Oekraïense vrouwen in Polen verrast worden door het abortusverbod.

Het is door die frontpositie in de oorlog dat de EU-Commissie door de knieën is gegaan en het pakket van 36 miljard euro post-covid hulp heeft vrijgemaakt. De EU had drie voorwaarden gesteld om dat te deblokkeren, daaraan is niet voldaan. Maar ja, het is oorlog…

De Poolse oerconservatieve regerende PiS kan nu via die oorlog verder chantage plegen en zich opwerpen als het geweten van Europa in de strijd tegen het Russisch imperialisme. En het is maar al te waar dat Polen door zijn geschiedenis veel goede redenen heeft om Rusland te wantrouwen.

Het deel van Polen dat in de 19de eeuw, tot na de Eerste Wereldoorlog, onder het gezag van de tsaren stond, heeft daar zwaar onder te lijden gehad. In 1939 verdeelden Hitler en Stalin Polen alweer onder elkaar. Door de Sovjetzege in het oosten op nazi-Duitsland kwam Polen in de Sovjetwereld terecht. Het Poolse wantrouwen is te begrijpen. Maar met de hypernationalistische PiS-regering is er voor een ‘Oostpolitiek’ van verstandhouding geen plaats. Zeker nu niet.

Volgzaamheid

De critici van de Franse en Duitse houding, vinden nu in Polen een nieuw centrum, een kompas voor het nieuwe Europa. Niet echt nieuw, dat is het oude Europa van de Atlantische gebondenheid, van de Europese volgzaamheid tegenover Washington. Polen en gelijkgezinde staten steunden ook de Brits-Amerikaanse agressie van 2003 in Irak.

En de EU? EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en EU-president Charles Michel zijn boegbeelden van die volgzaamheid. Tegenover die slaafse houding lijkt president Macron wel een rebel.