Om met een citaat van Leo Trotsky te beginnen: “het leger is de weerspiegeling van de maatschappij en vertoont alle kwalen ervan, meestal zelfs verhit”. Laten we dat niet te snel veralgemenen, de legers van toen zijn niet meer deze van nu, maar het lijkt toch nog bijzonder toepasselijk op Rusland. We kunnen niet door de westers propagandagordijnen kijken om een volledig beeld te hebben van de Russische “speciale militaire missie” in Oekraïne, maar dat het niet vlot loopt, is toch duidelijk.
Corrupt
Elk jaar laat Moskou op de parade van 9 mei, de overwinning van 1945 in de Grote Patriottische Oorlog, zien wat voor prestigieus gesofisticeerd wapentuig het heeft, met een defensiebudget dat veel bescheidener is dan dat van de VS, Maar op het terrein loopt veel mis, onder meer de onderlinge communicatie, verwarring lijkt troef.
De Russische strijdkrachten ontsnappen niet aan de enorme corruptie die de complete samenleving teistert. Het Oekraïne van de oligarchen is wel even corrupt als Rusland. Maar het feit dat Oekraïne slachtoffer is van een brutale agressie, motiveert de Oekraïense strijdkrachten meer dan de Russische die dachten aan een bevrijdingsmissie bezig te zijn.
In 2012 berekende de militaire procureur Sergej Fridinski dat er binnen het leger jaarlijks voor 3 miljard roebel smeergeld wordt betaald, volgens de meeste corruptiebestrijders een zware onderschatting. Een deel van het militair budget verdwijnt op bankrekeningen, ook al gewoon omdat de militaire industrie, die ook net als de rest van de industrie worstelt met lage productiviteit, niet in staat is de bestellingen uit te voeren, aldus Vassili Zatespyn van het Gaidar Instituut.
Arm, rijk
Vladimir Poetin staat met andere woorden aan het hoofd van een land dat aangevreten is door een institutionele corruptie, waarvan de vruchten deels op bankrekeningen in Londen, Zwitserland, Cyprus en co staan. Die corruptie verergert nog de zware sociale ongelijkheid, met een groeiend percentage van de bevolking die het moeilijk heeft, een miniem percentage dat permanent zoekt naar nog meer prestigieuze manieren om zijn luxe te etaleren. Liefst in westerse pronkoorden.
Dit maar om sommigen eraan te herinneren dat het Rusland van Poetin niets uitstaans heeft met wat de basiswaarden (niet de realiteit) van de Sovjet-Unie waren. Zoals sociale rechtvaardigheid. Crédit Suisse, nogal een autoriteit op dat vlak, berekende dat 1 percent van de Russen rond 60 % van de nationale rijkdom bezit. Volgens studiecentrum Levada heeft twee derde van de Russische gezinnen niet één roebel spaargeld. Het officieel bureau voor statistiek Rosstat berekende dat 62 % van de bevolking net genoeg heeft voor eten en kleren. Daarnaast heeft rond 10 % niet genoeg.
Vernederd
De Russische Federatie, in de VN en de ogen van de wereld de opvolgster van de Sovjet-Unie, heeft nochtans enkele grote troeven om haar statuut van grootmacht te verantwoorden. Zoals haar enorme oppervlakte met daaronder massa’s bodemrijkdommen – en haar omvangrijk kernwapenarsenaal. Toch vernederde de toenmalige VS-president Barack Obama in 2014 Poetin zwaar door Rusland een tweederangs mogendheid te noemen, alleen de VS en China konden in zijn ogen aanspraak maken op een topstatus.
Datzelfde jaar was er de zogenaamde ‘Maidan-revolutie’ in Oekraïne die Obama’s uitspraak kracht kwam bijzetten. Dat Oekraïne met westerse steun Moskou de rug toekeerde, draaide het mes in de wonde. Poetin moet zich inderdaad gevoeld hebben als leider van een tweederangs mogendheid. Dat was een geopolitieke vernedering aangevuld door een groeiende demografische paniek.
Demografische angst
Demografie. President Poetin noemde dat in november vorig jaar zijn grootste zorg.
De Sovjet-Unie had bij haar implosie 30 jaar geleden 287 miljoen inwoners, de VS 247 miljoen. Vandaag zou Rusland nog rond 144 miljoen inwoners hebben, de VS 332 miljoen, veel meer dan het dubbele. Bangladesh heeft meer (165 miljoen) inwoners dan de Russische Federatie.
In Bangladesh lag in de jaren 1990 de levensverwachting bij mannen trouwens beduidend hoger dan in Rusland. De met de privatiseringen gepaarde plunderingen in Rusland, leidden tot zeer hoge sterftecijfers door hart- en vaatziekten, deels gevolg van de enorme stress door de grote onzekerheden die het kapitalisme meebracht. Het bevolkingscijfer van Rusland is in die periode sterk achteruitgegaan, ze ging gepaard met zeer lage geboortecijfers. Met als gevolg dat er nu relatief weinig twintigers zijn, en daardoor het geboortecijfer daalt.
Poetin tracht al van in het begin van zijn bewind de demografische neergang tegen de gaan. Russen worden aangemoedigd meer kinderen ter wereld te brengen. Dat gebeurt met premies voor gezinnen met meer dan één kind. Dat gebeurde ook met campagnes van de Poetinjeugd, waarbij de jonge mannen werd aangeraden losse onderbroeken te dragen om de vruchtbaarheid te vrijwaren.
Het heeft weinig geholpen. In 2020 daalde de bevolking bij voorbeeld met 575.000, een record. Het bureau voor statistiek Rosstat raamt dat de bevolking de komende 15 jaar met 12 miljoen zal verminderen.
Het bevolkingscijfer kon redelijk op peil blijven door de immigratie van talrijke etnische Russen uit vroegere Sovjetrepublieken, onder meer uit Centraal-Azië. Met de verdwijning van de Sovjet-Unie voelden veel Russen zich in die republieken als vreemdeling, soms ongewenste. Zelfs in een bevriende republiek als Kazachstan, waar Russen in grote gebieden in de meerderheid waren, werden ze in de marge gedrongen.
Weglopers
Die immigratiestroom is ver opgedroogd, er is daarentegen een steeds grotere emigratie. Vooral dan van stedelijke hoogopgeleide jongeren die vinden dat ze in eigen land niet veel kunnen verwachten. Na jaren van economische stagnatie, staat Rusland voor een zware recessie. De corruptie en de greep van oligarchen zijn al langer erg ontmoedigend. Dat, en nu de oorlog, sporen er zeker niet toe aan om meer kinderen op de wereld te brengen.
Er is al jaren een brain drain bezig die nu door de Russische oorlog tegen Oekraïne, versnelt. Er zijn geen betrouwbare cijfers over het aantal Russen dat sinds 24 februari weggetrokken is, maar aan de hand van berichten uit diverse landen, gaat het om honderdduizenden. Vorige maand trachtte de regering met allerlei voordelen jonge werknemers uit de technologiesector in het land te houden, zoals goedkoop krediet. Toch vertelde een expert een parlementaire commissie na een maand oorlog, dat er in enkele weken tussen 50.000 en 70.000 werknemers uit die sector weggetrokken waren. De maand daarop waren er minstens 70.000 meer.
Demografische imperialist
Repressie en censuur worden bovendien steeds erger, Rusland wordt een politiestaat waarin de enkele eilandjes van open meningsuiting gesmoord zijn. Alleen al de term ‘oorlog’ gebruiken kan je jaren gevangenis opleveren. De oppositie tegen de oorlog moge dan erg beperkt zijn, ze is wel sterk onder hoogopgeleide stedelingen die met hun beroeps- en talenkennis ook in het buitenland aan de bak kunnen.
De cijfers van de brain drain zijn dan nog klein bier vergeleken met de cijfers van “oversterfte” door corona. Rond één miljoen ‘overdoden’, meer doden dan kan worden verwacht, in een land dat worstelt met ontvolking. Wil Poetin dan echt de bevolkingscijfers opkrikken door annexaties? Met Oekraïne erbij zou dat bijna in de buurt van 200 miljoen komen…Nog lang niet in de buurt van de VS, laat staan van China.
Zie ook:
Zie ook:
