Donald Trump moet wel jaloers zijn op zijn Russische collega Vladimir Poetin. Die moet geen vrede nemen met twee ambtstermijnen, in de Russische grondwet staat immers “twee opeenvolgende termijnen”, zodat hij na een onderbreking in 2012 kon weerkomen, nu voor telkens zes jaar. Of stond, want Poetin heeft nog iets voor op Trump: hij kan, mits “raadpleging van de bevolking”, die grondwet naar zijn hand zetten.
Herschikking
Poetin wil immers na het einde van deze vierde termijn, zijn stempel blijven drukken. Hij wil dat zowel hijzelf als het “poetinisme” 2024 overleven. Vandaar dat in de te herschrijven grondwet het machtsapparaat wordt herschikt, met meer macht voor het parlement en voor de Staatsraad. Waarbij natuurlijk wordt gegist welke functie Poetin zelf zal bekleden, bij voorbeeld die van voorzitter van die gepromoveerde Staatsraad.
De president moet zichzelf immers indekken. Het is niet helemaal denkbeeldig dat rivalen hem na 2024 als zondebok nemen voor wat de jongste jaren misgaat, vooral op sociaal vlak. Zijn populariteit lijdt immers al enkele jaren onder de dalende levensvoorwaarden van een groot deel van de bevolking – de stijging van de armoedecijfers zijn daar één indicatie van. Ook de forse verhoging van de pensioenleeftijd wordt hem door velen kwalijk genomen. Want al beweert de president dat hij daar niets mee te maken heeft, niemand gelooft dat.
Waarborgen
Zelf kwam hij aan het bewind eind vorige eeuw door zijn promotor, toenmalig president Boris Jeltsin, de garantie te geven dat hij noch zijn omgeving ooit juridisch last zouden krijgen voor de grote corruptieschandalen waarin ze verwikkeld waren. Poetin had de maanden daarvoor als chef van de inlichtingendienst FSB ervoor gezorgd dat de procureur die de schandalen onderzocht, werd uitgeschakeld.
Hij loopt wel niet dezelfde risico’s, maar zeker is zeker. Hij omringt zich met personen die als voornaamste kwaliteit hebben dat ze uiterst loyaal zijn. Maar loyalisten zijn vooral opportunisten die met de wind meedraaien. Dat geldt ook voor de door de oligarchen beheerste zakenwereld. Een van de eerste initiatieven van Poetin als president was de oligarchen die zich onder Jeltsin schatrijk hadden geroofd, tot de orde te roepen. Verrijk u, maar doe niet aan politiek, waarschuwde Poetin hen. Wie dat toch deed, zoals superoligarch Michail Chodorkovsky, vloog jaren in de cel en mocht als genademaatregel in ballingschap.
Voorlopig lijkt Poetins Kremlin één stevig bolwerk. De nieuwe premier, Michail Misjoestin, krijgt veel lof omdat hij ervoor zorgde dat er min of meer normaal belastingen worden betaald. Maar hij staat vooral bekend als een bijzonder trouwe ‘vriend’ van Poetin. In de Doema, de Kamer van volksvertegenwoordigers, kreeg hij geen enkele tegenstem, alleen 44 onthoudingen.
“Oppositie”
Dat zegt veel over de ‘oppositie van zijne majesteit’, vooral de uiterst-rechtse Liberaal-Democraten en de Communisten. Toch was Poetin er niet gerust in dat bij enkele lokale en regionale verkiezingen die loyale oppositie de kandidaten van zijn partij, ‘Rusland Eén’, versloegen. Terloops: Rusland Eén is de zusterpartij van enkele uiterst-rechtse partijen in Europa, zoals de Italiaanse Lega van Salvini.
Misjoestin komt in de plaats van de superloyale Dimitri Medvedev, de man die tussen 2008 en 2012 de zetel van president warm hield voor Poetin die intussen even premier was. Waarna hij weer ruilde met Medvedev. Die laatste werd wel een last, hij is immens onpopulair door de vele berichten over zijn door corruptie verkregen fortuin – 2 miljard dollar, volgens opposant Alexei Navalny. Nu, Misjoestin heeft volgens die bron ook boter op het hoofd. Die stelt vragen bij het fortuin van mevrouw Misjoestin van rond 12 miljoen euro. Volgens de site ‘Proekt’ kocht de nieuwe premier zelf onlangs onroerend goed ter waarde van 9 miljoen euro.
Nu Moskou weer een actievere rol gaat spelen in Libië, komt bij Poetin wellicht weer de kemel naar boven die Medvedev daar volgens hem in 2011 heeft geschoten. Rusland stemde toen in met een VN-resolutie die het pad effende voor een militaire tussenkomst van de Navo, met de gekende nefaste gevolgen vandien.
Kleuren
De corruptie en de economische problemen, zetten kwaad bloed bij veel Russen die aan de ene kant de verdere verrijking van een elite en hun eigen verarming zien. En al belet het poetinisme bij gelegenheid elke andere dan loyale oppositie om deel te nemen aan verkiezingen – zoals bij voorbeeld in Moskou vorig zomer, toch houdt dat risico’s in. Rusland Eén is als partij in sommige gebieden zo onpopulair, dat ze vaak ‘onafhankelijke kandidaten’ zonder partijlabel voordraagt. Dat is voor Poetin dus geen betrouwbare sokkel.
Het stevige bolwerk is dus niet zo soliede als het lijkt. Van de Russische bevolking wordt wel vaak beweerd dat ze heel veel kan verdragen, dat ze meestal een eindeloos geduld heeft. Maar onvrede kan ook exploderen, zoals een eeuw geleden. Een eerste keer in 1905, en dan in 1917.
Als het ooit zover zou komen, zullen de Poetins van deze wereld het natuurlijk hebben over een door westerse kringen opgezette “kleurenrevolutie”. Terwijl het hier gewoon gaat over kapitalistische uitbuiting en corruptie. Het “poetinisme” is in essentie immers niet veel meer dan de consolidatie van een roofkapitalisme dat in een patriottisch kleedje wordt gestoken.
