Vladimir Poetin is beëdigd als president van de Russische federatie. Hij regeert verder in de grootste vaagheid over zijn plannen met de economie, maar zorgt intussen wel voor een politiek kader om de belangen van de heersende clans te consolideren. Die vaagheid komt de betrokken clans heel goed uit. Dat Poetins politiek kader allesbehalve democratisch is, komt hen evenzeer uit. Dat is logisch, Poetin is tenslotte hún man in het Kremlin.
Premier Michail Kasjanov is de verzinnebeelding van de vaagheid. Deze ???technocraat??? is de man van superplunderaar Boris Berezovsky én van de ook zeer invloedrijke zakenman Roman Abramovitsj. Kasjanov zei voor de Doema dat hij verder wil gaan met ???economische hervormingen???, een bijzonder nietszeggende uitspraak. Duidelijker was zijn uitspraak dat hij nog geen economisch programma heeft en ???zeer voorzichtig??? wil zijn, geen al te radicale ingrepen. Dat bevestigt alleen maar de verwachting dat deze premier, als zetbaas van de machtsclans, de vruchten van de plunderingen die zijn bazen in de jaren negentig realiseerden, moet consolideren.
Die machtsclans hebben duidelijke contouren: bankiers à la Berezovsky, de "Familie" (de parasieten rond Boris Jeltsin, de presidentiële administratie), de "liberalen" à la Anatoly Tsjoebais en Boris Nemtsov die de plunderingen via privatiseringen organiseerden, de geheime dienst FSB (opvolgster van de KGB, het moederhuis van Poetin) en meer en meer ook legerleiders.
Daar staat geen oppositie tegenover. Poetin sloot begin dit jaar al een vergelijk met de Communistische Partij die daardoor de voorzitterszetel van de Doema behield. Bij het debat in de Doema kreeg Kasjanov lof van CP-leider Gennady Zjoeganov en stemden de Doemaleden van de CP mooi verdeeld om zo duidelijk te maken dat ze "kritische steun" verlenen. De prijs is altijd hetzelfde: een deel van het apparaat en de daarbij horende voorrechten.
Consolidatie van de grote roof uit de jaren ???90 betekent evenwel niet dat de roof is opgehouden. Poetin treedt aan in een periode van economische heropleving: het bnp steeg vorig jaar met drie procent (na een decennium waarin het halveerde), er is een groot overschot op de handelsbalans, de inflatie is teruggedrongen, de roebel is stabiel. Kasjanov geeft toe dat het allemaal zeer broos en conjunctureel is, onder meer een gevolg van de fel gestegen prijzen van energieproducten op de wereldmarkt waar Rusland met olie en aardgas sterk vertegenwoordigd is. Maar het banksysteem blijft even wankel als het twee jaar geleden was vlak vóór de grote crash van augustus 1998, het niveau van investeringen blijft zeer laag, de kapitaalvlucht en de corruptie blijven daarentegen zeer hoge toppen scheren. En de premier gaf toe dat minstens een derde van de bevolking onder de armoededrempel leeft – een minimale schatting.
Rusland zou geen enkel probleem mogen hebben om er economisch weer bovenop te komen, staat in de uitgebreide studie "Peut-on aider la Russie? Une économie entre déconstruction et renouveau" in maart 2000 uitgegeven door Jean-Pierre Pagé van het Franse ???Centre d???études et de recherches internationals (CERI) in Parijs. Daarin beschrijft hij de grote troeven van Rusland, met onder meer de rusachtige voorraden grondstoffen en energiebronnen en een aanzienlijk kapitaal aan geschoolde arbeidskrachten. Een van de problemen is bij voorbeeld wel dat de westerse hulp is ontvreemd, waaronder ook een groot deel van de 21,8 miljard dollar die het IMF tussen 1992 en 1999 gewillig ??? om politieke redenen ??? toeschoof. En vooral dat de opbrengsten van de georganiseerde grote roof naar veilige buitenlandse oorden werden gebracht, zoals naar het minuscule eiland Nauru (Uno-lidstaat) in de Stille Oceaan.
Omertà
Het regime Poetin maakt intussen wel overduidelijk dat het geen tegenspraak duldt, Poetins geloofsbelijdenissen in de democratie zijn alleen bedoeld voor buitenlands gebruik.
Amper vier dagen na Poetins eedaflegging viel een commando van gemaskerde en gewapende agenten binnen in de zetel van Media-Most. Het gaat hier om de mediasector van het zakenimperium van Vladimir Goesinsky, een van de rijkste zakenlieden van Moskou maar grote concurrent van Berezovsky. Goesinsky stelde zijn imperium ter beschikking van Joeri Loezjkov, de burgemeester van Moskou die ervan droomde Jeltsin als president op te volgen, maar die Poetin op zijn weg vond.
Goesinsky is allesbehalve een ???democratische tegenstander??? van Poetin-Berezosvky. Hij is integendeel een even corrupte en rovende bankier wiens media naar zijn pijpen moeten dansen. Maar om het Kremlin te hinderen, kregen die media ruimte om kritiek te spuien. Zo verspreidden zij vorig jaar berichten over de corruptiezaken in het Kremlin die bekend raakten als "Russiagate" en waarin de familie Jeltsin was betrokken. Idem voor de verschrikkingen van Poetins oorlog in Tsjetsjenië. Tijdens het premierschap van Jevgeny Primakov, die in maart 1999 werd wandelen gestuurd omdat hij procureur Joeri Skoeratov toeliet de corruptiezaken te onderzoeken, gaf Goesinsky???s tv-station NTV uitgebreid beelden van huiszoekingen in een maatschappij die in feite de privé-spionagedienst is van Berezovsky.
De clans in het Kremlin hebben dus meerdere redenen op Goesinksy??? media het zwijgen op te leggen. Ze doen dat via politie-invallen en "justitie", maar ook via de portefeuille. De groep Media-Most zit tijdelijk in financiële moeilijkheden. Een van de aandeelhouders is het oppermachtige Gazprom, de grootste onderneming van de wereld die gecontroleerd wordt door Viktor Tsjernomyrdin, directeur van Gazprom in de Sovjetperiode en vijf jaar premier van Jeltsin.
Het protest tegen die aanslagen op wat nog rest van persvrijheid is zeer beperkt: bijna niemand durft zijn nek uitsteken, want al wie protesteert wordt bedreigd met een bezoek van de fiscus. Poetin heeft sinds zijn KGB-tijd dus bijgeleerd.
Enkele dagen na de inval bij Media-Most liet het ministerie van Informatie ook weten dat de wet op de pers wordt aangepast om "misbruiken" tegen te gaan. Zo zou het tijdelijk kunnen verboden worden dat media informatie verspreiden die de belangen van Rusland schaden. Bij voorbeeld informatie over corruptie of over de oorlog in Tsjetsjenië???
Regio???s
Poetin wil ook afrekenen met de macht van de regionale baronnen, de gouverneurs. Die hebben in de laatste regeerperiode van Jeltsin steeds meer macht naar zich toegetrokken, waardoor ze ook een groter deel van de grote roof konden binnendoen. "Neem zoveel macht als ge kunt", had Jeltsin hen gezegd.
Poetin heeft die gouverneurs zeer handig gebruikt in zijn weg naar de macht: zij waren de kern van de partij ???Eenheid??? die hij vorig jaar in allerijl oprichtte voor de parlementsverkiezingen. Met succes.
Maar het Kremlin wil wel dat die gouverneurs in de pas lopen. Een eerste middel bestaat erin dat ze niet langer automatisch lid mogen zijn van de Federatieraad; dat statuut verleent hen parlementaire onschendbaarheid. Als ze dat verliezen, kunnen ze vervolgd worden, kan Moskou hen met andere woorden zijn justitie op hun dak sturen. Daar ongeveer elke gouverneur boter op het hoofd heeft, hebben ze er ongeveer allemaal belang bij naar de pijpen van het Kremlin te dansen.
Voor alle zekerheid stelt Poetin boven die gekozen gouverneurs ook een systeem in van zeven super-regio???s met zeven door hem aangestelde prefecten. Zijn keuze liegt er niet om: In de regio met de noordelijke Kaukasus (en Tsjetsjenië) komt generaal Viktor Kazantsev die de oorlog in Tsjetsjenië leidt. In het Verre Oosten wordt generaal Konstantion Poelikovski, een van de slachters uit de eerste Tsjetsjeense oorlog, prefect. In de regio met Sint-Petersburg komt Viktor Tsjerkessov die als nummer twee van de FSB onder Poetin heeft gediend. In twee andere regio???s komen figuren van Binnenlandse Zaken.
Gewapende arm
Die benoemingen bevestigen de tendens om militairen een grotere rol te laten spelen in de binnenlandse ordehandhaving. De oorlog in Tsjetsjenië moest ook dienen om de strijdkrachten beter in te stellen voor een dergelijke rol. De risico???s op regionale en sociale explosies zijn immers verre van verdwenen, Poetin wil instrumenten voor repressie in handen hebben om op die eventualiteiten te zijn voorbereid, om met andere woorden de consolidatie van de grote roof zo ordelijk mogelijk te laten verlopen.
Maar intussen verloopt de bezetting van Tsjetsjenië minder ordelijk dan de generaals en Poetin hadden gehoopt. De guerrilla kan in grote delen van het Tsjetsjeense grondgebied, en zelfs erbuiten, toeslaan en de Russische troepen klappen toebrengen. De resterende inwoners van Grozny sluiten weddenschappen af wanneer de guerrilla weer in Grozny zal staan.
Tegelijk blijft de vuile oorlog ook voortduren. Maar Poetin is erin geslaagd de media van het terrein te weren, er sijpelt nauwelijks iets door over de voortdurende schendingen van mensenrechten. Tot grote opluchting van de westerse leiders die daardoor verder op goede voet kunnen blijven staan met de sterke man in het Kremlin.
Russiagate
De Amerikaanse autoriteiten steken het Kremlin alleszins een handje toe in het blokkeren van de onderzoeken naar Russiagate, het massaal witwassen van Russisch maffia- en smeergeld.
Terwijl in Moskou een procureur werd benoemd die alle garanties gaf om het onderzoek stil te leggen, weigeren de Amerikaanse ???onderzoekers??? mee te werken met de Zwitserse onderzoeksrechter Laurent Kasper Ansermet. Vorig jaar kwam uit dat via de Bank of New York voor tussen 7 en 15 miljard dollar Russisch geld was witgewassen en belegd in enkele fiscale paradijzen. Maar Ansermet klaagt openlijk over tegenkanting.
Alle potjes over maffia en corruptie in en rond het Kremlin worden dus deskundig toegedekt. Met medeplichtigheid van de westerse leiders heeft Poetin al zijn grote opdrachten van vorig jaar kunnen uitvoeren: elk onderzoek naar de schandalen lamleggen en ??? via de oorlog in Tsjetsjenië ??? de grote roof consolideren.
