Op 24 juni heeft de Amerikaanse president George Bush eindelijk een lang aangekondigd "vredesplan" voor het Midden-Oosten bekendgemaakt. Kern daarvan is dat er een – voorlopige – Palestijnse staat kan komen binnen drie jaar als de Palestijnen nieuwe leiders kiezen – lees: president Yasser Arafat aan de deur zetten – en aan een reeks andere voorwaarden voldoen. Reden voor een gesprek met de Algemeen Palestijns Afgevaardigde in Brussel, Shawki Armali.
"Algemeen Palestijns Afgevaardigde" is de status die de vertegenwoordigers van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) al jaren geleden in de landen van de Europese Unie hebben gekregen. Hij geeft wel diplomatieke bescherming aan de dragers van de titel maar hij staat op een lager niveau van die van "ambassadeur". Officieel is België neutraal in het conflict in het Midden-Oosten en houdt het zich op "gelijke afstand" ("equidistantie zoals minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel het heet) van beide partijen, maar de vertegenwoordigers van Israël (dat in Brussel twee ambassades heeft: één voor België en een tweede bij de Europese Unie) zijn wél ambassadeurs.
De ongelijke behandeling wijst op de feitelijke dubbelzinnige, in praktijk pro-Israëlische houding van de EU en de EU-landen. Daardoor bevindt de "Algemeen Palestijns Afgevaardigde", evenals de Palestijnse Autoriteit van Yasser Arafat, zich in een oncomfortabele positie. Dit verklaart waarom ook Shawki Armali zich soms op de vlakte moet houden om op geen zere Europese en Amerikaanse tenen te trappen.
V. Wat vindt u van het plan van president George Bush?
A. De positieve punten die we erin vonden zijn dat Bush het had over het einde van de bezetting, de stopzetting van de kolonisatie, de terugtrekking van het Israëlische leger en de oprichting van een Palestijnse staat binnen drie jaar. Er is echter een "maar" want Bush stelt als voorwaarden dat er een verandering in het leiderschap van de Palestijnen moet komen, dat de Palestijnse instellingen worden hervormd, dat elk geweld wordt beëindigd, dat er een scheiding van de machten komt.
Men mag dat niet afwijzen, maar de realisatie daarvan vergt veel tijd. Als het echt voorafgaandelijde eisen zijn, die veel tijd vergen om te realiseren, dan wordt de oprichting van een Palestijnse staat voor onbepaalde tijd uitgesteld
De Palestijnse Autoriteit heeft de bedoeling hervormingen door te voeren en aldus tegemoet te komen aan de Palestijnse verzuchtingen. Ze heeft al een datum voor verkiezingen vastgesteld voor februarie a.s. Niets staat het ondernemen van politieke stappen, zoals de internationale conferentie, waar Bush met geen woord over repte, deze zomer zou kunnen plaats hebben zoals de Europenanen het willen.
Het lijkt ons ook onaanvaardbaar dat Bush niets vraagt van Israël, dat nu alle steden blijft bezetten, op Jericho na. Dat doorgaat met gerichte moorden en invallen. De Amerikaanse regering beschouwt deze laakbare feiten blijkbaar als wettige zelfverdediging. Dat is in tegenstrijd met het kalmeren van de situatie. Ook ontbreekt het nog aan een precieze kalender om te praten over de grenzen en hij zei niets over Jeruzalem noch over de vluchtelingen. Dat alles maakt dat zijn toespraak ondermaats blijft gezien de omstandigheden.
V. Al anderhalf jaar woedt er een tweede intifada, maar de laatste maanden zijn bijzonder gewelddadig, met enorme verwoestingen. Wat is de oorzaak daarvan?
A. De hoofdreden is de voortzetting van de bezetting, van de politiek van kolonisatie en van het feit dat de regring Sharon geen enkel politiek plan heeft en slechts veiligheidsvoorstellen doet. Deze opstoot van het Palestijnse volk is meer dan gerechtvaardigd wegens het feit dat Israëll nooit de in Oslo aangegane verbintenissen is nagekomen.
Al sedert 1999 moest er een onafhankelijke Palestijnse staat zijn na een interimperiode van vijf jaar. De Israëlische strijdkrachten moesten zich hebben teruggetrokken uit de Palestijnse gebieden die ze sedert 1967 bezetten. De politieke gevangenen moesten zijn vrijgelaten zijn en de kolonisatie moest gestopt zijn in de Palestijnse gebieden. Daar is allemaal niets van gekomen. Daarentegen hebben we nu een ultranationalistische regering die de gedachte van Eretz-Israël, van Groot Israël, aanhangt, die geen enkele bevolkingskolonie wil ontmantelen, die de hele internationale gemeenschap als illegaal beschouwt en die onder diverse voorwendselen zich niet aan de onderhandelingstafel wil zetten om te praten over de onderwerpen die de essentie zelf van een vredesverdrag zijn, te weten: de grenzen tussen de twee staten, Jerzuzalem de vluchtelingen en het probleem van het water.
Sharon en zijn regering hebben altijd die grote politieke problemen ontweken. Hij eist een absolute veiligheid, die een irrealistische voorwaarde. Ze dient als voorwendsel om te ontsnappen aan de opkomst van een onafhankelijke Palestijnse staat. De regering gaat door met haar pogingen om de democratisch gekozen leider ongeloofwaardig te maken. Ongelukkiglijk wordt ze gesteund door de VS, die zich om electorale interne redenen zich niet willen engageren in een oplossing op basis van wat beslist is in Oslo, in resolutie 242 van de Veiligheidsraad en op het princiep van een ruil van gebied voor vrede.
V. Was er wat te verwachten van Bush? Eerder gaf hij wel hoop door te spreken over een Palestijnse staat.
A. We hebben resoluties 1397 en 1403 van de Veiligheidsraad toegejuicht, die vertrokken van de Amerikaanse visie van een Palestijnse staat en die Israël vragen zich terug te trekken terwijl het nu gebieden in zone A (de gebieden die onder Oslo onder uitsluitend Palestijns gezag staan, nvdr) herbezet. We hadden president Bush laten weten dat elk plan gepaard moest gaan met een precieze kalender van niet meer dan drie jaar. Anders staan we voor een situatie staan waarin Sharon zijn verbintenissen kan laten verwateren en zijn politiek van kolonisatie en verjoodsing van Jeruzalem voortzetten. We kennen allen de beroemde uitspraak van (ex-)premier Shamir, een vorige leider van Likoed, die na de conferentie van Madrid in 1991 verklaarde dat hij gekomen was met de bedoeling de onderhandelingen 10, 15 jaar te rekken.Wij geloven dat hij en zijn regering dezelfde idee koesteren: het idee van een "voorlopig akkoord" voor een generatie, zodat hij kan voortdoen. We willen geen nieuwe interim-periode die blijft duren.
V. Wat denkt u van de idee van een "voorlopige staat" in de 227 autonome Palestijnse gebiedjes?
A. Alle internationale experts zijn het er over eens dat het concept van een voorlopige staat niet bestaat in het internationaal recht. Als vanaf het begin de grenzen van deze staat overeenkomen met die zoals vastgelegd in resolutie 242 van de Veiligheidsraad, dit wil zeggen met de grenzen van de gebieden die in 1967 werden bezet, dan kunnen we deze oplossing, die werd uitgewerkt tussen Abu Alaa, de voorzitter van de Palestijnse Nationale Raad ( PNR) en de Israëlische minister van Buitenlandse Shimon Peres, in overweging nemen. Dan kan de Palestijnse staat worden onmiddellij worden uitgeroepen en kunnen we de onderhandelingen voortzetten over de hangende problemen (grenzen, vluchtelingen, Jeruzalem), maar de referentietermen moeten vanaf het begin zeer duidelijk zijn. Israël zal alle in 1967 bezette gebieden moeten ontruimen. We kunnen enkele lichte wijzigingen aanvaarden onder voorwendsel van veiligheid voor de Israëli’s maar het is ons recht dan territoriale compensaties te eisen. En er moet een vaste kalender zal zijn voor het einde van de onderhandelingen over de grenzen en over de andere grote problemen. Voor ons moeten er dus precieze referentietermen zijn en een periode van niet langer dan drie jaar.
V. Is er wat te verwachten van een Europa dat meer en meer op de lijn van VS zit, zoals ook blijkt door het criminaliseren van de Palestijnen door een terrorismelijst naar Amerikaans model?
A. We hebben altijd een politieke rol van Europa gewenst die een tegengewicht zou kunnen vormen voor de Amerikaanse positie die in alle opzichten gunstig is voor Israël. Maar we botsen altijd tegen de muur van de afwezigheid van een Europese gemeenschappelijke politiek wat betreft veiligheid en buitenlandse politiek. Dat is betreurenswaardig want Europa zal het meest getroffen worden door de negatieve gevolgen van het uitblijven van een politieke oplossing van het Israëlisch-Arabisch probleem.
Het is waar dat Europa de belangrijkste donor is van de Palestijnse Autoriteit en op dit ogenblik is het zich een plaats aan het verwerven in het kader van het "kwartet" (de Verenigde Staten, de Verenigde Naties, Rusland en de Europese) dat zich met het probleem bezig houdt. Het is onze wens dat Europa stappen blijft doen bij de Amerikaanse regering, die momenteel de enige instantie die invloed kan uitoefenen op Israël in de zin van de beslissingen van Europese toppen. Die pleiten voor een onafhankelijke Palestijnse staat, voor een internationale conferentie waarop tegelijkertijd het politieke aspect als het veiligheidsaspect kan worden besproken. En die ook opkomen voor het Palestijnse volk en zijn president. Dat zijn volgens onze mening positieve elementen. Europa kan momenteel niet meer doen.
V. Kan Europa echt niet meer doen? Het zou bv. de illegale export van de kolonies kunnen verbieden. Het associatieverdrag opschorten.
A. Europa toont zich machteloos als het over sancties gaat. Een meerderheid in Europa heeft gevraagd dat het associatieverdrag zou worden opgeschort, dat de producten van de Israëlische kolonies geen voorkeurstarieven zouden genieten. Er zijn echter altijd grote Europese landen, zoals Duitsland en Groot-Brittannië, maar ook Nederland en Denemarken die zich tegen dergelijke beslissingen uitspreken. Alhoewel dat strijdig is met de waarden en de idealen van de mensenrechten waar Europa altijd voor opkomt. Wat we kunnen vragen is dat elk Europees land bilateraal die maatregelen zou nemen. We zijn echter nog ver van een positief resultaat.
(Uitpers, juli-augustus 2002)
