Koning Mohammed VI van Marokko kreeg van de Franse president Emmanuel Macron een mooi cadeau bij zijn zilveren jubileum als koning: Parijs erkent de soevereiniteit van Marokko over de Westelijke Sahara. Jammer voor hem dat hij daarmee tegelijk Algiers zwaar voor het hoofd stoot. En de Saharawi’s die al bijna een halve eeuw in kampen leven in dat verhaal? Zij zijn slechts diplomatiek materiaal.
Die erkenning van de Marokkaanse soevereiniteit ligt in één woord: ‘seule’. Namelijk dat het Marokkaans plan voor mogelijke autonomie van het gebied het “enige” (seule) is dat een oplossing van deze oude kwestie kan dichterbij brengen. Dat is een enorme opsteker voor Rabat twee jaar nadat Madrid voor Marokkaanse chantage zwichtte. Die bestond erin duizenden migranten los te laten op de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla (ook restanten van het Spaans kolonialisme).
(België steunt, zoals talrijke EU-landen, het Marokkaanse plan van 2007 voor de westelijke Sahara, maar heeft het niet zoals Macron dat dit het “enige” is. Alexander De Croo herhaalde dat op zijn blitzbezoek aan Marokko op 15 april: een ernstige en geloofwaardige basis. Dat is een uitspraak die geen erkenning van de Marokkaanse soevereiniteit impliceert. De Croo sprak trouwens tegelijk steun uit voor de inspanningen van de VN, wat de Marokkaanse media negeerden. De Belgische media hadden alleen aandacht voor migratie).
Groene mars
Op 6 november 1975 stuurde koning Hassan 350.000 Marokkanen in een “groene mars” naar de westelijke Sahara, tot kort daarvoor een tijdlang ‘Spaanse Sahara’. Spanje zette een punt achter de koloniale tijd, de Marokkaanse koning vond dit het moment om “historisch gebied” in te lijven.
Wat de bewoners daarvan dachten? Die waren er niet blij mee, ze hadden met het Polisario Front gestreden voor een eigen staat. Maar daar kwam dus niets van in huis. De meeste Saharawi’s, ca 180.000 (VN), zitten nog altijd in de kampen in Tindouf, Algerije, een gebied opgeëist door Marokko. Die kampen worden bestuurd door de Democratische Saharawi Republiek, erkend door een 30-tal, vooral Afrikaanse, landen0. Dat aantal is deze eeuw sterk teruggelopen, vooral onder Marokkaanse druk.
Die druk is veel groter geworden sinds Mohammed VI eind 2020 fikse steun kreeg van Donald Trump – het was een van diens laatste diplomatieke beslissingen als president. In het kader van de “Abraham-akkoorden” knoopte Marokko betrekkingen aan met Israël, in ruil erkende Washington de Marokkaanse soevereiniteit over de westelijke Sahara.
Die goede relaties met Israël is in Marokko onpopulair. Met de massale betogingen van solidariteit met de Palestijnen, wordt daar lucht aan gegeven. Want overigens is kritiek op het beleid van de vorst maar in erg beperkte mate mogelijk.
Algiers
De samenwerking tussen Marokko en Israël ging op veel terreinen ver. Zo gebruikten de Marokkanen op grote schaal het Israëlische Pegasus om Europese staatslieden, ook de Franse top, te bespionneren. Mohammed VI ontkende in een telefoongesprek met Macron dat de Franse president op de lijst stond, maar die geloofde het niet. Waarop de beledigde Marokkaanse vorst lang weigerde nog telefoons van het Elysée op te nemen. Er werden enkele grote contracten voor infrastructuurwerken aan andere dan Franse ondernemingen toegekend, waarop Franse patrons bij Macron gingen aandringen om de kar te keren.
De sfeer tussen Parijs en Rabat werd ook verpest door de Franse inspanningen om op goede voet te komen met Algiers, de grote (zelfzuchtige) beschermer van het Polisario. Macron had de Algerijnen eerder wel beledigd met zijn uitspraak dat er voor de komst van de Franse kolonisatoren niet eens een Algerijns volk bestond. Maar Macron stuurde premier Elisabeth Borne met de helft van gaar ministers naar Algiers om alle plooien glad te strijken.
Zonder tastbaar resultaat. Er werd tot voor kort gehoopt dat de Algerijnse president Abdelmadjid Tebboune in september naar Parijs zou reizen (eerste bezoek van een Algerijns staathoofd sinds 2000), maar er kwam maar geen bevestiging. Algiers keek erg argwanend toe hoe de relaties tussen Parijs en Rabat aan het ontdooien waren.
Gefrustreerd door zeven jaar vruchteloze inspanningen, heeft Macron het kennelijk opgegeven. Het is een van zijn vele diplomatieke mislukkingen die hij vooral in Afrika heeft opgestapeld. Onder meer door zijn paternalistische houding.
EU-akkoorden
De stap van Parijs maakt de EU in Brussel extra zenuwachtig
De EU blijft als geheel bij de positie dat ze de inspanningen v an de VN steunt om tot een rechtvaardige, realistische, pragmatische, duurzame en voor ieder aanvaardbare oplossing te komen. Bij het Europarlement is men nog niet vergeten hoe de Marokkaanse diensten het parlement hebben geïnfiltreerd, hoe ver het lobbywerk wel ging – een zijtak van het Qatargate dat eind 2022 aan het licht kwam.
Maar het is vooral de Commissie die zich zorgen maakt over het lot van twee handelsakkoorden met Marokko. Een gaat over visvangst voor de Marokkaanse kust, die van de westelijke Sahara inbegrepen. Een ander over landbouwproducten. Het Gerechtshof van de EU in Luxemburg vond totnogtoe de klachten van het Polisario gegrond, namelijk dat de bevolking van de Sahara er geen enkele zeg in had terwijl het toch over haar grondgebied gaat. Commissie en Raad zijn daartegen in beroep gegaan. In afwachting mogen die van de EU niet gaan vissen in de Marokkaanse wateren.
Intussen hebben en plannen talrijke EU-landen economische activiteiten in de westelijke Sahara, waaronder België. De EU voert talrijke producten in uit dat gebied; volgens cijfers van de Commissie komt 82 % van de tomaten en meloenen uit de westelijke Sahara op de markten van de EU terecht.
De uitspraak van het Internationaal Gerechtshof op 19 juli over Gaza, geeft het Polisario een nieuw element: het Hof veroordeelt Israël ook voor het feit dat het er alles aan doet om in het gebied te blijven en een voldongen feit te creëren. Dat is een inbreuk op het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen. Datzelfde geldt voor de westelijke Sahara, aldus het Polisario dat hoopt dat het Hof van de EU die uitspraak volgt.
