“It was strange, and it lasted just a few moments. But it felt like democracy.” (Het was eigenaardig, en het duurde slechts ogenblikken. Maar het gaf een gevoel van democratie”). Zo vatte commentator Asad Rahim Khan in de krant ‘Dawn’ de verrassing samen toen de uitslagen van de Pakistaanse verkiezingen binnenkwamen. Want die spraken de laaggespannen verwachtingen tegen. Die verwachtingen waren een lage opkomst en succes voor de clan Sharif en haar partij PML-N.
Zetels
Het duurde slechts ogenblikken. Enkele ‘Onafhankelijken’ van de verbannen partij PTI (Pakistan Tehreek-e-Insaf) van Imran Khan zagen hun winst tijdens de nacht in rook opgaan. Resultaten werden achtergehouden en aangepast, hier en daar werden meer stemmen geteld dan er kiezers waren opgedoken. Internet en telefoonverbindingen werden tijdens en vooral na de verkiezingen, voortdurend onderbroken. Maar alle bedrog ten spijt, werd het duidelijk dat de poging van legertop en medeplichtige corrupte politici, niet is gelukt: de kiezers daagden wel op om massaal voor de PTI te stemmen.
Alles was er in het werk gesteld om de PTI en haar leider Imran Khan buitenspel te zetten. Khan zit voor lange tijd in de gevangenis, samen met de meeste leiders van zijn partij. De partij zelf kreeg geen toegang tot media, zelfs niet tot de “sociale”, er waren alleen ‘onafhankelijke kandidaten’ die het mochten opnemen tegen de Moslim Liga van de Sharif-clan en de PPP van de Bhutto-clan. Bovendien mochten de door de PTI gesteunde kandidaten het embleem van de partij, een cricketstok, niet gebruiken. In een land waar de helft van de volwassenen analfabeet is, een zeer grote handicap.
En toch lukte het niet. Ondanks alle tegenkantingen, haalden de ‘onafhankelijken’ van de PTI voorlopig 97 van de 265 zetels. De PML-N van Nawaz Sharif, deze keer kandidaat van het leger, 76, de PPP van de Bhutto-clan 54. Daarnaast nog 38 ‘anderen’, onder wie 4 islamisten. Door de polarisatie rond de PTI komen islamistische en linkse partijen er nauwelijks aan te pas. De droom van een volstrekte meerderheid voor Sharif, komt hoe dan ook niet uit. De PML-N rekent naast de PPP onder meer ook op de MQM-P, een partij die sterk staat in Karachi en vooral de families van de in 1948 gevluchte moslims uit India vertegenwoordigt.
Van favoriet tot paria
De grote verliezers van deze Pakistaanse verkiezingen zijn de legerchefs en hun occasionele favoriete politici, voorop Nawaz Sharif. Hij werd ooit door het leger weggejaagd en trok daarop, om aan processen te ontkomen, naar Londen in ballingschap. Hij kwam vorig jaar terug, nadat alle klachten waren ingetrokken. Want hij moest volgens het legerplan weer premier worden nadat een broer dat een tijdje in zijn plaats had gedaan.
Nadat Sharif was weggejaagd, werd Imran Khan de favoriet van de legerleiding, en van de VS. Hij won de verkiezingen met legersteun in 2018 en was premier van augustus 2018 tot april 2022. Dus de laatste jaren van de Amerikaanse oorlog in buurland Afghanistan.
De generaals, voorop de militaire geheime dienst ISI, deden er toen alles aan om de Afghaanse Taliban te helpen en Khan hielp mee. Met de smadelijke terugtocht van de Amerikanen op 15 augustus 2021, verloor Pakistan voor de VS aan belang. Washington was nooit erg gelukkig met de groeiende invloed van China, terwijl het – ten koste van Pakistan – meer dan ooit India ging opvrijen om China’s invloed terug te dringen.
Khan kreeg het met de legerleiding aan de stok over topbenoemingen, hij voelde zich sterk genoeg om niet langer aan de leidband te lopen. Waarop de legertop, volgens Khan met actieve steun van de VS, hem via een pak overlopers in het parlement, de laan uitstuurde. Toen Khan zich niet gewonnen gaf en zijn aanhangers massaal mobiliseerde, begonnen de processen wegens corruptie, waaronder het verkopen van geschenken die hij als regeringshoofd had gekregen…
IMF
Khans regeerperiode was zeker geen succes. De economische moeilijkheden stapelden zich op, de helft van het budget bleef naar het leger gaan wat zeer weinig overlaat voor onderwijs en gezondheidszorg. Pakistan kreeg slechts krediet bij het IMF als het bespaarde op sociale zaken. Maar in de ogen van zijn aanhangers heeft Khan geprobeerd een socialer beleid te voeren en is de oplopende inflatie de schuld van zijn opvolgers, een coalitie van de Sharifs en de Bhutto’s.
Gaan de generaals en hun huidige favoriet, Nawaz Sharif, de uitspraak van de Pakistaanse kiezers straal negeren en toch een legervriendelijke coalitie ineen knutselen? Intussen wordt de toestand er niet beter op, Pakistan is in handen van een beperkte elite die een systeem handhaaft om haar belangen minstens te vrijwaren. Het land heeft niet eens een belastingsysteem die naam waardig waardoor die elites nauwelijks belastingen betalen. Analfabetisme is verre van uitgeroeid, gezondheidszorg ie een privilege.
Daar zit het IMF voor veel tussen. Al jaren kloppen de Pakistaanse regeerders om de zoveel tijd aan bij het IMF voor nieuwe kredieten, waaraan telkens dezelfde asociale voorwaarden worden verbonden. Daaronder het gestaag inkrimpen van subsidies met sterke prijsstijgingen als gevolg.
Er kan gerust voorspeld worden dat, welke regeringscoalitie er ook uit de bus komt, ze weer naar de pijpen van het IMF zal dansen, wat de kiezers daar ook mogen van denken. Wellicht wordt het toch weer een coalitie PML-N en PPP, zoals die er kwam na de val van Khan. Maar dat was met de PTI niet anders.
Grenzen
Intussen zit Pakistan in een minder gunstige geopolitieke situatie. De vreugde over de zege van de Taliban in Kaboel, heeft niet lang geduurd. Die Afghaanse Taliban herkennen de grens tussen beide landen niet. Dat is een koloniaal overblijfsel waardoor het land van de Pathanen in twee is gesneden. Het kwam al na enkele maanden tot grensincidenten.
Die waren er onlangs ook in de vorm van wederzijdse beschietingen met Iran. Dat heeft dan weer te maken met de onafhankelijkheidsbewegingen van de Baloetsji aan beide zijden van de grens.
Maar vooral de groeiende invloed van India en premier Narendra Modi zit de Pakistaanse leiders erg dwars. India schiet goed op met de VS, ook militair, het zit met de VS in Quad. Tegelijk werkt het met China samen in het Shanghai Samenwerkingsverband en vooral in Brics. En het staat op goede voet met Rusland. Dat laat weinig ruimte voor Pakistan dat daardoor meer is aangewezen op de ‘vriendschap’ met China.
