Antisemitisme: hoe het wel en niet gedefinieerd moet worden en waarom we zowel antisemitisme als zionisme moeten bestrijden
In verscheidene landen zijn mensen opgepakt wegens antisemitisme omdat ze Israël aanvielen. Leiders als de Franse president Emmanuel Macron scheppen bewust verwarring: voor hen staat kritiek op Israël en het zionisme gelijk met antisemitisme. Deze tekst (overgenomen uit Grenzeloos, vettaling van artikel in frontline) schept daarover duidelijkheid. (Uitpers)
‘Antisemitisme’ is de term die vaak wordt gebruikt voor racisme tegen Joden, als we ‘racisme’ heel ruim definiëren als onderdrukking van een groep mensen op grond van fysieke kenmerken (zoals huidskleur), taal, religie, sekte, kaste, stam of afkomst. Het gaat van haatzaaien en discriminatie tot vervolging, uitsluiting, verdrijving en massamoord. De term ‘antisemitisme’ is misschien niet helemaal correct, maar we gebruiken hem hier omdat hij algemeen aanvaard is, net zoals ‘islamofobie’ een onnauwkeurige maar algemeen aanvaarde term is voor racisme tegen moslims.
Diaspora
Abram Leon, een Joodse marxist die door de nazi’s in Auschwitz werd vermoord, wees erop dat meer dan driekwart van de Joden buiten Palestina leefde voordat Jeruzalem in handen van de Romeinen viel. Hoewel Jeruzalem voor hen een bedevaartsoord was, net zoals Mekka een bedevaartsoord werd voor moslims, was het koninkrijk Palestina niet zo belangrijk. De reden voor die verspreiding was niet geweld, maar het gebrek aan mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien, die in andere landen beter waren. Bekeringen in de plaatsen waar ze zich vestigden maakte van de gemeenschap een multinationale gemeenschap, met leden in India, Ethiopië, Jemen, Oost-Europa en elders.
Het grootste deel van de diaspora hield zich bezig met handel. Er bestonden vooroordelen tegen Joden onder de Romeinse aristocratie en later onder christenen, maar pas in de 12e eeuw mondde dat uit in vervolging en geweld in West-Europa en iets later in Oost-Europa. In de 14e eeuw ontstonden de eerste grootschalige rellen tegen Joodse geldschieters door handwerkslieden en boeren in Europa, die hen zagen als de oorzaak van hun ondergang zonder oog te hebben voor de prinsen of bourgeoisie die de winsten van de woeker afroomden. [1] Natuurlijk waren niet alle Joden kooplieden of geldschieters, maar dat stereotype werd gepropageerd en creëerde Jodenhaat.
Racisme was diepgeworteld in de imperialistische machten van het Westen en het Oosten, omdat overheersing, onderwerping en uitroeiing van andere volkeren moest worden gerechtvaardigd door ze als minderwaardig te beschouwen. Maar aan het eind van de 19e eeuw kwam er een wreed nationalisme van bloed en bodem op, dat rationaliteit en democratie achter zich liet en zich zelfs tegen andere Europeanen keerde. Noties van raszuiverheid en antisemitisme groeiden samen. Dat was de omgeving die Hitler als jongeman vormde en die leidde tot de gruwel van de Holocaust. [2]
Een racistische reactie op antisemitisme
Aan het eind van de 19e eeuw waren er twee reacties van Joden in Oost-Europa. De ene was een initiatief om zich aan te sluiten bij de imperialistische onderdrukkers door een eigen nederzettingenkolonie te stichten in Palestina: het zionisme. Zoals Edward Said zei: ‘Het zionisme zag Palestina in wezen zoals de Europese imperialisten het zagen, als een leeg gebied ‘gevuld’ met onwaardige of misschien zelfs overbodig geworden inboorlingen; het verbond zich, zoals Chaim Weizmann na de Eerste Wereldoorlog heel duidelijk zei, met de imperiale machten bij de uitvoering van zijn plannen voor de vestiging van een nieuwe Joodse staat in Palestina. [3] De andere reactie werd geïllustreerd door de Algemene Joodse Arbeidersbond van Litouwen en Polen, beter bekend als de Bund, die zich samen met andere socialistische groepen organiseerde om antisemitisme, tsarisme, autoritarisme en kapitalisme te bestrijden; ze waren fel gekant tegen het zionisme.
Balfour
Tijdens de Eerste Wereldoorlog leefden moslims, christenen en joden in harmonie in Palestina en streefden ze naar onafhankelijkheid; een VN-studie stelde vast dat de rest van de Palestijnse bevolking sympathie had voor joden en niet racistisch tegen hen was. Maar dat veranderde toen de Britten, in plaats van onafhankelijkheid te verlenen, Palestina overdroegen aan de Zionistische Organisatie in overeenstemming met de Balfour Verklaring (1917) en de agressieve kolonisatie van Palestina door Zionisten begon. [4] De Israëlische historicus Ilan Pappe legt uit dat het belangrijkste doel van de zionisten ‘de etnische zuivering was van heel Palestina, dat de beweging begeerde voor haar nieuwe staat’; in 1948 werden bijna 800.000 inheemse Palestijnen ‒ meer dan de helft van de bevolking ‒ door gruwelijke slachtpartijen uit hun huizen verdreven en vluchtten ze naar andere delen van Palestina en buurlanden. [5] Zelfs na het Oslo-akkoord in 1993 gingen de verdrijvingen en slachtpartijen door, waardoor de meeste Palestijnen die in hun land bleven, werden opgesloten in niet-aaneengesloten getto’s in de Gazastrook, op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem. Palestijnse inwoners van Israël werden onderworpen aan een apartheidsregime van discriminatie. [6]
Het zionistische project is dus racistisch tot in de kern, dus hoe is het zo breed geaccepteerd door de zogenaamd democratische landen van het Westen? Een van de redenen is dat het resoneert met racisme dat voortkomt uit hun imperialistische verleden, dat is verergerd door de welig tierende islamofobie sinds 11 september. De geopolitieke voordelen van het hebben van een witte koloniale bondgenoot in West-Azië worden vooral gewaardeerd door de VS, die Israël financiert en bewapent en een veto uitspreekt tegen elke VN-resolutie die Israël oproept zich aan het internationaal recht te houden, behalve in december 2016, toen de regering-Obama zich onthield van stemming over een resolutie van de Veiligheidsraad waarin de Israëlische nederzettingen in de in 1967 bezette Palestijnse gebieden werden beschreven als een ‘flagrante schending’ van het internationaal recht. Netanyahu hekelde de resolutie als ‘anti-Israël’, [7] en ze werd nooit uitgevoerd.
Westerse mogendheden die het ‘recht van Israël om zichzelf te verdedigen’ tegen Hamas verkondigen door kinderen af te slachten, ziekenhuizen, ambulances, scholen, woonblokken, moskeeën, kerken, bakkerijen, waterreservoirs en VN-schuilplaatsen te bombarderen en 2,3 miljoen mensen af te snijden van voedsel, water, brandstof, elektriciteit en medicijnen, is een andere uiting van racisme en maakt duidelijk dat Palestijnse levens er niet toe doen. Hun steun voor ‘de tweestatenoplossing’ nadat ze niets hebben gedaan om te voorkomen dat honderdduizenden illegale kolonisten datgene bezetten wat een Palestijnse staat zou moeten worden, is zowel hypocriet als racistisch. Gaan ze de kolonisten uitzetten, die gewapend zijn en zelfs nu doorgaan met aanvallen op Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem? Nauwelijks. Waar moet die Palestijnse staat dan komen?
Bovendien slaagt de tweestaten-‘oplossing’ er niet in om de apartheid in Israël af te schaffen en het recht van Palestijnse vluchtelingen om terug te keren te garanderen. De BDS-beweging die oproept tot een boycot van Israël, tot desinvestering en tot sancties tegen Israël totdat het zich houdt aan het internationaal recht door de Palestijnse soevereiniteit in de bezette gebieden te waarborgen, de apartheid af te schaffen en het recht op terugkeer voor Palestijnse vluchtelingen uit te voeren, is in veel van deze landen aan de kaak gesteld. [8]
Er is nog een andere drijvende kracht achter de Westerse steun voor Israëlische wreedheden: schuldgevoel over de rol die hun landen hebben gespeeld in de Holocaust. Dat heeft de Israëlische staat een machtig middel gegeven om hen te manipuleren.
Antisemitisme onderscheiden van antizionisme
De Israëlische staat heeft zwaar geïnvesteerd in uiterst geavanceerde informatieoorlogvoering of hasbara, omschreven als ‘communicatie die is berekend om cognitie en gedrag te beïnvloeden door de perceptie van een zaak of standpunt te manipuleren met eenzijdige argumenten, vooringenomenheid en emotionele oproepen… Hoewel hasbara pogingen omvat om de toegang tot informatie te belemmeren door middel van een breed scala aan technieken…, richt het zich op het beperken van de ontvankelijkheid van het publiek voor informatie’, wat in tegenspraak is met het eigen verhaal. [9] De belangrijkste kenmerken van hasbara zijn de demonisering van Palestijnen, Arabieren en moslims en de boodschap dat antizionisme antisemitisme is. Dat is heel goed gelukt in het Westen, waar het aansluit bij het heersende racisme en schuldgevoel over de Holocaust. Het heeft geresulteerd in een wijdverspreide acceptatie van de open ‘Werkdefinitie van Antisemitisme’ van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA), waarin ‘beweren dat het bestaan van een staat Israël een racistische onderneming is’ en ‘vergelijkingen trekken tussen het hedendaagse Israëlische beleid en dat van de nazi’s’ als voorbeelden van antisemitisme worden genoemd. De IHRA stelt voor om dergelijke antisemitische handelingen strafbaar te stellen.
Helaas hebben sommige Palestijnen ook het onderscheid tussen antizionisme en antisemitisme vervaagd en sommige van hun aanhangers doen dat nog steeds. Gilbert Achcar legt bijvoorbeeld uit dat ze de Holocaust minimaliseerden of ontkenden toen ze zagen dat de Israëlische staat de Holocaust gebruikte om de onderdrukking van de Palestijnen te rechtvaardigen. [10] Ten eerste is het immoreel om de enorme omvang van de Holocaust en de Jodenvervolging die tot op de dag van vandaag voortduurt, te ontkennen. Maar ten tweede is het ook contraproductief omdat het het zionistische verhaal versterkt. Voor oprechte antiracisten is het cruciaal om antisemitisme nauwkeurig te definiëren en te laten zien hoe het verschilt van antizionisme.
Jeruzalem Verklaring
Dat is wat de Jeruzalem Verklaring over Antisemitisme beoogt te doen. Die verklaring werd in maart 2021 gepresenteerd door 210 vooraanstaande Joodse wetenschappers op het gebied van antisemitisme en aanverwante gebieden en heeft nu ongeveer 350 ondertekenaars. Volgens hen is ‘antisemitisme discriminatie, vooroordelen, vijandigheid of geweld tegen Joden als Joden (of Joodse instellingen als Joods)’. Ze maken duidelijk dat ‘hoewel antisemitisme bepaalde onderscheidende kenmerken heeft, de strijd ertegen onlosmakelijk verbonden is met de algemene strijd tegen alle vormen van discriminatie op grond van ras, etnische afkomst, cultuur, godsdienst en geslacht’.
De auteurs leggen uit dat de verklaring is gebaseerd op universele mensenrechtenprincipes en een reactie is op twee omstandigheden. De ene is de alarmerende heropleving van antisemitisme door groepen die haat en geweld mobiliseren in de politiek, de samenleving en op het internet, waardoor het noodzakelijk is om een bruikbare, beknopte en historisch onderbouwde kerndefinitie van antisemitisme te hebben met een reeks richtlijnen; en de andere is de definitie die is aangenomen door de IHRA, die zij beschouwen als onduidelijk in belangrijke opzichten, wijd open voor verschillende interpretaties en die de strijd tegen antisemitisme verzwakt door verwarring te zaaien en controverse te veroorzaken. Ze zijn vooral bezorgd dat sommige van de ‘voorbeelden’ van antisemitisme in de IHRA legitieme politieke uitingen en acties met betrekking tot zionisme, Israël en Palestina uitsluiten. Hun doel is dus tweeledig: ‘(1) de strijd tegen antisemitisme versterken door te verduidelijken wat antisemitisme is en hoe het zich manifesteert, (2) een ruimte beschermen voor een open debat over de netelige kwestie van de toekomst van Israël/Palestina’.
Met betrekking tot Palestina/Israël geven ze vijf voorbeelden van standpunten en acties die niet antisemitisch zijn. Die omvatten: ‘Het steunen van de Palestijnse eis voor rechtvaardigheid en de volledige toekenning van hun politieke, nationale, burger- en mensenrechten…. Kritiek op of verzet tegen zionisme als een vorm van nationalisme…. Op feiten gebaseerde kritiek op Israël als staat. Dat omvat haar instellingen en grondbeginselen… Het is dus op zichzelf niet antisemitisch om Israël te vergelijken met andere historische gevallen, waaronder koloniaal kolonialisme of apartheid…. Boycot, desinvestering en sancties zijn alledaagse, geweldloze vormen van politiek protest tegen staten. In het geval van Israël zijn ze op zichzelf niet antisemitisch. [11]
Als we bijvoorbeeld stellen dat Israël een apartheidsstaat is, moeten we duidelijk maken dat ons bezwaar niet alleen gericht is tegen een Joodse staat, maar tegen elke staat die verbonden is aan een religie, die onvermijdelijk een apartheidsstaat zal zijn omdat het mensen met een ander geloof of zonder geloof zal discrimineren. En als we het beleid van Netanyahu’s regering in 2022 vergelijken met dat van de nazi’s, dan moeten we het bewijs leveren, zoals de Israëlische professoren Zeev Sternhell en Daniel Blatman doen. [12]
Conclusie
Antisemitisme is racisme tegen Joden. Zionisme is racisme tegen Palestijnen, Arabieren en moslims. Racisme tegen welke groep dan ook ondermijnt de democratie door haar principes van vrijheid, gelijkheid en broederschap te schenden. Racistische staten schenden de democratische rechten van alle dissidenten, niet alleen van de gemeenschappen die het doelwit zijn, en gaan in de richting van fascisme tenzij ze worden vervangen door democratische staten. Op een dieper niveau tast racisme onze menselijkheid aan door ons medeleven voor onderdrukte mensen die op een bepaalde manier van ons verschillen, te blokkeren. Daarom moeten we zowel antisemitisme als zionisme bestrijden.
Noten
1. Abram Leon, 1970, The Jewish Question: A Marxist Interpretation. New York: Pathfinder Press, pp.68-74, 241-244, 170-173.
2. John Weiss, 1977, Conservatism in Europe 1770–1945. Traditionalism, Reaction and Counter-Revolution. Londen: Thames and Hudson, pp.103-125.
3. Edward Said, 1979. ‘Zionism from the standpoint of its victims’ (uittreksels).
4. Verenigde Naties, ‘The Question of Palestine: Origins and Evolution of the Palestine Problem 1917–1947, Part 1.’
5. Ilan Pappe, The Ethnic Cleansing of Palestine, Oneworld Publications Limited, 2006.
6. Amnesty International, ‘Israel’s Apartheid Against Palestinians: Cruel System of Domination and Crime Against Humanity’, februari 2022.
7. Peter Beaumont, 2016, ‘US abstention allows UN to demand end to Israeli settlements’, The Guardian.
8. BDS, ‘What is BDS?’
9. Chas W Freeman, n.d., ‘Hasbara and the control of narrative as an element of strategy’, Middle East Policy Council.
10. Gilbert Achcar en Nader Hashemi, ‘The Arab-Israeli War of Narratives’, University of Denver Center for Middle East Studies, pp.4-5.
11. Jerusalemdeclaration.org (2021) ‘The Jerusalem Declaration on Antisemitism’.
12. Moshé Machover, ‘Why Israel is a racist state’, Matzpen, oktober 2018.
Dit artikel stond op Frontline. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.
