INTERNATIONALE POLITIEK

Out of the mainstream

Image
Lectuurervaringen kunnen soms een eigenaardige wending nemen. Bij het lezen van ‘De utopie van de vrije markt’ verwijst de Nederlandse filosoof Hans Achterhuis met veel nadruk naar het werk van de jonge Wageningse hoogleraar Rutgerd Boelens die zich gespecialiseerd heeft in de waterproblematiek van de Hoge Andes. Samen met enkele andere wetenschappers van verschillende disciplines en nationaliteiten is hij de samensteller van het zeer inspirerende ‘Out of the mainstream’. Water en het beheer ervan, zeker in een onherbergzame streek als de hoge Andes, is van levensbelang. Elke Indianengemeenschap organiseert het gebruik van het in hoofdzaak voor irrigatie bestemde water op haar eigen manier. Mannen en vrouwen, rijken en armen, leiders en ondergeschikten, bovenstroomse en benedenstroomse boerenfamilies blijken steeds via ingewikkelde netwerken en afspraken hun eigen deel van het gemeenschapsrecht op water te hebben. Het is over dat zeer vernuftig en fijnmazig sociaal mechanisme en de neoliberale bedreigingen die op de loer liggen dat dit boek gaat. ‘Out of the mainstream’ onderzoekt de strijd voor socio-economische redistributie en politiek-culturele rechtvaardigheid wanneer lokale gemeenschappen hun recht op toegang tot en beheer van het water opeisen.

Om het water

‘Out of the mainstream’ bestaat uit vier delen. In een eerste deel An introduction to water rights, power, identity and social struggle wordt met voorbeelden uit de Andesregio de controle over het water in verband gebracht met de ruimere politieke en culturele context. Dat doen de drie samenstellers in een eerste artikel. In hoofdstuk drie gaat Willem Assies met voorbeelden uit Bolivia, Colombia en Mexico uitvoerig in op het proces van identiteitsvorming en inheemse strijd en in hoofdstuk vier bespreekt Margreet Zwarteveen de cruciale rol die vrouwen spelen in de besluitvorming rond het waterbeheer.
Deel twee Politics of identity and Andean Livelihoods gaat overwegend over de waterpolitiek en het multiculturalisme in de Andesregio. Michiel Baud, Paul Gelles en nogmaals Margreet Zwarteveen doen dit respectievelijk vanuit een historisch en antropologisch perspectief. Deel  drie Tensions and mergers among local water rights and national policies bevat het grootste aantal hoofdstukken uit dit boek en onderzoekt de relatie tussen lokale waterrechtensystemen en de wetten en de politiek van de dominante samenleving waarvan zij deel uitmaken. Niet alleen cases uit Ecuador, Chili en Peru komen aan de beurt, maar ook de inheemse waterrechten en de federale regeringspolitiek in de Verenigde Staten worden besproken. In deel vier Social mobilization and grassroots strategies for water rights bespreken verschillende auteurs op welke manier inheemse groepen reageren om hun waterrechten te beschermen. In hoofdstuk 15 bijvoorbeeld worden voorbeelden van ‘wateroorlogen’ uit Ecuador en Bolivia besproken.

Neoliberale utopie

Samen met Hans Achterhuis en Margreet Zwarteveen maakte Rutgerd Boelens een analyse van de waterrechten en de machtsverhoudingen in verband met het waterbeheer onder neoliberale politieke regimes. Het artikel Neoliberal utopia and the disempowerment of collective action bevat de basisidee van dit boek en draagt de sporen van Achterhuis’ denken. In dit artikel wordt de link gelegd tussen utopische projecten, neoliberalisme en waterhervormingen. In een eerste deel komt de gedachtegang uit ‘De utopie van de vrije markt’ naar voren: de auteurs stellen, verwijzende naar Ayn Rand, Milton Friedman en Alan Greenspan, dat het neoliberalisme niet op wetenschappelijke, maar op ideologische gronden steunt. Dat uitgangspunt passen zij toe op de waterproblematiek. Volgens hen is de waterpolitiek die internationale organisaties als de Wereldbank en het IMF hebben opgedrongen aan een groot aantal regeringen een mooi voorbeeld van een utopisch neoliberaal project. Verwijzende naar ‘De shockdoctrine’ van Naomi Klein die in haar boek onder meer de Pinochet-dictatuur in Chili als voorbeeld neemt, stellen zij dat ook de waterhervormingen gekenmerkt worden door een radicale breuk met het verleden.  Dat afbreken van de bestaande wetgeving en het gewoonterecht, zo stellen zij, moet niet noodzakelijk met brutale repressieve middelen gebeuren, maar kan ook op een subtiele manier ingevoerd worden onder de noemer van het ‘normaliseren’ en/of ‘optimaliseren’ van de waterbeheersingssystemen. Het openbreken van collectieve systemen en ze ter beschikking stellen aan privé kopers wordt vanuit die optiek gezien als een noodzakelijke stap om de ultieme utopische droom te kunnen verwezenlijken.
Wie belangstelling heeft voor de inheemse problematiek, en dan voornamelijk in Zuid-Amerika, zal in Out of the mainstream een schat aan zeer interessante gegevens vinden, bijeen geschreven door een keure van onderzoekers die de waterproblematiek plaatsen in het ideologisch gekleurde neoliberale offensief  op de bron van alle leven, het water.

Laatste bijdrages

Kasjmir, bijnaam kruitvat

Kasjmir lijkt India en Pakistan nogmaals een oorlog waard. Aan beide kanten zitten leiders die denken baat te hebben bij het opzwepen van “patriottische gevoelens”. Voor de wankele Pakistaanse…

Wereldwijde militaire uitgaven naar recordhoogte!

In 2024 zijn de wereldwijde militaire uitgaven tot 2718 miljard dollar gestegen. Dat is een toename met 9,4% ten opzichte van 2023. Dat blijkt uit het zopas verschenen rapport…

Migratietrends in de wereld: de mythe van een humaan opvangbeleid

De discussie over migratie is in de nieuwsmedia weer even gaan liggen. Dat betekent niet dat de problematiek ‘opgelost’ is. Veeleer omgekeerd. In de meeste discussies over migratie starten…

Een heel klein beetje vrede

You May Also Like

×