Bedreigde identiteit
De Hongaren wordt gevraagd ja of liever nee te stemmen over het EU-plan voor spreiding van vluchtelingen. Orbans houding is van in het begin erg duidelijk geweest, hij draait niet rond de pot: bij ons in Hongarije is geen enkele vluchteling welkom. Wie toch komt, riskeert de gevangenis. Orban vindt dat de quota die de EU wil opleggen het Europese, en zeker het Hongaarse culturele, etnische en religieuze landschap zouden aantasten. De eigen identiteit wordt bedreigd. Hetzelfde liedje dat we overal in Europa horen, in Frankrijk luid verwoord door een ex-president van Hongaarse afkomst, Nicolas Sarkozy.
Orban zit nu al meer dan vier jaar op ramkoers met ‘Brussel’. Begin 2012 werd hij aangemaand te antwoorden op schriftelijke bezwaren van de EU-commissie. Die gingen over onder meer het aantasten van de onafhankelijkheid van de rechtspraak en van de Centrale Bank. De Hongaarse leider werd echter dankzij zijn vrienden bij de EVP mild aangepakt, zodat hij ongestoord op dezelfde weg verder ging.
Orban zette het grootste deel van de media naar zijn hand, plaatste de cultuurwereld onder radicaal rechtse voogdij, boetseerde het onderwijs naar zijn patriottisch beeld, gaf scholen massaal in handen van religieuze instellingen, spaarde zijn lof niet op de Russische president Vladimir Poetin, sloot letterlijk de grens voor de vluchtelingen.
De EU-commissie heeft pas een nieuw onderzoek geopend naar de discriminaties in het onderwijs van Roma-kinderen. De Raad van Europa (dit is niet de EU) heeft een stevig dossier over de toenemende segregatie. Maar de Hongaarse regeringswoordvoerder noemt de aantijgingen “een politieke aanval”. Intussen heeft de Hongaarse regering wel een zeer open racistische en antisemitische journalist, Zsolt Bayer, tot ridder gekroond. Bayer heeft het bij voorbeeld over Roma als “zigeunerbeesten die moeten uitgeroeid worden”. Hij is medestichter van Orbans partij Fidesz, lid van de EVP.
Campagne
De Hongaarse premier is een van de weinige Europese leiders die Donald Trump als VS-president wel ziet zitten. Het zou een goede zaak zijn voor Europa indien Trump wint, aldus Orban. Orbans campagne voor het referendum zou Trump wel zinnen: vertel leugens en herhaal ze tot ze feiten worden.
De regering heeft 10 miljoen euro uitgetrokken voor een campagne van affiches met onder meer volgende grote slagzinnen. “Wist je dat de aanslagen in Parijs het werk waren van immigranten?” – Wist je dat er alleen al vanuit Libië een miljoen vluchtelingen naar Europa wilkomen? – Wist je dat sinds de vluchtelingencrisis vrouwen in Europa meer worden lastig gevallen? “Wist je dat er een oorlog is in Syrië?”, repliceerde een satirische groep (de partij van de honden met twee staarten). En “wist je dat een miljoen Hongaren naar Europa willen trekken?”
De Socialistische Partij, de grootste oppositiepartij, heeft opgeroepen het referendum te boycotten. Er is een opkomst van 50 % vereist, maar peilingen wijzen erop dat Orban dat met vlag en wimpel zal halen. Kleinere linkse groepen zijn ook voor boycot. Maar de extreem-rechtse Jobbik, die zich inzake aanhang kan meten met de Socialistische, steunt Orban volop.
Nieuwe as?
Het te verwachten succes van Orban zal een opsteker zijn voor de andere EU-lidstaten die in de ‘Groep van Visegrad” zitten, naast Hongarije ook Tsjechië, Slovakije en Polen. Want de leiders van die landen zitten absoluut op dezelfde golflengte als Orban. Zij voelen zich al sterk aangemoedigd door het Britse Brexit dat een bres heeft geslagen in de toch al broze cohesie van de EU.
Visegrad als kern van een nieuwe as rond Orban als ideoloog van de autoritaire niet-liberale democratie? Een as die dit jaar nog kan worden uitgebreid tot Oostenrijk in geval uiterst-rechts daar de presidentsverkiezingen wint en een nieuwe bres slaat in de EU-constructie. Dat kan dan alweer een weerslag hebben op Duitsland waar de CSU de parlementsverkiezingen van volgend jaar eventueel op eigen houtje kan ingaan – uit onvrede met Merkels beleid en om de radicaal rechtse AfD de pas af te snijden.
De as kan worden uitgebreid tot in Ankara. De Hongaarse patriotten koesteren het Toeranisme dat alle Turkse en verwante volkeren rond de gemeenschappelijke voorvaderen wil verenigen. Onder Orban en Erdogan zijn er nauwe banden gesmeed, ook persoonlijke: de schoonzoon van Orban heeft nauwe financiële banden met een Turkse topzakenman, Adnan Polat die in beide landen grote belangen heeft. De Fidesz van Orban is lid van de EVP, de Turkse AKP van Erdogan zou daar zeker op zijn plaats zijn. Als het aan Orban ligt, kan Turkije niet rap genoeg lid zijn van de EU, met in het achterhoofd dat die EU dan nog minder samenhang zou vertonen dan nu al het geval is.
Obstakels
Er zijn nog wel wat obstakels om van een echte as te spreken. Poetin, Orban Erdogan en aanverwante zijn gewonnen voor de “autoritaire democratie”, ze schakelen allemaal evenzeer de religie binnen om hun respectief patriottisme te dienen, ze hanteren dezelfde methodes tegenover de media, ze hebben dezelfde kritiek op de “westerse decadentie.
Maar die zielsverwantschap kent limieten. De bijna hysterische vijandschap van de Poolse leiders tegen al wat Russisch is, houdt hen op afstand van Orban. Over de islam zijn ze het ook verre van eens. Geen moslim in Polen, aldus de regerende PiS. Orban heeft ondanks zijn ijver om de christelijke identiteit te verdedigen, toch een zwak voor een islam die volgens hem een bondgenoot is tegen die “westerse decadentie”. En Poetin organiseert in Rusland zelf – weliswaar in Tsjetsjenië – een van de grootste conferenties van de soennitische islam – het Russische Tsjetsjenië, een “islamitische republiek” waar de sharia wet is.
EU dilemma
Voor de samenhang van de EU staat er zondag dus wel veel op het spel. Een daverend succes voor Orban zal zijn positie in de Visegrad groep verder versterken en hem nog meer op de voorgrond brengen van een continentale stroming om de EU uit te kleden. De verkiezingen eind dit jaar in Oostenrijk kunnen daar al snel een schep bovenop doen. Terwijl Brussel intussen ook de handen vol heeft met de Brexit, terwijl de Franse en Duitse regeringen aankijken tegen een verkiezingsjaar dat voor beide zeer moeilijk belooft te worden.
Een succes voor Orban wordt natuurlijk ook koren op de molen van de ‘eurosceptische’ en EU-vijandige partijen die eenzelfde wereldbeeld verdedigen. Van de Lega Nord in Italië tot de Ware Finnen.
