Oprichting Islamitische Militaire Alliantie roept veel vragen op

Op 15 december kondigde de Saudische Minister van Defensie de oprichting aan van de Islamitische Militaire Alliantie onder Saudische leiding samen met 33 andere staten. Doel is om “het terrorisme te bestrijden in al zijn vormen en verschijningsvormen, wat ook de doctrine is en de naam.”

Coalitie tegen Iran?

De aankondiging was nogal voorbarig, want in aantal staten heeft dit tot discussies geleid en is er nog geen formele toezegging. De Libanese minister van Buitenlandse Zaken gaf zelfs een officiële verklaring vrij waarin hij stelde dat zijn ministerie “niet op de hoogte was en op geen enkele manier werd geconsulteerd.” Ook de Palestijnse buitenlandwoordvoerder toonde zich verrast en zei dat hij van “niets wist en het allemaal vernomen heeft via de media”. Bovendien worden een aantal landen – Syrië, Irak, Iran – expliciet uitgesloten wat vragen oproept bij de werkelijke bedoelingen van Saudi-Arabië. Gaat het om een organisatie die daadwerkelijk het terrorisme wil bestrijden of is de soennitische alliantie gericht tegen de Saudische aartsvijand Iran?

Irak en Syrië worden naast Afghanistan, Egypte en Libië, expliciet genoemd als de landen waar de Alliantie het terrorisme wil bestrijden, hoewel beide geen toegang krijgen tot de Alliantie. Dat betekent dat er geen samenwerking zou zijn tussen een mogelijke militaire operatie van de Alliantie en die van de vanuit Bagdad geleide Iraakse operatie tegen de Islamitische Staat.

Jemen

Saudi-Arabië heeft met een paar Arabische bondgenoten 9 maanden lang oorlog gevoerd in Jemen om te vechten tegen de door Iran gesteunde Houthi-rebellen en militairen die de oude president (Saleh) steunen. In het eigen land wordt dit conflict gepresenteerd als noodzakelijk om Iran uit de Saudische invloedszone te houden. Saudi-Arabië rekent er wellicht op dat de nieuwe Islamitische Militaire Alliantie extra steun kan leveren voor het geval het broze staakt-het-vuren dat sinds 15 december van kracht is niet stand houdt.

Saudi-Arabië: bestrijder of sponsor van terrorisme?

Dat uitgerekend Saudi-Arabië, dat een uitermate conservatieve en repressieve interpretatie van de islam hanteert, de leiding heeft genomen over dit initiatief roept nog andere bedenkingen op. Saudi-Arabië steunt en bewapent extremistische milities in Syrië en was de belangrijkste financierder van de Afghaanse Taliban. De jarenlange wereldwijde promotie van de officiële Saudische staatsideologie, het Wahhabisme, heeft de basis gelegd voor het ontstaan van talrijke extremistische organisaties. Nu werpt Saudi-Arabië zich op als bestrijder van het gewelddadig Jihadistisch terrorisme. Dat klinkt op zijn zachtst gezegd weinig geloofwaardig.

Voorts is uitdrukkelijk gesteld dat elke terroristische organisatie wordt bestreden. Vraag is welke definitie zal worden gehanteerd. Turkije maakt deel uit van de coalitie. Voor Turkije is de Koerdische Arbeiderspartij PKK, een terroristische organisatie die op gelijk niveau moet behandeld worden als de Islamitische Staat. Erdogan is daar altijd heel duidelijk over geweest. Turkije hoopt ongetwijfeld te kunnen rekenen op de nieuwe bondgenoten om de repressie tegen de Koerden in eigen land, maar ook in de diaspora onder het mom van terrorismebestrijding nog op te voeren.

Een ander heikel punt zijn de verschillende, soms tegengestelde prioriteiten in het buitenlandse beleid van de landen. Saudi-Arabië en Egypte, twee landen met een grote en goed uitgeruste troepenmacht, zijn het bijvoorbeeld oneens over de aanpak ik Syrië. Voor Saudi-Arabië is de val van het regime in Damascus een noodzakelijke voorwaarde om de burgeroorlog te beëindigen. Maar Egypte ziet daarin juist het recept voor nog meer chaos en bloedvergieten, waarbij de milities de dominante kracht zouden worden. Dergelijke meningsverschillen leggen bij voorbaat een hypotheek op dit initiatief dat vooral de leidende positie van Saudi-Arabië – met een sterk stijgend defensiebudget – over de islamitische wereld lijkt te moeten bevestigen.