De ‘parivar’, de ‘familie’ van militante hindoes, heeft de wereldwijde schok van 11 september aangegrepen om in het offensief te gaan tegen de erfvijand, de islam. De wereldwijde veroordelingen van het islamistische terrorisme waren voor deze fundamentalisten een buitenkans om hun posities in eigen land te versterken. Ze hebben één groot voordeel: hun moederpartij is er aan de macht. Het is echter ook een nadeel, want de achterban vindt dat vooral hun premier Atal Bihari Vajpayee hun ideaal van een Hindu Rashtra, een ‘Hindoestaat’, verraadt.
Vajpayee is het uithangbord van de Bharatiya Janata Party, BJP, de partij die de politieke arm is van de Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), de Nationale Vrijwilligersunie. Die partij beheerst de regeringscoalitie die bestaat uit haarzelf als enige grote met daarnaast nog een twintigtal kleinere, vooral regionale, partijen.
Vóór 11 september staken de militanten van de BJP, vooral die van de RSS, hun ontgoocheling over Vajpayee niet onder stoelen of banken.Ze gaven toe dat de BJP haar succes bij de kiezers grotendeels dankt aan de uitstraling van ‘dichter’ Vajpayee, maar toch dwongen ze ‘hun’ premier vorige zomer bijna tot ontslag. Hun woordvoerder is Lal Krishna Advani, de baas van de BJP en minister van Binnenlandse Zaken. Advani leek tot 11 september vaak wel een oppositieleider, ook al was zijn kritiek noodgedwongen omfloerst. Vajpayee deed dikwijls zelfs de moeite niet om minister Advani bij belangrijke beslissingen te raadplegen.
Een groot deel van die achterban vond dat de BJP als regeringspartij niet veel verschilt met de grote concurrent, de Congrespartij. Eind 2000 had Vajpayee zijn kabinet herschikt om de invloed van de radicalen van zijn partij te verminderen. De basis klaagde sindsdien over de groeiende invloed van de technocraten, die meteen ook verantwoordelijk werden gesteld voor de vele gevallen van corruptie en wanbeleid.
De moederorganisatie RSS klaagde dat er steeds minder mensen naar de ‘shakhas’, de trainingssessies, komen. De Swadeshi Jagran Manch, de met de BJP verbonden vakbond, klaagde dat de regering hetzelfde beleid voerde als de vorige Congresregeringen. De basis begreep niet dat de regering in de deelstaat Jammu & Kasjmir blijft steunen op de gediscrediteerde regering van Farooq Abdullah, de pion van New Delhi. De mislukking van de ‘top van Agra’, de ontmoeting van Vajpayee met de Pakistaanse militaire dictator Pervez Musharraf in juli, was voor die achterban het bewijs dat een gematigde diplomatie toch niet loonde.
Vajpayee werd het mikpunt van kritiek van de organisaties van de Parivar, bestaande uit de RSS en een resem met haar verbonden uiterst-rechtse bewegingen. Daaronder Bajrgang Dal dat in het nieuws kwam met moorden en aanvallen op christenen, de Vishna Hindu Pradesh (VHP, Wereldbeweging van Hindoes) en de vakbond Swadeshi Jagran Manch. Nog rechtser van de BJP wakkert Shiv Scena, een vooral in Maharashtra (Mumbai, Bombay) ingeplante extremistische partij, het vuur aan.
Babri Masjid
Zij herinnerden eraan hoe Vajpayee hen in 1992 al in de steek had gelaten toen opgezweepte hindoemilitanten in Ayodhya de moskee Babri Masjid hadden bestormd en afgebroken omdat daar volgens hen een hindoetempel voor de god Rama moet herrijzen. De BJP-leiders hadden eerder de moslims verzekerd dat het niet tot geweld zou komen, maar Vajpayee was een van de weinige BJP-kopstukken die de vandalen veroordeelde, terwijl andere leiders hen toejuichten. In 1999 drong de toenmalige RSS-chef Rajendra Singh er bij de moslims op aan elke aanspraak op een nieuwe moskee in Ayodhya voorgoed op te geven. De führer van de VHP, Ashok Singhal, organiseerde marsen met een model van de hindoetempel die in Asyjodhya op de plek van de Babri Masjid moet komen.
Het is diezelfde VHP die op 21 januari 2002 een nieuwe mars, van Ayodhya naar New Delhi, organiseerde om er bij de premier en zijn regering op aan te dringen dat ze eindelijk toestemming krijgen die tempel te bouwen. Het is een van de manifestaties van de fundamentalisten om ‘hun’ premier na 11 september onder zware druk te zetten om een politiek van ‘Hindu Rashtra’, de vorming van een ‘Hindoestaat’, te voeren. Ze moesten zich tevreden stellen met het verbod op een islamitische studentenbeweging. Tot op 14 december een commando een aanval uitvoerde op het parlementsgebouw in New Delhi. De aanval werd opgeëist door een van de vele islamitische gewapende groepen die in Kasjmir het Indiase bestuur bestrijden met actieve steun van de Pakistaanse militaire geheime dienst ISI. Vajpayee moest de spieren wel laten rollen om Musharraf deze keer sterker onder druk te zetten.
De uiterst-rechtse groepen kunnen daarbij rekenen op minister van Defensie George Fernandes. Hij leidt de kleine Samata Party die ooit voor socialistisch doorging maar vooral zeer sterk nationalistisch is. Fernandes is de man die al twee jaar voor een forse groei van de militaire uitgaven zorgt. Hij moest na een corruptieschandaal aftreden, maar kwam snel op zijn post terug.
Natie-staat
De ideologie van de RSS-BJP is doorgebroken in de jaren 1990, na ongeveer een halve eeuw van dominantie van de Congrespartij. Dat is de partij van het seculiere India waarvan de eenheid gebaseerd is op diversiteit. Daartegenover staat het project van de BJP "één volk, één natie, één cultuur", namelijk die van de hindoe-meerderheid. Een van hun argumenten tegen het India zoals geboetseerd door de Congrespartij is dat alle minderheden krachtens de grondwet speciale rechten genieten, maar dat de hindoemeerderheid geen eigen rechten heeft. Het secularisme van de Congrespartij bestempelen ze als een erfenis van het Britse kolonialisme.
Deze stroming is tegelijk anti-westers en anti-moslim. Zij verwoordt de frustraties van veel hindoes die bijna zes eeuwen lang islamitische heersers hadden. De vernieling van de moskee in Ayodhya is voor hen een afrekening met die overheersing waarvan Pakistan ook de tastbare erfenis is.
Vóór de RSS in 1925 werd gesticht, waren er al andere gelijkaardige bewegingen geweest. Zo was er in 1875 de Arya Samaj (genootschap der Arya’s) opgericht die terug wou naar de oorspronkelijke Veda’s . Daarvan werd gezegd dat ze maatschappelijk progressief waren, dat de kasteverhoudingen en discriminaties van vrouwen pas achteraf waren gekomen. Leden van die beweging stichtten de Hindu Mahasabha (HMS) die in 1934 een partij werd als tegengewicht voor de Moslim Liga.
Zuiver ras
In 1925 stichtte de arts Kashav Baliram Hedgewar de RSS die het hindoeïsme beter wou structureren om het een groter gewicht in de samenleving te geven. De RSS legde het accent op fysieke inspanningen, vooral op training in de gevechtskunsen, wat de RSS natuurlijk in de buurt van een militie brengt. Madhav Sadashiv Golwalkar, die in 1940 aan het hoofd van de RSS kwam, gaf die beweging een nog sterker militair en uitgesproken anti-intellectueel karakter. Gowalkar verdedigde in de jaren 1940 het concept van het ‘zuivere ras’ van de nazi’s, hij vond de jodenvervolgingen een bron van inspiratie. Na de onafhankelijkheid ijverde die stroming vooral voor een grondwet die de hindoe-identiteit van het land moest beklemtonen en de zogenaamde discriminaties tegenover hindoes moest opheffen.
De RSS stichtte rondom zich allerlei zuilen: een vakbond, een studentenbeweging, een netwerk van scholen en in 1951 een politieke partij, de Bharatiya Jan Sangh, Indiase Volksunie. In 1977 vormde die partij samen met verscheidene centrum-linkse groepen de Janata Party (Volkspartij) die Indira Gandhi (Congres) versloeg. Gandhi had India enkele jaren op zeer autoritaire manier geregeerd, wat veel kiezers naar de oppositie had gedreven.
Doorbraak
De regering van de Janata-coalitie werd allesbehalve een succes, in 1980 gingen de voorstanders van de Hindu Rashtra weer hun eigen weg en stichtten de Bharatiya Janata Party (BJP, Indiase Volkspartij). Haar grootste "heldendaad" was de vernieling van de moskee in Ayodhya, 1992, wat de partij electoraal geen windeieren legde. De grote doorbraak kwam er in 1996 toen de BJP praktisch vanuit het niets de grootste partij van het parlement werd. Maar Vajpayee slaagde er toen niet in een coalitie op de been te brengen.
Dat was wel het geval na de verkiezingen van 1998. De BJP had een campagne gevoerd die zowel inspeelde op de frustraties van hindoes als op het ongenoegen van de middenklassen. "Indien we aan de macht komen, zal Ram de tempel krijgen waar hij recht op heeft", luidde een van de beloften van de BJP in een campagne die vaak in de eerste plaats anti-islam was. "We zijn eeuwenlang de slaven geweest van de Mogols en van de Britten, het is nu tijd om de grootheid van het hindoeïsme te herstellen. En dat kunnen we slechts door de kwestie van de islam te regelen, de islam die in de loop der eeuwen 22.000 hindoetempels vernietigde. De moslims mogen alleen in India blijven als ze Moeder India en de god Ram erkennen", verkondigden RSS-militanten. Maar boegbeeld Vajpayee zorgde voor een gematigd zakelijk imago dat de weerzin van de opkomende middenklassen en van intellectuelen moest overwinnen.
Vajpayee voerde als premier inderdaad een beleid dat een groot deel van de achterban frustreerde. Er is nog geen toestemming voor een hindoetempel in Ayodhya. Maar de regering heeft ook een economisch beleid gevoerd dat helemaal haaks staat op het economisch nationalisme dat de BJP in de campagnes propageerde. Vajpayee zette in de praktijk het sterk liberale beleid van de voorgaande regeringen voort. Nu achten de militanten het ogenblik aangebroken om in naam van de strijd tegen het islamistisch terrorisme weer de weg van Hindu Rashtra in te slaan.
(Uitpers, februari 2002)
