Processen tegen Academici voor Vrede
Bijna elke dag worden allerlei verdedigers van mensenrechten waaronder advocaten, journalisten, onderzoekers…blootgesteld aan bedreigingen, worden zij (juridisch maar ook fysiek!) lastiggevallen, worden er willekeurige straffen uitgesproken en onschuldige mensen gevangen gezet (soms in eenzame opsluiting!) in afwachting van een schijnproces. In wat volgt een getuigenis over de processen tegen de Academici voor Vrede.
“Er zitten in Turkije al 250.000 mensen gevangen, Erdoğan kan toch niet de hele oppositie opsluiten? Is de politieke situatie daar dan niet gestabiliseerd?” Er klonk aarzeling in de woorden van mijn vriend, met wie ik in Istanboel het proces bijwoonde van Demirtay (*), alsof hij nauwelijks zelf geloofde wat hij zei. Ik bevestigde zijn twijfel: “De repressie is niet verminderd. Integendeel. Die neemt nog dagelijks toe!”
Dramatische situatie
De zitting voor het ‘Zware Strafhof’ in het Justitiepaleis van İstanbul Çağlayan ging eind vorig jaar door. Demirtay, universitair onderzoeker en lid van Academici voor Vrede, verloor al in 2016 zijn job omdat hij een petitie had ondertekend voor vrede met de Koerden. Sindsdien staat hij bekend als ‘terrorist’ en is hij zijn inkomen, zijn paspoort, zijn sociale zekerheid… kwijt. Een werkgever die hem aanneemt, komt zelf in de problemen. Zonder paspoort kan hij het land niet uit. Zijn diploma’s worden niet langer erkend. Demirtay riskeert levenslang verbod op werken aan een openbare instelling (universiteit of hogeschool) en moet regelmatig optreden in een juridisch circus.
“Wij willen geen deel uitmaken van deze misdaden”.
In januari 2016 ondertekenden 2.128 academici in Turkije de oproep met de titel “Wij willen geen deel uitmaken van deze misdaden” om het staatsgeweld in de Koerdische regio’s van het land te stoppen. Deze groep staat bekend als ‘Academici voor Vrede‘ (Barış İçin Akademisyenler). Sindsdien zijn honderden van hen onderworpen aan gerechtelijke onderzoeken, opsluiting en gewelddadige dreigementen. Velen zijn geschorst, moesten ontslag nemen of het land verlaten. De academici wordt verweten terrorisme te steunen, een veelgebruikte beschuldiging in Turkije om kritische stemmen de mond te snoeren. Na de mislukte staatsgreep in Turkije in juli 2016 volgde een tweede golf van repressie. De Turkse overheid wendde toen de noodtoestand aan om verschillende personen uit de groep te linken aan de staatsgreep, zonder dat daarvoor een uitgebreid onderzoek nodig was. Meer dan 50.000 personeelsleden uit het onderwijs zijn sindsdien uit hun functie gezet. Meer dan 500 ondertekenaars van de Vredesoproep zijn ondertussen veroordeeld of hun proces (sic) is lopende. De acties van Academici voor Vrede kenden veel (internationale) weerklank en de petitie werd ondertekend door tal van organisaties als Human Rights Watch…, academici zoals Noam Chomsky, John Wecks, Michael Löwy …, buitenlandse universitaire instellingen zoals het Science Centre Berlin for Social Research of de Universiteit van Amsterdam…
Juridische farce
De zitting van Demirtay duurde welgeteld 16 minuten. Een farce. De uitspraak was op voorhand gekend. Alle voorgaande vonnissen luidden hetzelfde: 15 maanden wegens ‘propaganda voor een terroristische organisatie’ (voorwaardelijk voor een periode van 5 jaar, een juridische truc om de veroordeelden gedurende 5 jaar monddood te maken). De bewijslast is steevast flinterdun: het ondertekenen van de Vredesoproep en het liken van posts op sociale media. De rechter stelde zijn vragen voor de vorm en de bijzitters-rechters zaten er in slaapmodus bij( geen mimiek, geen enkele reactie, als was het een verplicht nummertje). De openbare aanklager toonde geen interesse in het proces en was voortdurend in de weer met zijn GSM, om dan op het einde een vooraf geschreven verklaring boven te halen. De advocaten die iets inbrachten werden botweg genegeerd, alsof hun argumenten er eigenlijk niet toe deden. Kortom, het was een hallucinant showproces in de beste traditie van een dictatoriaal regime.
Rechtsstaat buitenspel
Speciale nooddecreten, genomen na de (vermeende) coup van juli 2016, lieten het regime toe de grondwet en de rechtsstaat volledig buitenspel te zetten. De beroepsinstantie (‘State of Emergency Appeals Commission’), die er uiteindelijk kwam na toenemende politieke druk en die klachten behandelt van slachtoffers wegens onterechte veroordeling, heeft sinds haar oprichting op 23 januari 2017 en de sluiting ervan op 5 september 2018, 36.000 van de 125.000 verzoeken in overweging genomen. Minder dan 7 procent van de behandelde zaken! In slechts 2.300 gevallen vernietigde de commissie de oorspronkelijke onterechte beslissingen. Uit een recent onderzoek van Amnesty International blijkt dat de commissie niet is opgericht om werkelijk een oplossing te vinden. De commissie werkt niet naar behoren omdat ze niet onafhankelijk is, tergend traag te werk gaat en zwak bewijsmateriaal hanteert om de vonnissen te handhaven.
Solidariteit en autocensuur
Vorig jaar droeg de bekende Franse filosoof Etienne Balibar zijn jongste boek Libre parole (Galimard, 2018) op aan de Academici voor Vrede. Een opvallende daad. In de verhandeling Securitisation extension beyond Turkish borders: locating the practices of the Turkish State that have contributed to self-censorship amongst critical Turkish academics in the West since 2016 (Universiteit van Utrecht, 3 augustus 2018) stelt onderzoeker Connor Philip Dunlop immers dat “omwille van het angstklimaat geschapen door de Turkse staat en haar ‘pro-regime agents’, de zelfcensuur onder academici in Europa en de VS gevoelig is toegenomen. Dit angstklimaat is van Turkije overgewaaid naar de Turkse gemeenschappen in het buitenland (ook in België! A.V.) wat leidde tot zelfcensuur m.b.t. zowel ‘niet-academische als academische output.’”
Een oproep tot Vrede is geen terroristische propaganda
Daags na de publicatie van de vredesoproep verscheen op het internet het bericht “Heel veel bloed zullen wij laten vloeien, en met dit bloed zullen wij ons douchen.” van de hand van Sedat Peker, vooraanstaand lid van de AKP, de partij van Erdoğan. In zijn bericht had Peker het over de 1.128 academici als ‘zogenaamde intellectuelen’, ‘verraders en sympathisanten van terroristen die de nationale veiligheid van Turkije ondermijnen’. Zijn regelrechte oproep tot een lynchcampagne tegen de Academici voor Vrede volgde op een soortgelijke oproep -weliswaar in minder gruwelijke bewoordingen- van president Erdoğan persoonlijk. De president zei dat iedereen die politiek buiten het parlement wil nastreven “loopgraven moet graven of naar de bergen moet gaan”, een verwijzing naar de Koerdische Arbeiderspartij PKK. Verder noemde Erdoğan de onderzoekers ‘duistere krachten’ en ‘verraders’. “Wie het brood van deze staat eet, maar ze verraadt, moet gestraft worden,” zei hij, de voorstellen voor een niet gewelddadige oplossing voor het Koerdisch-Turks conflict gelijk stellend aan terroristische propaganda.
Bij de aanhangers van Grote Leider Erdoğan klinkt het vandaag cynisch: “al die nieuwe gevangenissen bouwen voor terroristen als Academici voor Vrede, is goed voor de werkgelegenheid.”
Het ziet er naar uit dat dit (juridische) repressieve Turkse regeringsbeleid in 2019 gewoon verder gezet wordt.
(*) Om begrijpelijke redenen is Demirtay een schuilnaam