In Centraal-Europa en de Balkan liggen weinigen wakker van de racistische theorie over ‘omvolking’. In veel landen is het grote probleem immers ontvolking. In korte tijd waren daarover redelijk alarmerende berichten uit vier landen.
Slovakije
In Bratislava buigen de regeerders zich over de leegloop van jongeren die elders gaan studeren en de intentie hebben niet terug te keren. Ze oordelen dat het Slovaakse onderwijssysteem geen goede opleiding biedt en vinden dat hun land socio-cultureel onaantrekkelijk is.
Tienduizenden jongeren studeren in het buitenland of zijn er afgestudeerd en blijven daar. Waarom zouden ze naar Slovakije terugkeren, er is geen werk dat overeenstemt met hun opleiding. Het grootste deel van hen zoekt het niet ver, ze gaan naar buurland Tsjechië. Dat stelt weinig taalproblemen en is niet ver van familie en vrienden. Vooral, Tsjechië biedt wel toekomstmogelijkheden met de daar gevolgde opleiding.
In Bratislava zien ze dat als een schrijnend verlies aan ‘intellectueel kapitaal”. Dat is al zo sinds de splitsing van Tsjechoslovakije in 1994, maar het ritme neemt toe. Een zesde van de Slovaakse studenten zit aan buitenlandse inrichtingen, alleen voor Luxemburg ligt het om evidente redenen hoger. In 2008 had Slovakije 241.000 studenten in het hoger onderwijs, nu ligt dat op 133.000.
Het is slechts een deel van de ‘ontvolking’. Slovakije heeft nu 5,5 miljoen inwoners, dat aantal zou de komende jaren met gemiddeld 1,9 % dalen – ook de lage geboortecijfers spelen daarin natuurlijk mee. In totaal zouden nu tussen 300.000 en 350.000 Slovaakse burgers in het buitenland verblijven – de helft van hen in Duitsland, Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk. Het gaat daarbij erg overwegend om jonge Slovaken.
Bosnie-Herzegovina
De demografische klachten van Slovakije zijn klein bier vergeleken bij de toestand in verscheidene Balkan landen, zoals Bosnië-Herzegovina. Ganse dorpen en kleine steden zijn daar leeggelopen, niet om naar de grote steden te trekken, wel naar het buitenland.
Want zelfs de toestand in Sarajevo is zorgwekkend. De stad lijkt erg levendig, maar dat komt door de vooral West-Europese en Turkse toeristen en nog meer door Bosniërs uit de diaspora die familie en vrienden komen vertellen hoeveel beter het elders is. Waarmee ze anderen weer aansporen om ook weg te trekken.
Ook hier overwegend jongeren die elders een opleiding gaan volgen en nog meer jongeren die in West-Europa, het Verenigd Koninkrijk of Noord-Amerika degelijk werk gaan zoeken. En niet van plan zijn terug te keren.
De ontvolking gaat er aan een razend tempo. In 1991, toen nog deel van Joegoslavië, waren er 4,4 miljoen inwoners. In 2013 was dat geslonken tot ca 3,5 miljoen, nu ligt de ramingen op 3,2 tot 2,75miljoen! Men gaat er immers van uit at de statistieken de uitwijking niet degelijk bijhouden en dus uitgeweken burgers nog meetellen. Zo zijn tussen 2013 en 2020 zijn ca 200.000 Bosniërs weggetrokken.
De emigratie van nu verschilt van die in de jaren 1960 – 1970 toen veel Bosniërs in Duitsland werkten maar meestal terugkeerden. Nu zijn het overwegend definitieve uitwijkelingen.
Ze ontvluchten een land met zware politieke tegenstellingen waar nog steeds een gewapend conflict dreigt tussen de centrale overheid en de Servische republiek Srpska, waar de corruptie torenhoog is en waar te weinig goede opleidingsmogelijkheden en navenante jobs zijn. De uitwijking van onder andere medisch personeel, holt de gezondheidszorg uit, wat dan weer mensen aanspoort om het ook elders te gaan zoeken.
Het perspectief dat het land ooit tot de EU kan toetreden, weerhoudt niemand. Ze zien dat in nabije landen die wel bij de EU zijn, zoals Bulgarije, Roemenië maar ook Kroatië, de uittocht ook grote proporties aanneemt. Het wordt met EU-toetreding immers zoveel makkelijker om weg te gaan.
Albanië
Albanese migranten kwamen de jongste dagen in het neiuws door de campagne in het Verenigd Koninkrijk tegen de Albanese asielzoekers. Er is nogal wat te doen over de 12.000 jonge Albanezen die illegaal het land zijn binnengekomen. Rechtse media en politici schilderen hen af als criminelen, leden van maffiabenden. Veel Albanezen trekken echter weg omwille van de corruptie, de georganiseerde misdaad, bloedvetes binnen en onder clans.
Albanië, ook een kandidaat-lid van de EU, heeft naargelang de bron 2,8 tot 3,1 miljoen inwoners. Maar aan die cijfers valt erg te twijfelen, aldus de Raad van Europa. Volgens Forbes leeft 30% van de in Albanië geboren personen, buiten Albanië. Dit is de derde grootste verhouding ter wereld. Bosnië-Herzegovina is tweede met 34%, Guyana eerste met 36%.. Meer dan de helft van de Albanezen plant, of droomt ervan, ook uit te wijken. Maar volgens de IOM (Internationale Organisatie voor Migratie) leeft 43 % van de Albanezen in het buitenland.
Bij de implosie van het communisme in 1990 had Albanië 3n3 miljoen inwoners. In het decennium daarop trok bijna een kwart weg, vak onder de kreet “Amerika Amerika”, een “idee” dat ze enkel kenden van de reeksen Dallas en Dynasty op de Rai. Sindsdien zijn er uitgebreide Albanese gemeenschappen in vooral Duitsland, Italië, België. Die behouden wel sterke banden met Albanië en sommigen keren terug, wat de emigratie enigszins compenseert.
Die emigratie ligt op meer dan 40.000 per jaar, ook hier bijna uitsluitend jongeren. Zodat nu gevreesd wordt voor een tekort aan arbeidskrachten over enkele jaren. Naar schatting 40% van Albanezen met een hogere opleiding is uitgeweken en komt niet terug. Dat perspectief van een tekort aan arbeidskrachten schrikt dan weer buitenlandse investeerders af, wat een vicieuze cirkel is.
Bulgarije
Bulgarije heeft volgens recente cijfers nog 6,5 miljoen inwoners – dat waren er 9 miljoen naar het einde van de communistische periode (1989). Ook hier ganse streken zwaar ontvolkt, vooral het centrale en westelijke binnenland waar nog nauwelijks Bulgaren onder de 40 leven. Niet alleen dorpen, ook industriesteden verloren in de voorbije 20 jaar meer dan de helft van hun bevolking.
Ondanks pogingen om die terugval tegen te houden, is het ritme van de emigratie nog versneld. De voorbije tien jaar week tien percent van de bevolking uit. Met de uitwijking van jongeren, daalt meteen – net als in die andere landen – het geboortecijfer. Veel jonge koppels die kinderen krijgen, zitten elders. In de ziekenhuizen zijn de materniteiten bijna leeg, aldus een veel getoond beeld. Bijkomend probleem: de jongeren die nog niet weg zijn, willen weg.
Het is vooral de uitzichtloosheid die jongeren tot emigratie. De aanhoudende politieke onzekerheid speelt ook een rol: onlangs waren er de vierde parlementsverkiezingen in minder dan twee jaar en de impasse is nog niet doorbroken; Slechts 40% van de kiezers vindt het nog de moeite een stem uit te brengen.
Er is ook immigratie. Onder andere gepensioneerde burgers uit Duitsland, Frakrijk, België… die zich hier vestigen omdat het leven wel beduidend goedkoper is. Maar dat soort immigratie werkt dan weer de vergrijzing in de hand.
Zie verder ook:
