Geheim dagboek
Het ‘Diario Militar’ (Militair Dagboek) is een geheim document dat een lijst bevat van 183 mensen die tussen augustus 1983 en maart 1985 tijdens de militaire regering van generaal Humberto Mejía Víctores verdwenen zijn door toedoen van de Guatemalteekse veiligheidstroepen. Het werd voor het eerst gepubliceerd in mei 1999. Het wordt beschouwd als een document van de Guatemalteekse veiligheidstroepen.
Het Militair Dagboek bestaat uit 53 pagina’s, geperforeerd aan de linkerkant om ze in ringbanden te kunnen sorteren. Elke pagina bestaat uit een variabel aantal aantekeningen (tussen drie en vijf), getypt en vergezeld van een foto ter grootte van een pasfoto. Elke aantekening begint met de naam van het slachtoffer, getypt in hoofdletters en onderstreept, gevolgd door een beschrijving met de schuilnaam, de organisatie waartoe hij of zij behoorde, de datum en een korte beschrijving van de gevangenneming en een cijfercode van verschillende betekenis. De code “300”, die in de meeste dossiers voorkomt, betekent moord op de gevangene. In totaal werden 183 personen geregistreerd (24 vrouwen en 159 mannen, tussen 12 en 82 jaar oud), waarvan er 101 als geëxecuteerd te boek staan.
Intern Gewapend Conflict
De gewapende strijd tussen het reguliere leger en verzetsgroepen begon reeds in de jaren 1962. Pas einde de jaren ’70 slaagde het verzet erin de steun te genieten van uitgebreide bevolkingsgemeenschappen. De ondertussen gemilitariseerde staat sloeg hard toe en vermoordde niet alleen honderden militanten die ze verdacht van betrokkenheid of contacten met het verzet. Ook inwoners van dorpen werden met tienduizenden uitgemoord. Uiteindelijk werden vredesakkoorden ondertekend einde 1996.
Sindsdien eisen overlevenden en families van de slachtoffers waarheid en gerechtigheid. Na jaren zonder antwoorden over de daders of de verblijfplaats van hun geliefden, die willekeurig werden vastgehouden, gemarteld, vermoord of verdwenen tussen 1983 en 1985, werden in mei 2021 elf gepensioneerde militairen en politieagenten gearresteerd. Daarna werden nog vier anderen aangehouden. De families durfden te hopen dat er eindelijk gerechtigheid zou geschieden. In het begin bleek dat ook zo te zijn.
Rechter geconfronteerd met misdadige veteranen
De befaamde rechter Miguel Ángel Gálvez, zat de voorfase van de zaak voor. In 2016 begon hij met het aanhoren van bewijs tegen de eerste verdachten. En in mei 2022 veroordeelde hij negen van hen tot een proces. De bewijsfase was overspoeld met vernietigende getuigenissen. De rechter hoorde de getuigenissen van vrouwen die kinderen waren op het moment dat de veiligheidstroepen hun huizen binnenkwamen op zoek naar hun ouders, en die op brute wijze werden verkracht. Hij hoorde hoe zes van de slachtoffers van gedwongen verdwijning later in 2011 werden teruggevonden onder de militaire basis van Comalapa.
Onder degenen die door rechter Gálvez voor het gerecht werden gedaagd, waren hooggeplaatste militaire functionarissen die nauwe banden hadden met de huidige criminele netwerken. Een onder hen is de gepensioneerde generaal Marco Antonio González Taracena, die op het moment van zijn arrestatie vicevoorzitter was van de Vereniging van Militaire Veteranen van Guatemala (Avemilgua). Deze organisatie van militaire veteranen verzette zich met hand en tand tegen strafrechtelijke vervolging voor oorlogsmisdaden. Ze probeerde amnestie te verkrijgen voor haar leden die een einde zou maken aan alle pogingen om verantwoording af te leggen voor wreedheden die ze begingen tijdens de oorlog.
Rechter Gálvez stond op het punt om te beginnen met de hoorzittingen in de bewijsfase tegen een vijftal verdachten. Maar met een rechtssysteem dat inmiddels steeds meer gegijzeld werd door corrupte overheidsfunctionarissen begon het er somber uit te zien. De ‘Stichting tegen het Terrorisme’ (een andere promilitaire organisatie die processen in verband met schendingen van de mensenrechten probeert te dwarsbomen en tegen te houden) intensiveerde haar campagne om de rechter te criminaliseren en te intimideren. De sinistere organisatie diende opgeblazen aanklachten in tegen rechter Gálvez in een poging zijn immuniteit op te heffen. Ze overspoelden de sociale media met berichten waarin zijn gedrag als rechter werd aangevallen en met verzinsels over zijn privéleven en plaatsten ‘bingokaarten‘ waarin werd beweerd dat hij de volgende rechter zou zijn die ten val zou komen. Op 15 november kondigde Gálvez zijn ontslag aan na vijfentwintig jaar functie. Kort daarna werd hij zelf vervolgd en leeft nu in ballingschap. Eens rechter Gálvez uit de weg, was de toegang open om te beginnen met het ontmantelen van de gerechtelijke zaak. Ondertussen belandden talrijke rechters en justitiepersoneel onrechtmatig in de gevangenis. Anderen gingen halsoverkop in ballingschap of worden nu lastig gevallen door maffia’s en corrupte politici.
Huisarrest in plaats van mogelijke jarenlange gevangenisstraffen
Gepensioneerd militair Alix Leonel Barillas Soto zal zijn vrijheid terugkrijgen, ondanks het feit dat hij beschuldigd wordt van misdaden tegen de mensheid en gedwongen verdwijning in het proces van het ‘Diario Militar.’ Naar de mening van de plaatsvervangende rechter die de hoorzitting leidde is er geen gevaar voor onderduiken of het belemmeren van het onderzoek naar de waarheid. Bovendien kende ze de vervangende maatregelen toe om humanitaire redenen, daar dit voordeel niet valt onder de veroordelingen voor dat soort misdaden.
De maatregelen die worden opgelegd ter vervanging van voorlopige hechtenis bestaan uit: huisarrest in het departement Guatemala, het bijwonen van de controle op huisarrest door het Openbaar Ministerie ter plekke. De verdachte mag het land niet verlaten.
Beschuldigde Barillas Soto was een gespecialiseerde eerste sergeant in de Generale Staf van de Nationale Defensie van het Guatemalteekse leger. Hij zou hebben deelgenomen aan de gevangenneming, opsluiting, marteling, verdwijning en moord op mensen die voorkomen in het Diario Militar of ‘Dossier de la Muerte.’ Hij was betrokken bij de moord op ten minste 15 mensen, van wie de lichamen op straat werden gevonden.
In de aanklacht van het Openbaar Ministerie voor de Mensenrechten staat dat de beklaagde deel uitmaakte van een structuur die bestond uit strijdkrachten van de staat die als undercoveragenten clandestiene operaties uitvoerden tegen ten minste 195 mensen. Volgens het Openbaar Ministerie werden sommige van de slachtoffers als XX begraven op de begraafplaats van La Verbena aan de rand van de hoofdstad en later geïdentificeerd.
Hij zou hebben bijgedragen aan het betitelen van kinderen als binnenlandse vijanden, die ook verdwenen. Hij nam deel aan diefstal van eigendommen en kostbaarheden uit particuliere woningen, evenals aan de gewelddadige ondervraging van ten minste vier zwangere vrouwen en een vierjarig meisje. Het Openbaar Ministerie beschuldigde hem ervan rechtstreeks te hebben deelgenomen aan de gevangenneming van Rubén Amílcar Farfán, die werd meegenomen naar de voormalige installaties van de Polytechnische School, gebruikt als detentie- en martelcentrum. De openbare aanklager benadrukte tevens dat Barillas Soto kennis had van deze operaties, vanwege zijn positie als staatsagent en de functies die hij had bij de operaties waaraan hij deelnam. Het Openbaar Ministerie beschuldigde hem van het plegen van de misdaden van gedwongen verdwijning en misdaden tegen de mensheid.
In april van dit jaar kreeg Toribio Acevedo Ramírez, die op zijn beurt in verband wordt gebracht met het proces en beschuldigd van de verdwijning van minstens een zevental slachtoffers, ook al voorwaardelijke vrijlating.
Zo zien we dat de huidige corrupte regering die beslag gelegd heeft op alle sectoren van het gerechtssysteem, rechters, magistraten, justitiepersoneel, maar ook advocaten, politieke opposanten en journalisten die het wagen kritiek uit te oefenen op het beleid gearresteerd en gestraft worden. Dikwijls voor gewone administratieve fouten. Terwijl oorlogsmisdadigers hun voorlopige gevangenisstraf mogen vervangen door huisarrest.
Bronnen:
https://www.wola.org/es/analisis/expediente-diario-militar-desmantelado-sistemas-politico-legales-corruptos-guatemala/
https://www.wola.org/es/analisis/expediente-diario-militar-desmantelado-sistemas-politico-legales-corruptos-guatemala/
