Oligarchisch pluralisme in Oekraïense verkiezingen

Ondanks alles houdt de regering in Kiev deze zondag 25 mei 2014 presidentsverkiezingen. Die verkiezingen moeten deze regering de legitimiteit geven die ze sinds haar ontstaan in maart ontbeert. Er is een surrealistische kant aan, in een deel van het oosten zal van stembusgang niet veel in huis komen, terwijl een zuidelijk deel, de Krim, intussen deel uitmaakt van Rusland. Maar de campagne heeft vooral aangetoond dat er met de opstand van Maidan van een revolutie geen sprake was, het zijn net zoals voorheen een handvol oligarchen die alles domineren. Het 23 jaar oude oligarchisch pluralisme houdt stand.

Eén oligarch, Petro Porosjenko (foto), heeft voorsprong genomen op zijn collega’s. Hij maakt de meeste kans de verkiezingen te winnen. De “koning van de chocolade” was de eerste van de oligarchen om de protestbeweging tegen president Janoekovitsj te steunen, zodat hij zich kan opwerpen als de kandidaat van Maidan. Als goede oligarch is hij in de eerste plaats bekommerd om zijn eigen imperium, dat in vergelijking met dat van andere oligarchen wel bescheiden is, “nauwelijks” iets meer dan één miljard euro. Hij is inzake fortuin “slechts” nummer zeven op de lijst van oligarchen.

Overloper

Porosjenko staat sinds zijn intrede in de politiek, in 1998 als verkozene van een Sociaal-Democratische Partij, bekend als iemand die om de haverklap van partij wisselt. Hij stapte met groot gemak van het ene kamp naar het andere. Hij was lang een trouw supporter van president Viktor Koetsjma. In 2004 steunde hij echter Joesjtenko (van de “oranje revolutie”) die hem in 2009 tot minister van Buitenlandse Zaken benoemde. Intussen was hij in botsing gekomen met Joelia Timosjenko, nu zijn beangrijkste rivale. Van 2007 tot 2012 leidde hij de Nationale Bank. In 2012 benoemde president Janoekovitsj hem tot minister van Economie en Handel. Datzelfde jaar won hij een parlementszetel als onafhankelijke. Porosjenko ligt goed in het Westen. Hij is immers voorstander van lidmaatschap van de Navo en als chocoladekoning heeft hij weinig belangen in Rusland.

Hij toont zich een meester in het werven van steun. Tijdens Maidan stelde hij zijn tv-station ter beschikking van de toenmalige oppositie, ook die van uiterst-rechts. Hij financierde bovendien uiterst-rechts, ook de nazibeweging Pravyi Sektor, met het oog op zijn toekomst. Hij toont zich voortdurend in het gezelschap van Viktor Klitsjko, de leider van het liberale Oedar. Deze gewezen bokskampioen had wel de ambitie om premier te worden, maar zijn povere prestaties tijdens Maidan en de tegenwerking van Washington hielden dat tegen.

Weens trio

Onlangs trok Porosjenko in gezelschap van Klitsjko naar Wenen voor een discreet bezoek aan oligarch Dmitro Firtasj. Die man (geschat fortuin 11 miljard euro) zit daar geblokkeerd omdat Oostenrijk een uitleveringsverzoek van de VS onderzoekt. De FBI verdenkt hem van het betalen van smeergeld bij de afhandeling van contracten. Firtasj lijdt omdat zijn bedrijven in het oosten van Oekraïne en op de Krim stil liggen, hij wil zo snel mogelijk terug naar huis. Terwijl Porosjenko de steun wil van deze oligarch met zijn grote invloed in de gassector, de mediawereld enz. Maar ook tegen Timosjenko, een gezworen vijandin van beide. De drie sloten in Wenen dan ook een alliantie tegen “de gasprinses”.

Firtasj heeft intussen niet kunnen deelnemen aan de nieuwe rolverdelingen. Om het oosten en zuiden binnen te houden, verzocht de regering in Kiev oligarchen om gouverneur van een regio te worden. Sommige weigerden, andere grepen de kans. Onder hen Igor Kolomoïsky (fortuin 2,5 tot 5 miljard euro) die heer en meester is over het strategische Dnjepropetrovsk. Het trio rond Porosjenko trachtte hem aan boord te nemen, maar deze oligarch heeft voorlopig vooral de ambitie de grote baas van het zuidoosten te worden, in akkoord met Kiev. En daarvoor wil Kolomoïsky best de Oekraïense patriot uithangen.

Patriotten

Patriot, zoals ineens ook de nummer één onder de oligarchen, Rinat Achmetov (10 tot 15 miljard euro). Hij was de steunpilaar van de Partij van de Regio’s van verdreven president Janoekovitsj – hij controleerde rechtstreeks 50 parlemenstleden in de fractie van die partij. Tot hij het tij zag keren en ineens voorstander werd van dialoog. Nu werpt hij zich op als de grote baas van de Donbass, het industrieel en mijnbekken van het oosten. Iedereen moet vergeten dat hij de belangrijkste pijler was van het systeem-Janoekovitsj. Tot hij en andere oligarchen vonden dat de clan van de president zich teveel toeëigende ten nadele van de gevestigde rovers.

Nu ontpopt Achmetov zich dus als een grote patriot. Hij vormde met personeel van zijn bedrijven zelfs “patriottische milities” onder meer om de verkiezingen in dit gebied mogelijk te maken. Hij riep begin deze week op dagelijks grote manifestaties voor de eenheid van het land te houden. Maar zijn groot voetbalstadion dat hij daarvoor ter beschikking stelde, bleef leeg. De invloed van die oligarch is blijkbaar beperkter dan hij als patroon van honderdduizenden personeelsleden dacht.

Pluralisme

Wat heeft de “revolutie van Maidan” dan teweeggebracht? De oligarchen blijven net als daarvoor aan de touwtjes trekken. Ze controleren de economie, de media, de politiek. Ze hebben hun onderlinge geschillen, de machtsverhoudingen verschuiven, uiterst-rechts speelt nu actief mee. Maar ze hebben slechts één ideologie, dat is hun eigenbelang. Relaties met de EU of met Rusland zien ze slechts in functie daarvan.

En na deze eigenaardige verkiezingen zullen ze elkaar vinden om de bevolking “offers” op te leggen in de vorm van bedrijfssluitingen, afdankingen, nog lagere lonen en pensioenen, nog minder uitgaven voor onderwijs en gezondheidszorg, “want Oekraïne heeft een zware schuldenlast”. Wat Oekraïne echt nodig heeft is een echte revolutie die de oligarchen verjaagt, nu kunnen de Oekraïeners slechts kiezen over welke clan hen mag uitbuiten.