Oekraïense skatepunkband: ‘We treden op terwijl boven ons de raketten inslaan’
De Russische invasie van Oekraïne gaat binnenkort het vierde jaar in. Ondanks de avondklok en de dagelijkse raket- en droneaanvallen beleeft de underground in het geteisterde land een ware opleving. Alex Kraev uit Odessa heeft als drummer, gitarist en bassist een lange reeks van hardcore- en skatepunkbands op zijn naam staan. Zijn recente bandprojecten heten Concrete Control, 811 (eight eleven), Dughouse en Vidsich. Maar de oorlog eist zijn tol. Zijn baan als ICT-er heeft Alex moeten inwisselen voor een officiercarrière in het Oekraïense leger. De 33-jarige programmist vertelt over skaten, punk, benefietconcerten en de situatie aan het front.
Wat kwam eerst: het skateboard of de muziek?
‘Skateboard was er als eerste. Maar toen ik met de muziek begon, deed ik allang niet meer aan skaten. Ik heb die spullen nog liggen. Laatst heb ik het nog eens geprobeerd. Toen begreep ik dat ik al over de dertig ben en vallen pijn doet… (lacht) Het is nu in ieder geval een stuk moeilijker dan toen ik tien was.’
Maar de skateboardscene speelt een grote rol bij jullie muziek?
‘Natuurlijk. Een deel van onze muziekscene bestaat uit actieve skaters. In Kiev is een enorm skaterpark. Dat hebben ze laatst om een of andere reden gesloten. Maar skateboarden is een belangrijk bestanddeel van onze scene.’
Hoe en wanneer ben je in je eerste band terechtgekomen?
‘Dat was in 2008. Een paar vrienden vertelden me dat hun gitarist was vertrokken uit Odessa voor zijn werk. Ik zei dat ik meer wilde dan alleen maar thuis op de gitaar ouwehoeren. Zo kwam ik terecht in een bandje dat SporNA heette. Onze stijl noemden we bluespunk. Eigenlijk was het gewone slappe poppunk.’
En je eerste concert?
‘Dat was met diezelfde band. Al na een paar maanden. We deden het voorprogramma voor van die romantische types in de stijl ‘shitrock’. Zo noemen we bombastische rockmuziek hier. (lacht) Van het een kwam het ander en ik werd steeds actiever in de punkwereld.’
Een van de bekendste nummers van ‘Concrete Control’ heet ‘war’. Hoe belangrijk is dat thema?
‘Het onderwerp begeleidt ons voortdurend. Vóór de invasie was dat al zo in de oorlog tegen de pro-Russische separatisten. Die werd door onze overheid vooral gebagatelliseerd. Ze noemden het zelfs ‘antiterroristische operatie’ om het maar geen oorlog te hoeven noemen. In Odessa was die oorlog nog niet zo voelbaar, maar sinds de invasie in 2022 beheerst de Russische agressie ook hier alles. We traden op in een muziekbunker, terwijl de raketten boven ons insloegen.’
Maar ondanks de oorlog geven jullie dus gewoon concerten?
‘Natuurlijk. Ik ben nu met verlof en met de jongens in Lviv voor een reeks concerten. Gisteravond hadden we nog een optreden. Toen de invasie net was begonnen, deden we vooral online-concerten zoals we die kenden uit de coronatijd. Maar al vanaf mei 2022 zijn we weer overgestapt op gewone liveoptredens. We zamelen geld in voor ons leger met de opbrengsten van de concerten. Er zijn een paar extra regeltjes. We moeten reageren op luchtalarm. En we checken altijd waar de nooduitgang is. En vanwege de avondklok rijden er ’s nachts geen bussen meer, dat is voor het publiek lastiger. Maar verder is het net als vroeger.’
Echt?
‘Nou ja… Het is wel zo dat de optredens een extra dimensie hebben gekregen. Het is alsof de concerten meer waard zijn. Als je beseft dat zo’n optreden je laatste kan zijn en je absoluut niet weet wat de dag van morgen zal brengen, dan beleef je alles veel intenser.’
Hoe heb je 24 februari 2022 – de dag van de Russische invasie – in herinnering?
‘Ik sliep heel slecht die nacht. Iedereen zat te zeiken dat er een escalatie van de oorlog in Oost-Oekraïne zou komen. Dat eiste kennelijk ook bij mij zijn tol. Ik werd heel vroeg ’s morgens wakker door een luide knal. Wij hebben daar zo’n metalen deur aan de flat die door de wind soms heel hard open- en dichtvalt. Ik dacht eerst dat het die deur was. Voor de zekerheid keek ik op het internet. Toen zag ik dat zeven minuten geleden Poetin de ‘speciale militaire operatie’ had uitgeroepen. Voor de verandering keek ik van mijn beeldscherm naar het raam. (lacht) Daar zag ik in de richting van het vliegveld een enorme explosie. De hele ochtend heb ik toen zitten bellen om dingen te regelen. Of iedereen in veiligheid was. Waarom het luchtalarm bij ons überhaupt niet werkte. Die ging namelijk pas af tegen de late avond. Waar de schuilkelders waren. De volgende dag heb ik meegeholpen oude mensen en kinderen naar het buurland Moldavië te evacueren.’
Waarom besloot je je aan te sluiten bij het Oekraïense leger?
‘Ik heb me niet vrijwillig aangesloten. Ik werd gemobiliseerd. Aan het einde van februari 2022 ging ik netjes naar het bureau voor militaire keuring. Ze vroegen me wat voor militaire vaardigheden ik had. ‘Ik kan geen ene fuck’, zei ik. Dat was ook de waarheid. Ik kom uit een gezin met een alleenstaande moeder en een jongere broer en zus. Daarom werd ik als enige kostwinner na mijn studie vrijgesteld van dienstplicht. Daar was ik maar wat blij mee. Mijn stiefvader was militair en ik haatte die hele ongein met het leger. Bij dat keuringsbureau noteerden ze mijn telefoonnummer en zeiden: ‘Ga maar weer naar huis.’’
Maar je kwam uiteindelijk toch in het leger terecht?
‘In mei 2023 kwam ik terug uit Kiev van een concert met Dughouse. We hadden mooi wat geld ingezameld voor het leger. Onze bus werd aangehouden aan een politiepost langs de weg. Ze haalden me uit de bus, omdat ik geen document bij me had dat getuigde dat ik was vrijgesteld van militaire dienst. Ze stuurden me direct naar het plaatselijke keuringsbureau. En de volgende dag zat ik al in de bus op weg naar het trainingscentrum in Zjytomyr.’
Hoe blij was je daarmee?
‘Ik ben een jongen die zich snel aan kan passen. Leuk vond ik het niet, maar ik kende al veel militairen. Direct na de invasie begreep ik dat het ondanks mijn aversie tegen het leger belangrijk was om een bijdrage te leveren in onze strijd tegen de gezamenlijke vijand. Toen ze mij op de bus zetten naar Zjytomyr, nam ik contact op met een paar vrienden in het leger. Ze ondersteunden me bij het vinden van een passende plek. Eerst zou ik rekruten gaan trainen in mijn specialisatie. Daar had ik écht geen zin in. Na veel discussie en een verkorte officiersopleiding kwam ik met mijn ICT-specialisatie uiteindelijk goed terecht. Ik ben nu commandant van een speciaal peloton bij de landmacht.’
Veel nationalisten en anarchisten sloten zich vrijwillig aan bij het leger. Merk je dat ideologie een grote rol speelt in het Oekraïense leger?
‘Ik persoonlijk heb ideologie voor de tijd van de oorlog compleet aan de kant gezet. Het proces is supereenvoudig: Je hebt een vijand die jou wil vermoorden. Je hebt jezelf die probeert niet te sterven. Dat is het. Of je nu rechts bent of in Hare Krishna gelooft, maakt geen ene moer uit. Maar ik denk dat ik daarin vrij uniek ben. Veel mensen in het leger hangen de een of andere ideologie aan. Dat hier het merendeel extreemrechts zou zijn is absoluut gelogen. Door de massale mobilisatie weerspiegelt het leger een zeer precies beeld van onze maatschappij. In ons leger zijn werkelijk allerlei soorten mensen, van heel links tot heel rechts.’
Veel media berichten dat de Russen aan de winnende hand zou zijn. Hoe zie jij dat?
‘Een disclaimer: Het front is enkele duizenden kilometers lang. De situatie is om de vijf kilometer anders. Ik zat bijvoorbeeld op een positie waar we ons moesten verdedigen tegen mortiervuur, terwijl iets verderop door de Russen kamikaze-drones werden ingezet. Daarbij komt dat alles wat je hoort van militairen ter plaatse altijd gekleurd is door hun persoonlijkheid. Iemand die negatief is ingesteld, zal zeggen: ‘Alles is kut, die fuckrussen hebben Zaporizja ingenomen en morgen zijn we allemaal dood.’ Ik ben optimist. Ik zeg je bijvoorbeeld dat het niet super is, maar dat we ons er wel doorheen zullen slaan. (lacht) De Russen hebben in vergelijking met 2023 inderdaad meer terrein veroverd. Ze drukken inderdaad sterk op bepaalde plekken met kanonnenvlees. Maar dat zijn in totaal ongeveer vier locaties. De rest van het front staat stil, daar zit geen beweging in.’
Wat zal er in 2025 gaan gebeuren?
‘Iedereen heeft het erover dat er misschien op politiek niveau gaat worden onderhandeld. Voor mij is er in de oorlog alles mogelijk. Daarom wil ik daar ook niet over speculeren. Ik heb niet genoeg informatie voor een uitgebalanceerd oordeel. In hypothese kunnen we na de gulle giften die Biden heeft gedaan onze krachten in een bepaalde regio flink gaan versterken. We zouden onze bezetting van de Russische grensregio in het district Koersk uit kunnen breiden. Of heel principieel aan de herovering van ons district Donetsk kunnen werken. De situatie kan bliksemsnel veranderen. Laten we de prognoses maar overlaten aan militaire experts. Dan kunnen we ze later uitlachen dat ze het bij het verkeerde eind hadden.’
Dan liever terug naar de muziek… Heb je daar nog tijd voor?
‘Natuurlijk. Ik was zelfs een paar maanden thuis na een verwonding. Zodra ik weer enigszins fit was, ging ik weer achter de trommels zitten. Er ligt momenteel heel veel materiaal klaar om te worden opgenomen. Al voor de invasie waren we grote jongens met werk, dienstreizen en andere verplichtingen. Toen al moesten we compromissen ingaan om samen muziek te kunnen maken. In principe is het nu misschien nog iets moeilijker af te spreken, maar onoverkomelijk is het zeker niet.’
En concerten zijn er genoeg?
‘Meer dan genoeg. De buitenlandse bands blijven weg, daarom is er extra veel vraag naar lokale bands. In de winter van 2022-2023 heb ik meer opgetreden dan mijn hele leven daarvoor. Natuurlijk ligt dat er ook aan, dat ik in meerdere bands speel. Maar de interesse in goede liveacts is hier sinds de invasie enorm gegroeid.’
Met 811 en Vidsich zijn jullie voor het eerst van het Engels naar het Oekraïens overgestapt. Waarom?
‘Toen we jonger waren dachten we dat we met het Engels meer kansen zouden hebben in het buitenland. Dat is natuurlijk ook zo. Een punkband uit Catalonië, Duitsland, Zweden of Oekraïne die in het Engels zingt, heeft tienduizend keer meer kans om in het buitenland door te breken dan een band die in de lokale taal zingt. Toch hebben we besloten dat in deze tijd teksten in het Oekraïens beter zijn. In Oekraïne spreekt lang niet iedereen goed Engels. In onze eigen taal kunnen we iedereen bereiken. Zo ontstaat een heel andere drive. Om er niet langer omheen te lullen: We hebben de hoop opgegeven internationale rocksterren te zullen worden. (lacht)’
En in het Russisch?
‘Ik had een aantal projecten waarvoor we songs in het Russisch deden. Toen kwamen ze met die klote invasie. Sindsdien willen we echt niets meer in die taal doen. Voor het alledaagse gebruik spreken we nog Russisch onder elkaar, maar in de openbaarheid vermijden we die taal. Dat is ook het beleid van de overheid. Die is voor de verandering ook eens juist. (lacht).’
