“Het Westen” is momenteel een term die in onbruik raakt maar toch nog een realiteit inhoudt. De Navo is niet weg, de VS blijven erin verzekert VS-minister Marco Rubio. Er zijn onder meer ook nog de “westerse sancties” in 16 ‘treinen’ uitgevaardigd na de Russische invasie van Oekraïne. Maar wat met die sancties nu VS-president Donald Trump Rusland wil sparen – Rusland was niet te speuren op de beruchte tarievenlijst. “Europa” zit hier met een probleem van volgzaamheid tegenover Washington.
Slippendragers
Ondanks Trump hebben de Europese slippendragers hun reflexen van volgzaamheid niet verloren. Mark Rutte, secretaris-generaal van de Navo, spant de kroon. Terwijl Trump in de Oval Office de Europese ‘bondgenoten’ beledigde, deed Rutte schaapachtig alsof het niet tegen hem was. Hij dankte Trump zelfs voor “het doorbreken van de impasse” (de oorlog in Oekraïne), alsof hij zelf niets met die ‘impasse’ te maken had. (Het dient telkens vermeld dat Rutte, 11 jaar premier, tot een partij behoort (VVD) die regeert met de uiterst-rechtse PVV van Geert Wilders, de favoriet van huidig Washington).
Bij de EU is Ursula Von der Leyen voorzichtiger, nog een beetje afwachten om voorstellen te doen. Vooral proberen Trump niet tegen de haren in te strijken. Fout, zegt Cecilia Malmström die van 2014 tot 2019 EU-commissaris voor Handel was. De EU had volgens haar zeer snel haar tanden moeten laten zien tegen Trump’s beleid, het haalt niets uit om zich alweer onderdanig te tonen.
Maar dat is niet eenvoudig voor EU-leiders, Von der Leyen voorop, die tot nog toe genoten van die onderdanigheid waarvoor ze al eens een complimentje kregen. Von der Leyen en zoveel Europese machthebbers hebben zeer gedwee de IRA (Inflation Reduction Act) van de vorige president, Joe Biden, geslikt. Ook al was die zo nadelig voor Europa. Plus tal van andere vernederingen zoals de vlucht uit Kaboel, Aukus enz.
Gas terug
Zoals ze eerder ook enthousiast alle “westerse” sancties goedkeurden tegen agressor Rusland. Sancties waarvan een groot deel zeer nadelig was voor de Europese economie, meer en meer hebben Europese commentatoren het nu ook (zoals Uitpers al lang doet) over ‘in eigen voet schieten’. De VS hebben er helemaal niet onder geleden. Wel integendeel. Terwijl West- en Centraal-Europa afgesneden werden van goedkope energie, voerden de gasboeren van de VS massaal schaliegas uit naar Europa dat alom terminals voor dat gas aanlegde. Om die toestand zo onomkeerbaar mogelijk te maken, blies een geheimzinnig commando op 26 september 2022 de gaspijpleidingen Nord Stream op. Toen Europese speurders de daders op het spoor waren, werden de onderzoeken stopgezet. Kiev en Washington waren gerust.
Nu het in verband met Oekraïne duidelijker wordt dat de VS alleen maar uit zijn op gunstige deals voor zichzelf, beginnen Europese politieke en zakenkringen zich toch vragen te stellen over de voortzetting van die sancties. Vooral in Duitsland, waar enkele industrietakken zeer zwaar lijden onder de dure energie. Bij elke uitleg over de economische moeilijkheden in Duitsland, wordt die dure energie immers als nummer één vermeld.
Zouden we dan niet beter onze oude troef, goedkope Russische gas, weer oppakken, valt nu zelfs in kringen van de CDU van komend kanselier Friedrich Merz te horen. Voor Merz zelf is het nog een taboe, maar vice-voorzitter Michael Kretschmer, deelstaatpremier van Saksen, vindt de sancties tegen Rusland voorbijgestreefd nu de VS zoete broodjes willen bakken met Vladimir Poetin. We moeten de balans van die sancties durven maken, maar dat gebeurt niet, klaagt hij. Volgens hem is die balans in het nadeel van degenen die ze namen.
Hij staat niet alleen. Vooral in het oosten van Duitsland was er een sterke stroming voor toenadering tot Rusland, ook bij de christendemocraten, en die slaat over naar het westen. Bondsdaglid Thomas Bareiss pleit er zelfs voor om Nord Stream te herstellen en weer te gebruiken. Dat zou niet naar de zin zijn van Trump die in zijn vorige ambtstermijn zeer strenge sancties nam tegen al wie ook maar een klein beetje aan de aanleg van Nord Stream 2 meewerkte. Trump wou dat Europa gas kocht bij zijn fossiele vrienden. Dat kunnen we misschien oplossen door de exploitatie toe te vertrouwen aan een VS-firma, aldus een suggestie.
Touwtjes
Men zou zich natuurlijk ook niets kunnen aantrekken van de wensen van Trump. Hier zit wel stof voor wrijvingen tussen Poetin en Trump die inzake gas elkaars concurrenten zijn. Brussel en Berlijn zouden dat kunnen uitspelen, maar dat vergt een beetje doorzettingsvermogen en dat is veel gevraagd. Nochtans heeft de EU terzake enkele touwtjes in handen. Onder meer inzake de financiële sancties: zowel Euroclear (internationale effectenbewaarinstelling) als Swift, dat internationaal geldverkeer regelt, zijn in België gevestigd.
Maar om de sancties deze zomer te verlengen, is er alweer unanimiteit nodig. Die was er nog in januari, de Hongaarse premier Viktor Orban stelde uit eigenbelang geen veto. In juli zal hij alweer de keuze moeten maken tussen loyaliteit aan geestgenoten Poetin en Trump aan de ene kant, verdere inschikkelijkheid van de EU tegenover hem aan de andere.
Orban kan nu Europa met een andere bril bekijken: die van zowel Trump als Poetin die beide in gans Europa reactionaire geestverwanten van henzelf en van Orban aan de macht willen helpen. Hun eensgezinde steun aan de Franse uiterst-rechtse politica Marine Le Pen valt i dat licht te zien: een Europa van de Atlantische oceaan tot de Oeral in handen van uiterst-rechts. Dat is het grote gevaar en daar helpt geen Europese herbewapening tegen.
