Is Oekraïne nu beter af met de nieuwe Viktor, Joesjtsjenko? Was dit nu echt een keuze tussen democraat Viktor Joesjtsjenko en autocraat Viktor Janoekovitsj, de kandidaat van uittredend president Leonid Koetsjma? Vladimir Zlenko, directeur van een vakbondsopleiding over arbeidersdemocratie en in de jaren 1990 leider van de vakbond in de automobielindustrie, heeft daar een andere kijk op. Uitpers brengt hier zijn versie, licht bewerkt want geschreven vóór de verkiezingen. (fdp)
Oekraïne, gezien door een arbeidersbril
Het politieke en economische leven van Oekraïne wordt gedomineerd door de ‘clans’: het zijn kapitalistische groepen enerzijds verbonden aan politieke structuren, anderzijds aan criminelen. Er zijn vier belangrijke clans die met elkaar strijden om de macht en om de verdeling van de maatschappelijke rijkdommen:
- De clan van Donetsk, geleid door de rijkste burger van het land, Rinat Achematov wiens rijkdom op 3,5 miljard dollar wordt geschat. Janoekovitsj maakt deel uit van die clan. De “Partij van de regio’s” is de politieke arm van die clan.
- De clan van Dnjepropetrovsk met als leider Viktor Pintsjoek, de aangenomen zoon van uittredend president Leonid Koetsjma. De “Oekraïense Partij van de Arbeid”, geleid door Sergej Pigipko, is er de politieke arm van? Alhoewel Pintsjoek enkele maanden geleden aankondigde dat hij zich uit de politiek zou terugtrekken om zich volledig op de zakenwereld te concentreren, blijft hij een grote invloed in die partij hebben. Hij zou ook presidentiële ambities hebben.
- De clan van Kiev met Viktor Medvedtsjoek, de baas van de presidentiêle diensten onder Koetsjma, en met Grigory Soekis, eigenaar van de voetbalploeg Dynamo Kiev. Die clan controleert de (Verenigde) Sociaal-democratische Partij van Oekraïne”. Tot een tijdje geleden was Aleksandr Zintsjenko een van de kopstukken van die partij, maar die man heeft het kamp van Joesjtsjenko gekozen.
- De westelijke clan. Tot de opkomst van Joesjtsjenko had die clan het moeilijk om nationaal door te breken, het actieterrein lag vooral in het westen. Daarom ook dat de oligarchen van die clan het gevoel hadden dat ze er bij de privatiseringen van de nationale rijkdommen veel te weinig aan te pas kwamen. Ze vonden dat onrechtvaardig en eisen nu hun deel op. De bekendste van die oligarchen is Petr Porosjenki die tot 2000 bij de Sociaal-democratische Partij zat. Hij heeft die toen verlaten om de “Oekraïense Partij voor Solidariteit” te gaan leiden, samen met David Zjavanija en Nikolai Martynenko. Aleksandr Oemlsjenko, zoon van de burgemeester van Kiev, werkt ermee samen. Joelija Timosjenko, een collega van gewezen premier Pavel Lazarenko die als regeringsleider miljoenen dollar heeft gestolen, steunt eveneens Joesjtsjenko. Zij wordt door Interpol gezocht. Deelnemen aan de macht is voor haar de beste verdediging tegen de justitie. Dit mooie wereldje wil met Joesjtsjenko in de eerste plaats een herverdeling van de rijkdommen in zijn voordeel.
De Oekraïense oligarchen zijn heel snel rijk geworden door de staatsbezittingen en de spaarcenten van de burgers te plunderen. De staat heeft daar actief aan meegewerkt, onder meer door in 1992 een hyperinflatie in de hand te werken om het geld uit de zakken van de burgers te halen. De staat heeft ook het variabel kapitaal van de bedrijven in beslag genomen. Zo werd het volk economisch beroofd. De arbeiders maakten geen enkele kans om bij de privatiseringen ook maar het geringste deel van de nationale rijkdommen in handen te krijgen. De staatsmacht is in dit proces nauw verweven geraakt met de misdaadmilieus, de staatsmacht en de misdaad zijn samengesmolten. Alle oligarchen zitten in het parlement en genieten van gerechtelijke immuniteit. Dat is één van de bijzondere kenmerken van Oekraïne: het oligarchisch-crimineel kapitaal zit rechtstreeks in de politiek. Joesjtsjenko is geen uitzondering.
In het blok rond Joesjtsjenko stellen we de aanwezigheid vast van nationalistische partijen die dicht bij het fascisme aanleunen. We hebben daar de zogenaamde “Partij van de vrijheid” die tot 2003 de benaming “Sociaal-nationalistische partij van Oekraïne” droeg. Dat is de partij die leuzen lanceert als “Oekraïne aan de Oekraïners”, “Nationale dictatuur”, “Rusland vijand nummer één”…
Het huidig conflict gaat niet tussen democratie en autocratie. In dat opzicht is er geen verschil tussen Janoekovitsj en Joesjtsjenko: de twee hebben geplunderd en zullen het volk en de staat blijven plunderen”. Joesjtsjenko bleef tijdens zijn campagne maar herhalen: “We moeten zorgen dat er rijken komen, zij kunnen dan de armen helpen”. Hij heeft de arbeiders zeker de mogelijkheid niet geboden actief aan het politiek en economisch leven deel te nemen, om hun eigen lot in handen te nemen en in hun behoeften te kunnen voorzien. Nee, de arbeiders zouden geduldig moeten wachten op de gulheid van de rijken. Geen enkele kandidaat nam het op voor de belangen van de werkende bevolking. De twee kampen van oligarchen nemen het tegen elkaar op om enorme winsten te kunnen maken en om zich meester te maken van wat nog moet worden geprivatiseerd. Hun beleid zal afgestemd zijn op de uitbuiting van de arbeiders. De inzet van hun strijd is alleen wie de volgende verkrachter van de natie wordt.
Koetsjma en zijn bewind hebben natuurlijk getracht hun wil op te leggen. En het is ook waar dat het volk na de grote manifestaties niet meer hetzelfde zal zijn – en dat is positief. Het volk zal geleerd hebben om weerstand te bieden en het zal, misschien, beter begrijpen wat zijn eigen belangen zijn en hoe die moeten worden geëerbiedigd. Maar niet alle arbeiders komen op straat, ze hebben nog altijd geen eigen organisaties. De studenten die in Kiev op straat kwamen, begrijpen niet altijd hun eigen belangen. Ze werden verblind door het vooruitzicht op de overwinning. Ze eisen geen “politieke en economische democratie”, ze komen niet op voor “eerbied voor de arbeidersrechten” of voor “de macht aan het volk”. Ze roepen alleen maar “Joesjtsjenko, Joesjtsjenko”. ..
Een van de karakteristieken van Oekraïne is ook dat we hier geen grote autonome massabewegingen hebben gekend. Oekraïne heeft altijd gestreden voor nationale onafhankelijkheid, terwijl de democratische en sociale eisen op het achterplan belandden. De nationale onderdrukking verliep wel helemaal anders in het westen dan in het oosten… De eenmaking kwam er niet door de wil van het volk, maar werd opgelegd door Stalins methodes. De westelijke Oekraïne verzette zich terecht tegen die methode met haar werkkampen, gedwongen collectivisatie en andere criminele methodes. Maar ook al is dat het verleden, de verdwenen generaties blijven de levende beheersen. Vandaag verschillen de westelijke en oostelijke Oekraïners op vlak van cultuur, mentaliteit, politieke opinies, economische mogelijkheden. Het zijn twee verschillende volkeren. Sinds de onafhankelijkheid stemmen ze verschillend.
De campagnes van Joesjtsjenko en Janoekovitsj hebben de tegenstellingen nog aangewakkerd. Dat scenario is uitgewerkt door de Amerikanen die deze tegenstellingen willen in stand houden…
Wat de verkiezingsfraude betreft, die is zowel in het westen als het oosten gebeurd. Het is moeilijk daar een verschil tussen de twee kampen te bespeuren. .. Joesjtsjenko heeft enorm veel geld uitgegeven voor manifestaties en podiums. Dat geld komt ongetwijfeld van de Verenigde Staten. De studenten werden betaald om te manifesteren en hun tenten op te slaan. De voedselbevoorrading was goed georganiseerd. Denk alleen nog maar aan de kosten van tenten en dekens; het maakt allemaal deel uit van een goed georkestreerd scenario.
(Uitpers, nr. 60, 6de jg., januari 2005)
(Deze tekst is een bewerkte vertaling uit het maandblad Inprecor).
