Vijf jaar geleden, massa’s Oekraïeners namen deel aan de “Maidan-revolutie” in Kiev. Ze waren het roofkapitalisme en de daarmee gepaard gaande corruptie van de oligarchen beu. En ze hoopten dat nauwe banden met het Westen meer welvaart zou brengen. Oligarchie en corruptie zijn gebleven, de welvaart is uitgebleven. Zondag 31 maart is de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. En het ziet er niet naar uit dat die een ommekeer brengen, de oligarchen zitten stevig in het zadel.
Komedie
De kiezers kunnen zondag Petro Porosjenko op weg zetten naar een nieuw mandaat, of ze kiezen een van zijn vele uitdagers. Onder hen de komische acteur Volodymyr Zelensky, favoriet om eerste te eindigen en in de tweede ronde, op 21 april, president te worden. Zijn troef: hij is geen politicus en geen oligarch. Hij heeft zijn populariteit te danken aan een tv-show waarin hij de rol speelt, als “Dienaar van de Natie”, van een leraar die …president wordt. Blijkbaar zijn er wel wat kiezers die van de fictie naar de realiteit willen.
Maar of ze daarbij de illusie koesteren dat Zelensky veel verandering zou brengen? De kandidaat is erg vaag over zijn programma. Hij wil natuurlijk zoals iedereen de corruptie bestrijden, en hij wil via onderhandelingen vrede brengen in het onrustige oosten waar separatisten gesteund door Moskou hun eigen republieken in stand houden. Hij zegt bewondering te hebben voor staatshoofden als de uiterst-rechtse Braziliaan Bolsonaro en de rechtse Franse Macron… Verder blijft hij graag in nhet vage.
Stroman
Dat sterkt alleen maar de beschuldigingen dat hij voor een van de oligarchen rijdt. Met name Igor Kolomoisky, de derde rijkste man van Oekraïne. Volgens zijn rivalen bouwde hij onder meer zijn metaalimperium gewapenderhand op om zakenlui tot verkoop te dwingen. Hij kwam vooral in opspraak met enorme verduisteringen in zijn PrivatBank – die eind 2016 werd genationaliseerd. Vanuit die bank ging ook meer dan 40 miljoen euro naar Kvartal 95, de productiefirma van Zelensky. Deze laatste beweert geen banden te hebben met Kolomoisky, al is deze ook wel de baas van “1+1” waartoe de tv-zender behoort waar Zelensky zijn show geeft.
Miss Corruptie
De concurrentie is al evenmin zuiver op de groot. Volgens peilingen – traditioneel erg onbetrouwbaar in Oekraïne – maakt ex-premier Joelia Timosjenko (2005 en 2007-2010) veel kans tweede te worden, een plaats die ze al twee keer had. Die peilingen vertellen ook dat 65 % van de ondervraagden zegt in geen geval ooit voor haar te zullen stemmen.
Ze sleept namelijk een kwalijke reputatie mee, die van de ‘gasprinses, verdiend in de tijd dat ze de handel in Russisch gas domineerde. Volgens corruptiebestrijders is zij zowat “Miss Corruptie”. Daarmee maakt ze weinig kans om eventueel in de tweede ronde te winnen, wie ook haar tegenstander wordt.
Patriotten
Zittend president Porosjenko hoopt nog altijd de tweede ronde, op 21 april, te halen. Deze oligarch heeft nochtans een heel zwakke balans. De levensstandaard is tijdens zijn bewind verder achteruit gegaan, veel voorzieningen zijn veel duurder geworden, en tot wanhoop van de EU heeft hij de corruptiebestrijding deskundig afgeremd. Als er al oligarchen in de problemen kwamen, was dat gewoon als concurrenten, het oligarchisch systeem is onaangetast.
Porosjenko werpt zich echter op als superpatriot om zijn post te houden. Hij is de “anti-Rus die zijn parlement overtuigde om de wens tot toetreding ot de Navo in de grondwet op te nemen. Partijen die dat betwisten, plaatsen zich buiten de wet. Porosjenko heeft ook geduwd aan de breuk tussen de Russische en een deel van de Oekraïense
Orthodoxe kerk.
Neonazi’s
Met zijn “patriottisme” heeft hij de deur nog verder opengezet voor uiterst-rechts, ook al vinden neonazi-groepen dat de president en zijn regering maar slappe patriotten zijn. Nochtans hebben talrijke uiterst-rechtse milities, sommige gefinancierd door oligarchen als Kolomoisky, de vrijehand gekregen om naar het front te gaan.
Een onderzoeker van de Weense universiteit, Anton Sjechovtsov, stelde vast dat Oekraïne erg populair is bij de “white supremacy”, de fascistische groepen waaruit de moordenaar van Christchurch komt. Voor die lieden is Kiev een aantrekkingspool.
