Van 3 tot 27 mei 2005 had in New York de Herzieningsconferentie van het Non Proliferatieverdrag plaats. Er werd in 1995, toen dat Verdrag voor onbepaalde duur verlengd werd, immers afgesproken dat er om de vijf jaar een conferentie zou georganiseerd worden om de vooruitgang in verband met de bepalingen in dit verdrag, te toetsen, nieuwe initiatieven te lanceren, tussenstappen voor te stellen, en dergelijke meer. Deze Herzieningsconferentie werd echter een totale mislukking.
Het is toch eigenaardig, verschillende grote spelers op het wereldtoneel – zeker de VS, de EU, een ook de UNO – stellen dat de verspreiding van het atoomwapen, zowel de kennis, de splijtstoffen als de dragers, met name korte of langeafstandsraketten, een grote bedreiging vormen voor de wereldvrede. Als er dan een internationale conferentie hierover komt, slaagt men er echter niet in ook maar een zinnige stap vooruit te zetten. Het verhaal van de pot en de ketel, of ook van de splinter en de balk.
De vijfjaarlijkse herzieningsconferentie van het NPT is dus geëindigd zonder gemeenschappelijke verklaring. Uiteraard is geen verklaring beter dan een slechte. Maar het getuigt van het niveau van wantrouwen dat de internationale scène beheerst. Deze editie was al slecht van start gegaan. In de voorbereidende vergaderingen, de zogenaamde prepcoms, waren onbegrip en uiteenlopende standpunten troef. Er waren twee assen in de analyse. Enerzijds worden een aantal landen met de vinger gewezen omdat ze (zouden) trachten een atoomwapen te verwerven. Anderzijds willen de “erkende” nucleairewapenstaten hun verantwoordelijkheid voor ontwapening niet opnemen.
Het is gebleken dat de “erkende” kernwapenstaten (de vijf permanente leden van de VN Veiligheidsraad), met de Verenigde Staten op kop, eigenlijk moeilijk kunnen leven met het resultaat van de vorige Herzieningsconferentie van 2000. Daar ‘moesten’ ze 13 beloftes doen in verband met het verbod op atoomproefnemingen, met spreiding van splijtstoffen, en met de atoomontwapening zelf. Er kon nu geen consensus worden bereikt om deze 13 beloftes te herbevestigen of te updaten. Anderzijds zijn er landen die hun kernenergieprogramma niet volledig en transparant willen laten controleren door de het Internationaal Atoomenergie Agentschap. Een bijkomend probleem is dat een belangrijke atoomwapenstaat, Israël met 200 kernbommen, geen lid is van dit Verdrag. Wat een doorn in het oog is van de Arabische buren en vooral van Egypte.
Het komt er in synthese op neer dat de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad de doelstelling van niet verspreiding willen realiseren, zonder echter de eigen engagementen over definitieve ontwapening te moeten nakomen.
Volgens Rebecca Johnson(1) had niemand een positieve strategie. Maar de VS en Iran waren eigenlijk objectieve bondgenoten. Ze waren alleen met de eigen belangen bezig, om verschillende nucleaire opties open te houden. Zij waren best tevreden met de sisser waarop deze conferentie afliep, zodat ze nu tijdelijk uit de wind zijn gezet voor internationale kritiek en acties die hen ertoe aan zouden zetten om hun engagementen als ondertekenaars van het verdrag na te komen.
Eigenlijk kan je je echt wel de vraag stellen waar dit Non Proliferatie Verdrag in feite nog voor dient. De grote vijf willen hun engagementen onder artikel VI niet naleven. Geregeld zijn er staten die andere clausules met de voeten treden en echt op zoek gaan om de atoombom te verwerven. Er zijn nieuwe atoomwapenstaten die geen lid zijn van het Verdrag. Enkele NAVO-lidstaten hebben atoombommen op hun grondgebied hoewel ze geen atoomwapenstaat zijn. Dus alles wat maar kan overtreden worden wordt overtreden. Dus…?!
Een stelling die je wel ’s hoort in dit verband is dat dit Verdrag maar echt belangrijk is omdat een van de pijlers handelt over de promotie van civiele kernenergie. Inderdaad artikel V van het verdrag heeft het over het “onvervreemdbare recht van elk land om onderzoek, productie en gebruik van nucleaire energie voor vreedzaam gebruik te ontwikkelen”. Mocht dit kader wegvallen zouden de atoomboeren van deze wereld minder makkelijk business kunnen doen.
En business makes the world go round…
(10.06.05)
(Uitpers, nr. 66, 6de jg., juli-augustus 2005)
Noot:
(1) NGO lobbyiste rond nucleaire ontwapening
