Noordelijke Zeeroute minder gegeerd?

De zeeroute door de Russische poolwateren levert een  kortere reisweg van 24 procent op tussen Amsterdam en Sjanghai in vergelijking met de route via het Suezkanaal. Dit kan tot veertien dagen tijdswinst betekenen. Vooral in 2013 was er speciale interesse van grote transportondernemingen als de China Shipping Company (Cosco) en Hyundai Glovis uit Zuid-Korea.

Naar verluidt verliep er in 2014 echter behoorlijk minder transport via de Noordelijke Zeeroute  tussen de Bering Straat en de Barents Zee. Het blijft natuurlijk om heel lage exacte cijfers gaan, maar de trendbreuk met de vorige jaren is duidelijk: slechts  23 vrachtschepen tegenover de 71 van het vorige jaar, en slechts 274.000 ton tegenover 1.335.897 ton van 2013. De route was in 2014 open van 21 augustus tot eind november.

De verantwoordelijken van de Noordelijke Zeeroute Administratie menen dat deze negatieve evolutie niets van doen heeft met de huidige politieke situatie en de moeilijkheden tussen Rusland en de Europese Unie en de VS. Er zouden volgens hen voornamelijk twee redenen zijn voor de achteruitgang in het transportvolume. De Russische onderneming EuroChem – actief in minerale meststoffen – vervoerde 200,000 ton minder dan voorheen omwille van prijsdisputen met klanten en transporteurs, en aardgasproducent Novatek vervoert niet langer vanuit het Kola schiereiland maar vanuit de terminal nabij Sint-Petersburg.

Maar er is kennelijk toch meer aan de hand. Het initieel optimisme over deze nieuwe transportweg, die mogelijk wordt gemaakt door het krimpende noordpoolijs, als alternatief op de veel langere route via het Suezkanaal, lijkt tegen enkele grenzen aan te lopen. Het ondiepe water van bepaalde doorgangen maakt dat de grootte van de schepen beperkt is. De route vereist ook speciaal  voor deze omstandigheden gebouwde schepen wat meteen ook de operationele kosten doet stijgen. Bovendien ontbreekt het aan moderne diepzeehavens en voldoende uitgebouwde hulpdiensten, de zogenaamde ‘search and rescue services’, hoewel Rusland aan dit laatste punt hard aan het werken zou zijn. Het blijft een afgelegen reisweg en er is onvoldoende capaciteit qua breedbandcommunicatie. De ruwe weersomstandigheden en de drijvende ijsschotsen blijven de navigatie behoorlijk bemoeilijken en maken dat transportschema’s niet na te leven zijn. Ook de discussies over juridische bevoegdheid over de route blijven aanhouden wat de politieke onzekerheid vergroot.

Russische functionarissen mogen de achteruitgang dan vooral wijten aan eerder toevallige ontwikkelingen, feit blijft toch dat de huidige slechte politiek-economische relaties tussen Moskou en het Westen niet bijdragen tot positieve vooruitzichten voor deze transportroute. Ze hebben hun negatieve invloed op zowel de transitscheepvaart als op het leveringstransport van  grondstoffen uit deze noordelijke Russische regio’s naar de buitenlandse markten. Door de sancties is de in dollar te betalen handel aan het opdrogen, en worden bepaalde investeringen in vraag gesteld. ExxonMobil trok zich in oktober 2014 terug uit een gemeenschappelijk project met Rosneft in de Kara Zee.  

Tegenover de nadelige gevolgen van de westerse sancties staat het feit dat er een nieuw contract met de Chinese onderneming CNPC zal worden getekend in 2015 om meer gas van het Yamalveld – dat oorspronkelijk bedoeld was om naar westerse markten te gaan –  naar China te transporteren via de zogenaamde ‘westelijke’ en ‘zuidelijke’ pijpleidingenroutes.

De huidige lage olieprijs kan in dit verband niet ontbreken. Sedert de zomer van 2014 is deze gedaald naar minder dan 50 US dollar per barrel. Dit  vormt een enorm probleem voor een olie-exporterend land als Rusland. In dit kader meent voormalig premier Primakov dat het in deze tijden beter is om de oliewinning in het poolgebied te beperken en zich te concentreren op andere operationele bronnen. “De offshore-productie in het poolgebied is pas winstgevend vanaf een olieprijs boven de 100 dollar per vat, dus laat ons vooral werken met olievelden die winstgevend zijn met een prijs van 60 dollar. Lukoil kondigde zelfs aan dat de West-Siberische velden nog winstgevend blijven bij 25 dollar per vat. We lassen gewoon een pauze in, wat de poololie betreft.”

Gazprom Neft maakte dan zopas bekend dat ze de drempel van 300.000 ton olie heeft gehaald uit de enig werkend offshore poololiewinning, met name die van Prirazlomnoje. Hiermee zit men volledig op de geplande koers, heet het. Prirazlomnoje kwam in het nieuws in september 2013 toen activisten van Greenpeace en twee journalisten gearresteerd werden en opgesloten in Moermansk wegens hun protest tegen het boren naar olie in het Noordpoolgebied.