Nieuwjaarspresentje van Balkenende.
Nederlanders shoppen in de nieuwe zorgverzekering

Vanaf 1 januari 2006 treedt in Nederland de nieuwe zorgverzekeringswet in werking. Wie vrienden of familie heeft in Nederland zal het snel merken : zelf begrijpen ze ook niet goed wat er te gebeuren staat. Ze worden er onzeker en chagrijnig van.

De nieuwe zorgverzekeringswet wijzigt de organisatie van de terugbetaling van medische zorgen, zoals de huisarts, het ziekenhuis, medicijnen, logopedie, enz(1). Tot nog toe bestonden verchillende systemen naast elkaar. Mensen met een modaal inkomen zaten automatisch in de basisverzekering via de ziekenfondswet, en kregen dit basispakket volledig terugbetaald. Wie meer verdiende moest zich voor ditzelfde basispakket “partikulier verzekeren”, betaalde in de regel meer, en kreeg niet alles volledig terugbetaald. Ambtenaren hadden nog een andere regeling. Naast het basispakket kon iedereen zich aanvullend verzekeren. De organisatie van dit alles was en is in handen van private zorgverzekeraars, aan wie je een behoorlijke maandelijkse premie kwijt bent(2). De verschillende regelingen worden nu vervangen door éénzelfde stelsel voor iedereen.

De basis van het eengemaakte stelsel wordt gevormd door een pakket dat door elke zorgverzekeraar verplicht wordt aangeboden. Iedere inwoner moet een verzekering voor dit basispakket afsluiten bij een vrij te kiezen zorgverzekeraar(3).

De zorgverzekeraar bepaalt de premie die hij wil vragen. Die kan verschillen naargelang de zorgverzekeraar (concurrentie). maar is bij een gegeven zorgverzekeraar voor iedereen gelijk: oud of jong, man of vrouw,… en arm of rijk! De zorgverzekeraar mag niemand weigeren. Het oude onderscheid tussen ziekenfondswet en partikulier verzekerden vervalt. Iedereen wordt “gelijk”, onafhankelijk van het inkomen.

De premie bedraagt maandelijks 80 tot 90 euro. We testten enkele basispakketten aangeboden door zorgverzekeraars via internet, en vonden premieverschillen van 5 euro per maand of meer naargelang de zorgverzekeraar.

Vóór de hervorming betaalde een Nederlander met een modaal inkomen zo’n 50 euro, aanvullende verzekering inbegrepen. Nu wordt voor basispakket plus aanvullende verzekering 100 tot 110 euro premie betaald. Dat is een behoorlijke aderlating. Hogere inkomens die vroeger “partikulier verzekerd” waren beperken het verlies of gaan erop vooruit.

Naast de basisverzekering kan je je dus vrij aanvullend verzekeren. Bij het bepalen van de extra-premie mag de zorgverzekeraar rekening houden met je geslacht, leeftijd en gezondheid. Ga je dan meer moeten betalen voor een uitgebreid pakket, enkel en alleen omdat je bijvoorbeeld ouder bent? Of omdat je ziekelijk bent?

Basispakket en aanvullende verzekering hoeven niet bij dezelfde zorgverzekeraar. Maar in deze laatste hypothese mag de zorgverzekeraar je de aanvullende verzekering wel weigeren of een extra-premie aanrekenen….

Onze noorderburen moeten bij de keuze van een zorgverzekeraar dus niet enkel rekening houden met de premie voor het basispakket en de dienstverlening die daartegenover staat, maar ook met de gevolgen van die keuze voor de aanvullende verzekeringen!

Dat brengt heel wat gereken met zich mee, en daarmee eindigt het niet. Je kan immers opteren voor een “eigen risico” (remgeld), dat kan schommelen tussen 0 en 500 euro per jaar. Als je ervoor kiest de eerste 500 euro ziektekosten van het basispakket elk jaar uit eigen zak te betalen ligt de premie een stuk lager. En dan maar hopen dat je niet ziek wordt!

Jaarlijks krijg je 0 tot 255 euro terugbetaald als je ziektekosten lager zijn dan 225 euro. Je zou voor minder een bezoek naar de specialist uitstellen, vooral als je het moet doen met een klein inkomen…

Enkele oma’s die we polsten waren ervan overtuigd dat zij met de nieuwe zorgwet gevoelig winst zouden boeken. Zij hadden de idee dat zij voor een gelijkaardige dekking in het oude regeling maandelijks meer betaalden. Tweeverdieners met bescheiden lonen schatten dat ze er daarentegen maandelijks 50 euro netto op achteruit zouden gaan. Een alleenstaande vriendin met een nepstatuut en dito inkomen ziet haar maandelijkse bijdrage van 40 euro stijgen tot meer dan 100 euro. Zij krijgt wel aan het begin van elke maand van de belastingen een toeslag, om het verlies gedeeltelijk te compenseren.

Inderdaad is afgesproken dat de premie nooit meer mag bedragen dan een bepaald percentage van het inkomen. Dit is een vorm van compensatie voor het feit dat iedereen nu evenveel betaalt, terwijl vroeger lage tot modale inkomens die in de ziekenfondswet zaten een lagere bijdrage betaalden. Wie meer betaalt dan het afgesproken inkomenspercentage krijgt aan het begin van elke maand een toeslag, maximum 35 euro voor een alleenstaande en 100 euro voor een gezin.

Dit wordt georganiseerd via de belastingadministratie. De belastingen moeten daartoe elk jaar 6 miljoen gezinnen doorlichten…. Om dit ingewikelde systeem rond te krijgen werd een enorme bureaucratische operatie op gang gebracht, met een hoop vergissingen en veel ongenoegen en onzekerheid…

Via deze toeslag wordt het verlies voor een bescheiden of modaal inkomen beperkt. Een alleenstaande, die in plaats van 50 euro nu 100 euro betaalt en 35 euro terugkrijgt, verliest toch nog steeds 15 euro per maand. Voor velen is het verlies groter. Wie onder het minimumloon zit verliest extra veel, omdat het maximumbedrag van de toeslag berekend is vanuit de veronderstelling dat iedereen minstens het minimumloon verdient…

Niemand lijkt klaar te zien in de gevolgen die deze nieuwe organisatie voor hem of haar gaat hebben. We deden onze peilingen in de kerstperiode, en het nieuwe systeem gaat in op 1 januari 2006!

De reorganisatie wordt verdedigd door te zeggen dat de mensen nu meer keuzevrijheid hebben. Iedereen kan vrij kiezen voor een zorgverzekeraar en voor een aanvullend pakket verzekeringen. De mensen worden door gans deze toestand echter enkel onzeker(3). Een zorgverzekering kiezen is nog wat anders dan het kiezen van een gsm, en van dat laatste worden ook al veel mensen zenuwachtig.

Niet alleen weten de mensen niet meer waar ze financieel aan toe zijn, bovendien wordt de solidariteit ondergraven. Wie in de problemen komt had zich immers maar beter moeten verzekeren! Eigen schuld, dikke bult! Vooral mensen met een laag inkomen dreigen hiervan het slachtoffer te worden: omdat ze een eigen risico van 500 euro hebben aanvaard, omdat ze medische zorgen uitstellen in de hoop een deel van de premie terugbetaald te krijgen, of omdat ze de premie gewoon niet kunnen opbrengen. De toeslag die ze krijgen aan het begin van de maand is al lang op wanneer aan het eind van de maand de premie moet worden betaald. Wie niet betaalt komt in de problemen, en kan een boete krijgen. Het automatisme van de oude regeling waarbij iedereen hoe dan ook via de ziekenfondswet verzekerd was voor het basispakket, is minder vanzelfsprekend in het nieuwe stelsel.

Meer in het algemeen wordt gezondheidszorg minder dan ooit als een gemeenschapsgoed georganiseerd. Er wordt een markt voor geschapen. Het is wel cynisch dat net tijdens de eindejaarsperiode het grote shoppen bij de zorgverzekeraars kon beginnen. Misschien lag er hier en daar wel een zorgpolis onder de kerstboom, naast de Ipods en kookboeken.

De winnaars worden de zorgverzekeraars. Zij vergroten hun greep op de ziekteverzekering. Zij bepalen de prijs van de basisverzekering, en beslissen welke formules van aanvullende verzekeringen zij willen aanbieden, aan welke prijs. Zij kunnen ook formules uitwerken waarbij je ‘gratis’ je tanden kan laten verzorgen bij de tandartsen waarmee de zorgverzekeraar een contract heeft afgesloten. Daarmee worden de zorgverstrekkers onder druk gezet zo goedkoop mogelijk te werken, wat geen synoniem is van goede gezondheidszorg…

Een geneeskunde met twee of meer snelheden valt dan niet meer tegen te houden. Wie een hoge premie betaalt mag zelf zijn “dure” tandarts kiezen, die op geen kosten hoeft te kijken. De anderen moeten naar de “goedkope” tandarts van de zorgverzekeraar. Zo krijg je paradoxale toestanden zoals in de VS waar ganse bevolkingsgroepen tussen de mazen van de gezondheidszorg vallen, terwijl de uitgaven voor gezondheidszorg tegelijk explosief stijgen.

Een zorgverstrekker die erin slaagt methoden te ontwikkelen om kosten te besparen houdt die informatie uiteraard voor zichzelf. Ofwel vergroot hij zo zijn winstmarge, ofwel kan hij via prijsconcurrentie contracten bij zorgverzekeraars afsnoepen en zo zijn marktaandeel vergroten. Of dit de efficiëntie van het geheel van de gezondheidszorg vergroot is een heel andere vraag… Concurrentie betekent gebrek aan transparantie, aan samenhang, dubbele kosten,…

De zorgverzekeraars zelf kosten handenvol geld aan administratiekosten, uitgaven voor reclame,… In de eerste negen maanden van 2005 gaven zij 2 euro per verzekerde uit aan reclame alleen al… Als je daar nog eens de gigantische bureaucratische operatie bijtelt die nodig is om te berekenen wie recht heeft op een “toeslag”, dan vraag je je af wat de Nederlandse regering bezielt.

Is het ideologisch fanatisme: de wil zoveel mogelijk sectoren van de samenleving om te vormen tot een markt? Of wordt de regering Balkenende minder gedreven door de algemene belangen van het kapitaal dan door de belangen van individuele kapitalisten uit de financiële sector zoals de zorgverzekeraars en potentiële investeerders in lucratieve sectoren van de gezondheidszorg?

(Uitpers, nr. 71, 7de jg., januari 2006)

(1) Meer info op internet op o.a. www.denieuwezorgverzekering.nl , www.toeslag.nl , www.belastingdienst.nl , en www.izz.nl . Kritische stemmen vind je ondermeer op www.sp.nl en www.grenzeloos.org.

(2) Het Nederlandse systeem verschilt sterk van het Belgische. In België betalen werknemers voor de ziekteverzekering via sociale bijdragen die ingehouden worden op hun brutoloon. De kleine maandelijkse bijdrage aan het ziekenfonds zelf bekostigt slechts om wat aanvullende diensten van het ziekenfonds. De eigenlijke financiering van de ziekteverzekering loopt in België via de sociale bijdragen bereklend alms percentage van het brutoloon. In Nederland wordt via de werkgever ook een bijdrage voor de ziekteverzekering betaald (momenteel 6,5% van het brutoloon), maar daarnaast betaalt iedereen zelf rechtstreeks aan de zorgverzekeraar een aanzienlijke maandelijkse bijdrage, zonder directe band met de hoogte van het inkomen.

(3) Het basispakket bevat: de huisarts, specialisten en het ziekenhuis; de tandarts voor mensen tot 18 jaar; specialistische tandheelkunde en kunstgebitten; hulpmiddelen, zoals elastische kousen; medicijnen; kraamzorg en verloskunde; ziekenvervoer, zoals het vervoer in een ambulance of rolstoeltaxi; fysiotherapie voor chronisch zieken vanaf de tiende behandeling, oefentherapie, logopedie en ergotherapie; advies over voeding en dieet. Het basispakket omvat niet: tandzorg voor volwassenen; overige fysiotherapie; zittend ziekenvervoer; geneesmiddelen die niet door een arts worden voorgeschreven…. Vanaf 1 januari wordt eerstelijns psychologische zorg aan het basispakket toegevoegd, met een maximum van acht sessies per jaar. Voor de rest komt dit basispakket overeen met wat voorheen gedekt was door de basisverzekering via het ziekenfonds.

(4) Lees over het sprookje van de keuzevrijheid het interessante artikel ‘Zorgstelsel in de uitverkoop’ van Arthur Bruls in Grenzeloos www.grenzeloos.org