Antwerpen, 5 januari 2015
De heer Leo Hellemans Gedelegeerd Bestuurder VRT Auguste Reyerslaan, 52, 1043 Brussel
Beste Leo,
Als voormalig confrater schrijf ik je deze nieuwjaarsbrief nu je gedelegeerd bestuurder van de VRT bent geworden. Om te beginnen hoop ik dat je niet door de knieën zult gaan om toe te geven aan de besparingsdrift van de Vlaamse regering. Temeer omdat die zogenaamde besparingsoefening is ingegeven door ideologische en politieke motieven: de openbare omroep kortwieken. Daarom wil de regering Bourgeois het aantal personeelsleden bij de VRT drastisch verminderen. Jij weet beter dan wie ook dat een goede omroep niet alleen bekwame, maar ook voldoende personeelsleden nodig heeft. Onverminderd snoeien in het personeelsbestand kan alleen maar de teloorgang van de openbare omroep tot gevolg hebben, wat de bedoeling van sommigen is. Het voortbestaan van de VRT wordt evenwel niet alleen bedreigd door een vermindering van de financiële middelen en van het aantal personeelsleden, maar ook door een voortdurende achteruitgang van de kwaliteit van de berichtgeving. Om deze brief niet al te lang te maken, zal ik maar meteen zeggen waar het op staat. Bij vele VRT-journalisten raakt de onafhankelijke en kritische ingesteldheid steeds meer zoek. Sinds jaren is de VRT van een onafhankelijke omroep afgegleden naar een regimezender. Dat wordt sinds de jongste economische crisis met de dag duidelijker. De VRT verdedigt voluit het neoliberale discours. Hoofdrolspelers hierin zijn de presentatoren van Terzake en van De Ochtend. Deze ‘journalisten’ achten het niet langer hun taak te informeren of kritische vragen te stellen, maar wel het neoliberale of rechtse gedachtegoed te propageren.
Geen alternatief
Ik herinner me een vraaggesprek van Lieven Verstraete met de Gentse professor Schoors, kort na het uitbreken van de jongste economische crisis. Verstraete vroeg de professor niet eens of we nu volgens de inmiddels klassieke formule ‘met zijn allen moeten besparen’. Neen, hij deed al het mogelijke om de hoogleraar te doen zeggen dat ‘we moeten besparen’, dat ‘we het allemaal zullen voelen’, dat ‘het pijn zal doen’ enz. Net als andere media propageert de VRT de slogan: ‘We moeten nu eenmaal besparen’. Hebben journalisten al eens nagedacht over de betekenis van het woord ‘we’ in dit verband? In werkelijkheid zijn het de loon- en bijstandtrekkers die moeten besparen en inleveren en dat al sinds het einde van de jaren zeventig. Waarom eens geen uitzending wijden aan de vraag waartoe al die inleveringen hebben gediend en waarom dat inleveren onverminderd moet doorgaan? De VRT-nieuwsdienst neemt het officiële besparingsdiscours niet alleen inhoudelijk, maar ook woordelijk over. Annelies Van Herck kondigde de beslissing van De Lijn aan om het gratis vervoer voor senioren af te schaffen. Ze voegde er in eigen naam (en in naam van de VRT) aan toe: ‘Dat is niet langer houdbaar’. Hoezo? Op welke gegevens baseert ze zich om dat te beweren? Een beetje journalist zegt in dat geval: ‘Volgens de Vlaamse regering en De Lijn is dat niet langer houdbaar.’ Een iets betere journalist voegt daar aan toe dat het vervoer voor senioren ook nu niet gratis is, want betaald wordt met belastinggeld. En een echte journalist maakt meteen duidelijk dat in een rijk land als België, waar de belastingfraude jaarlijks tussen de 20 en 30 miljard euro schommelt, niet alleen gratis openbaar vervoer, maar ook gratis onderwijs en gratis geneeskunde niet meer dan normaal zouden zijn. Waartoe dienen anders de belastingen? Kathleen Cools deed eveneens regelmatig haar duit in het zakje. Zo bestond ze het tijdens een Terzake-uitzending een debat over de afschaffing van de automatische loonindexering niet te modereren, maar die afschaffing ronduit te verdedigen. Ze sleurde er zelfs haar kinderen en kleinkinderen bij. Om haar rechtse discours te rechtvaardigen, deed Cools in Terzake regelmatig een beroep op ‘Europa’, zonder zich te realiseren dat de Europese Unie en zeker de Europese Commissie de motor van het neoliberalisme of beter gezegd van het kapitalisme is. Eventjes ontstond de hoop dat met Annelies Beck een andere wind zou waaien. Dat was een illusie. Tijdens een gesprek met ACV-voorzitter Marc Leemans was ze niet te beroerd om te vragen of vakbonden nog wel iets van deze tijd zijn en of op zijn minst geen werk moet worden gemaakt van een vakbond 2.0. Wat is dat een vakbond 2.0? Een vakbond waarvan de leiding nog sneller voor de werkgeverseisen buigt dan nu het geval is? Diezelfde Annelies Beck zei op 15 december 2014, dag van de nationale staking, tijdens een gesprek met Liesbeth Homans (N-VA) over het gevoerde beleid in Terzake doodleuk: ‘Er is geen alternatief.’ Inderdaad. Xavier Taveirne is een even vurig verdediger van het liberale ‘pensée unique’. Op 6 november, de dag van de betoging in Brussel, lanceerde hij in het programma De Ochtend, vlak voor het nieuws van 8 uur, een hoogst persoonlijke bedenking: ‘Is het wel zo verstandig te staken op het ogenblik dat we allemaal een duit in het zakje moeten doen?’ Die allerindividueelste uiting van een allerindividueelste mening volgde nota bene nadat in dezelfde uitzending het nieuws over de Luxleaks werd bekendgemaakt. Dezelfde zesde november begon de presentatrice van het Klara-programma Django de uitzending met een eveneens hoogst persoonlijke en zeer gekleurde bedenking: ‘Vrije meningsuiting mag natuurlijk, maar de boel kapotslaan toch niet.’ Zelfs de grootste tegenstander van geweld kan niet aanvaarden dat een radio-omroepster ons komt vertellen wat mag en wat niet mag. Op 9 december maakte Xavier Taveirne in De Ochtend misbruik van een gesprek met een deskundige om stakingen in een zo slecht mogelijk daglicht te plaatsen. Hij besloot het gesprek met de uitlating: ‘Rond de tafel zitten is beter dan staken.’ Waarmee hij in feite bedoelde dat er nooit een reden tot staken is. Alsof het de normaalste zaak van de wereld is, vroeg Lieven Verstraete in de Terzake-uitzending van 10 november of de vakbondsleiding niet zou moeten helpen bij het identificeren van de personen die tijdens de betoging van 6 november geweld gebruikten. Is dat niet de taak van de politie? Het verzet tegen de regeringsmaatregelen wordt door de VRT en ook door andere media sinds die betoging bijna uitsluitend als een veiligheidsprobleem behandeld. De grond van de zaak komt niet meer ter sprake. Verstraete ging nog een stap verder. Sprekend over het statuut van de havenarbeiders vroeg hij zich af of die misschien bang zijn hun ‘privileges’ te verliezen. Privileges? Is Verstraete ooit havenarbeider geweest? Heeft hij ooit de wet Major gelezen? Weet hij waarom die er is gekomen? Beseft hij niet dat de afschaffing van die wet, met name door de Europese Commissie, in het raam van een steeds verder gaande liberalisering wordt geëist? Tal van havenbedrijven zijn hier trouwens niet voor te vinden, omdat ze liever met ervaren arbeiders dan met niet opgeleide Filipijnen of Maleisiërs werken. Kortom, de VRT is de zender van het kapitalistische regime geworden. Ik weet dat je dat een overdreven bewering vindt. Zeker het woord ‘kapitalistisch’ wordt door fatsoenlijke mensen niet meer gebruikt. Toch zouden journalisten er goed aan doen de publieke opinie duidelijk te maken dat ons economisch stelsel het kapitalistische stelsel is. Ze zouden moeten uitleggen hoe dat stelsel werkt en hoe het ons van de ene crisis in de andere doet tuimelen. De media, ook de VRT, zouden ermee kunnen beginnen niet langer verhullende namen voor de huidige crisis te gebruiken, zoals bankencrisis, financiële crisis, hypotheekcrisis, vastgoedcrisis enz., maar de lezers, luisteraars en kijkers te doen ontdekken hoe het kapitalisme de ene crisis na de andere veroorzaakt.
N-VA-VRT: een strijd
De jongste tijd krijgt het kapitalistische regime bij ons de wind in de zeilen door de steun van een rechtse partij als de N-VA. Die controleert nu zowel de federale als de Vlaamse regering. Sinds jaren biedt de VRT de N-VA alle steun. Zonder de VRT, en zeker zonder het programma De Slimste Mens, zou Bart De
Wever nooit zijn doorgebroken. Maar ook het Vlaams-nationalistische gedachtegoed en taalgebruik zijn nu schering en inslag bij de VRT. Woorden als België en Belgen zijn taboe. Dat leidt soms tot hilarische toestanden. Zo kwamen onlangs een aantal landgenoten in de problemen toen ze het slachtoffer werden van een lawine in Oostenrijk. De VRT meldde dat nog niet geweten was wanneer ze naar ‘Vlaanderen’ (!) zouden terugkeren. Lieven Verstraete stelde in Terzake vast dat zijn allochtone gesprekspartner nu in ‘Vlaanderen’ (!) woont. Als anti-nationalist ben ik zeker geen Belgisch nationalist, maar tot nader order heet het land waarin wij wonen België en is Vlaanderen geen land. Hoezeer de VRT de N-VA verdedigt en in bescherming neemt bleek nog maar eens tijdens de Terzake-uitzending van 14 november. Sprekend over Paul Magnette stelde Lieven Verstraete dat ‘verwijzen naar de uitspraken van Jan Jambon over de collaboratie de polemiek opdrijven is’. Naar die uitspraken mag dus al niet meer worden verwezen. De N-VA-vice-eerste minister en minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon had beweerd dat collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog wel hun redenen hadden om te collaboreren. Op 19 november had Lieven Verstraete het in Terzake over een uitspraak van N-VA-staatssecretaris Theo Francken waarin die zijn twijfels uitte over het economische nut van Marokkaanse, Congolese en Algerijnse migranten. Verstraete had het niet zozeer over die uitspraak, maar over het feit dat zijns inziens ‘de Franstalige pers die uitspraak oprakelde’. Het ging hier volgens Verstraete dus niet om een misplaatste uitspraak van de N-VA-politicus, maar wel om een Franstalige aanval. Vrancken kon zonder meer beweren dat de PS hier achter zat. De dag nadien, 20 november, liet Xavier Taveirne in De Ochtend Vrancken zonder enige tegenspraak verklaren dat hij ‘voor het minste wordt aangevallen’. Voor het minste? Zijn zijn uitspraken over migranten en zijn aanwezigheid op het verjaardagsfeest van collaborateur en VMO-stichter Bob Maes het minste? Alweer deed de VRT haar best om de N-VA uit de wind te zetten. Op 4 december weigerde eerste minister Charles Michel in de Kamer van Volksvertegenwoordigers te antwoorden op een vraag van de oppositie over het lidmaatschap van vice-eerste minister en minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) van een extreemrechtse organisatie. Voor de VRT-microfoon maakte Michel er zich van af door te vertellen dat hij niet van theater houdt. Waarom hij niets zei over het al dan niet lidmaatschap van Jambon van een extreemrechtse organisatie, werd door de VRT-journalist niet gevraagd.
Op café
Ik wil niet dieper ingaan op de toenemende vervlakking van de VRT-berichtgeving, hoewel het hier om een beangstigende evolutie gaat. De doelstelling van hoofdredacteur Björn Soenens is, naar eigen zeggen, dat de onderwerpen die tijdens het tv-journaal aan bod komen, de volgende dag op café worden besproken. Spijtig genoeg is al te dikwijls het omgekeerde het geval. Wil de VRT ook eens definitief stoppen met de emo-journalistiek? Aan vragen als ‘Wat voelde je toen….’ en ‘Wat ging er door je heen toen…’ heeft niemand een boodschap en aan de antwoorden hierop nog veel minder. Laat de verkoop van dit soort stroop over aan Dag Allemaal en Story. De meeste commentaren van advocaten, voorzitters en trainers van voetbalclubs, hoofdeconomen van banken enz. worden eveneens best achterwege gelaten. Dat soort lieden zorgt doorgaans niet voor informatie, maar wel voor desinformatie, intoxicatie, propaganda en prietpraat. Niet alleen ontbreekt het de VRT-nieuwsdienst dikwijls aan enige kritische ingesteldheid, zelfs de meest voor de hand liggende vragen worden niet gesteld. Zo verantwoordde minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders de sluiting van de Belgische ambassades onder meer in de Baltische staten door erop te wijzen dat hij de ministers van die landen tijdens de bijeenkomsten de EU-ministers van Buitenlandse Zaken ontmoet. Ambassades zijn daardoor niet meer nodig. De vanzelfsprekende vraag waarom België dan niet zijn ambassades in alle EU-landen sluit, omdat de Belgische minister zijn collega’s uit al die landen op EU-ministerraden ontmoet, werd door de VRT-reporter niet gesteld. Dit alles schrijf ik omdat ik altijd een voorstander en verdediger van de openbare omroep ben geweest. Het valt me echter steeds moeilijker de huidige openbare omroep te blijven verdedigen. Je zult ook wel weten dat ik lang niet de enige ben die er zo over denkt. Leo, ik hoop dat je het tij nog tijdig kunt keren en wens je veel succes in je nieuwe functie.
Vriendschappelijke groeten,
Piet Lambrechts
