De aankondiging van een wetsvoorstel en een initiatief van het Internationaal Vakverbond eisten deze zomermaanden de aandacht op in kringen van kernwapentegenstanders. Senator Philippe Mahoux (PS) zal na het zomerreces een wetsvoorstel indienen dat atoomwapens op Belgisch grondgebied wil verbieden. Dat wist deze zomer de Libre Belgique als eerste Belgische krant te melden op basis van informatie verschenen in een Japans dagblad. Het wetsvoorstel zou een verbod voorzien op fabricatie, herstel, tentoonstelling, verkoop, transport en opslag op het Belgisch grondgebied van kernwapensystemen.
Een wetsvoorstel is een initiatief van een parlementslid, een wetsontwerp gaat uit van de minister of de regering. Beiden hebben de potentie om een wet te worden (op voorwaarde dat een parlementaire meerderheid ermee akkoord gaat) en verschillen dus van een resolutie, die eigenlijk een politieke verklaring is zonder directe koppeling met wetgevend werk. Een parlementsresolutie van voor enkele jaren had inderdaad al opgeroepen om geen kernwapens meer gestockeerd te houden op het grondgebied van staten die zelf geen kernwapenproducent zijn. Maar onze regering heeft deze resolutie nooit ter harte genomen. Minister De Gucht was meer dan bijzonder duidelijk hierover: “Ik breng B61 kernwapens niet ter sprake bij mijn Amerikaanse collega”.
Er zijn maar weinig mensen die menen dat deze kernwapens vandaag nog een militaire betekenis hebben. De B61 is een bom die met een vliegtuig (een F16 voor wat België betreft) moet worden gedropt boven het doelwit. Wie in militaire slagkracht gelooft om problemen op te lossen kon in de koude oorlog nog zichzelf overtuigen van de noodzaak van dergelijke wapens, het ijzeren gordijn lag immers al aan de Duitse oostgrens. Na de uitbreiding van de NAVO kunnen deze vliegtuigen niet ver genoeg vliegen om nog een vijand te gaan treffen.
De aanwezigheid van Amerikaanse kernwapens in Europa en hun toewijzing aan de NAVO moet in de eerste plaats zorgen voor een noodzakelijke politieke en militaire band tussen de Europese en Noord-Amerikaanse leden van de Alliantie. De nucleaire lastenverdeling binnen de NAVO waar landen zonder kernwapens toch dergelijk wapentuig op hun grondgebied herbergen moet de onderlinge solidariteit versterken en is een uiting van het gezamenlijk engagement om de veiligheid te bevorderen.(1) Deze lastenverdeling heeft dus een louter politieke functie.
Vijf niet-kernwapenstaten, allemaal ondertekenaars van het non-proliferatieverdrag, zijn betrokken bij deze nucleaire lastenverdeling. Er liggen B61-bommen in Kleine Brogel (België), Volkel (Nederland), Büchel (Duitsland), Aviano (Italië) en Incirlik (Turkije). In geval van een nucleaire oorlog zouden deze gebruikt worden in vliegtuigen bestuurd door piloten afkomstig uit deze landen, die hiervoor werden opgeleid en geregeld bijscholing volgen. Sinds kort zijn er geen Amerikaanse kernwapens meer in Groot-Brittannië; ook niet meer in het Duitse Ramstein en voordien was Griekenland al van deze lijst geschrapt.
“Met het verdwijnen van de Muur is de nucleaire afschrikkingsdoctrine uitgeteld, want kernwapens worden steeds gevaarlijker en steeds minder effectief als afschrikking. Wij zijn van oordeel dat de VS een concreet initiatief voor kernontwapening zouden moeten nemen”, meenden Henry Kissinger, George Schulz en enkele andere éminces grises van de Amerikaanse politiek op 4 januari 2007 in de Wall Street Journal.
President Obama lijkt een beetje op dezelfde lijn te zitten. Zo zei hij in zijn toespraak in Praag :
“Het bestaan van duizenden kernwapens is de gevaarlijkste erfenis van de koude oorlog. (…) Vandaag is de bedreiging van een kernoorlog minder groot, maar het risico op een nucleaire aanval is daarentegen vergroot. Er zijn meer landen met kernwapens. Proefnemingen zijn blijven doorgaan. Ook handel op de zwarte markt van nucleaire geheimen en nucleair materiaal gaat nog door. De technologie om een bom te maken is wijd verspreid. Terroristen zijn van plan om een kernbom te kopen, te stelen of te produceren. Om dit te voorkomen vestigen we onze aandacht op de non-proliferatie, maar wanneer meer mensen de regels aan hun laars lappen, zouden we een punt kunnen bereiken van waar geen weg meer terug is. Ik verklaar hier vandaag met overtuiging dat de VS zichzelf engageren om vrede en veiligheid te zoeken in een wereld zonder nucleaire wapens. Ik ben niet naïef. We zullen daar niet op korte termijn in slagen. Het zal geduld en doorzetting vergen. Maar we mogen niet luisteren naar diegenen die zeggen dat of iets onmogelijk is.”(2)
PS-er Mahoux lijkt met zijn wetsvoorstel te willen gebruik maken van het elan dat Obama in dit dossier bracht. Dat is tactisch niet slecht gezien. Vraag is wel of zijn partij hem ten volle steunt en welke coalitiepartners in de federale regering hij kan overtuigen van de zaak. Het is niet vanzelfsprekend dat de pro-Atlantisten De Crem en Leterme hiervoor ook maar enige inspanning willen leveren.
Het initiatief van Philippe Mahoux zou je dus kunnen zien als een eerste concrete stap op weg naar een wereld zonder kernwapens: alle atoomwapens weg uit landen die er zelf geen fabriceren. Dan is een kernwapenvrije zone in Europa (buiten het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland) een feit. Wat er dan zeker nodig is, is een verklaring van de kernwapenstaten dat ze geen nucleaire aanval zullen uitvoeren tegen landen die geen kernwapens bezitten. Dat zou een eerste stap kunnen zijn. Om elk van de kernwapenstaten op het spoor te krijgen moet er zeker ook de de first-strike strategie opgegeven worden.
Niet alleen Philippe Mahoux meent het ogenblik gekomen voor een nieuw offensief. De ITUC (Internationaal Vakverbond) wil in voorbereiding naar de derde Herzieningsconferentie van het Non Proliferatie Verdrag (mei 2010) miljoenen handtekeningen verzamelen met een internationale petitie. De vakbondsconfederatie meent dat de kosten voor de nucleaire wapens en de militaire uitgaven in het algemeen sterk moeten verminderen en willen dat het vrijgemaakte geld gebruikt wordt voor sociale en economische ontwikkelingen en het bestrijden van armoede.
“Wij willen ons aansluiten bij de globale campagne tegen nucleaire wapens en andere massavernietigingswapens. Wij geloven dat er dringend actie ondernomen moet worden om de verspreiding van nucleaire wapens een halt toe te roepen en de wereld vrij te maken van nucleaire wapens, dit als onderdeel van een algemene inspanning voor wereldwijde vrede en voor de transfer van militaire uitgaven naar sociaal relevante doeleinden. De internationale verdragen omtrent nucleaire non-proliferatie, het verbod op het testen van nucleaire wapens en het stoppen van de productie van splijtstoffen bruikbaar voor kernwapens, zijn essentieel om dit doel te kunnen bereiken.”(3)
Benieuwd wat de ACW-gecatalogeerde Yves Leterme, minister van buitenlandse zaken, hierover denkt.
(Uitpers, nr. 112, 11de jg., september 2009)
Voetnoten:
(1) De Brabander L, Spriet G, Als de Navo de passie preekt, EPO, 2009 blz 146
