Zeker wat Oost-Europa betreft lijkt de Europese Unie zich te laten leiden door Duitsland, dat massief de onlusten in de Oekraïne aanwakkerde. Nu is EU-Brussel bevreesd voor een mogelijke opsplitsing van het land, waardoor haar optie om de kust van de Zwarte Zee aan de Russische invloed te ontrekken onmogelijk zou worden.
Dat kan de houding van de EU en Duitsland snel wijzigen. Jaren lang hebben onze westers gezinde mainstrain media de Oekraïense oppositiepolitica Julia Timosjenko als een onschuldige engel opgevoerd. Dat ze veroordeeld was en gevangengezet had niets van doen met corruptie maar was een puur politieke zet van president Janoekovitsj, zo heette het. Plotseling, na haar vrijlating, kan men vooral in de Duitse pers gans andere commentaren lezen. Critici verwijten haar dubieuze gewetenloze handelingen. De Deutsche Zeitung schrijft dat Timosjenko deel uitmaakt van de dubieuze machtselite. Voor de Duitse krant ‘Die Welt’ is Timosjenko net zoals Janoekovitsj, “alleen aantrekkelijker om naar te kijken”.
Niet dat men dat alles niet al wist, maar het is verrassend dat de Duitse pers hier nu aandacht voor heeft, terwijl onze VRT specialist voor Oost-Europa hierover in zijn commentaar in alle toonaarden zwijgt. We moeten ons hierbij de vraag stellen, waarom precies nu de publieke opinie waardig bevonden wordt om over de oligarchencarrière van de gasprinses geïnformeerd te worden.
De machtstrijd voor de controle over Oekraïne die van alle daken wordt uitgebazuind is in feite voor Duitsland een test voor het buitenlands beleid van de Unie. De Duitse bondspresident, Gauck, verkondigde in zijn toespraken op de nationale feestdag van Duitsland in 2013 en op de onlangs gehouden veiligheidsconferentie in Munchen, dat zijn land besloten heeft om een actievere rol op te nemen om de nieuwe wereldordening gestalte te geven. Deze politieke optie van Berlijn is al merkbaar bij de militaire ontplooiing van de EU en NAVO in Afrika. Met het Duitse optreden in Oekraïne wil Berlijn aantonen dat het nieuwe beleid niet alleen een militaire component heeft maar dat het land ook op politiek vlak de leiding wil hebben. Het is immers de Duitse minister van Buitenlandse zaken en sociaal democraat, Steinmeier, – en niet de chef diplomatie van de EU, Lady Ashton – die de agenda bepaalde tijdens de onderhandelingen in Kiev. De Franse minister voor buitenlandse zaken, Laurent Fabius, en zijn Poolse ambtsgenoot mochten als decor mee doen om niet de schijn te wekken dat Berlijn de gang van zaken opdringt. Het tot stand gekomen akkoord werd de dag daarna door een bepaalde ‘oppositie’ wel gebroken. Desondanks blijft het een voorbeeld van wat de Duitse diplomatie kan bereiken wanneer ze zelfbewust optreedt. Hierbij kunnen we ons een beeld beginnen te vormen van wat de nieuwe Duitse regeringscoalitie, met christen- en sociaaldemocraten, zich voorstelt bij een “actievere Duitse rol in de wereld”.
Een van de risico’s voor de huidige Berlijnse Oekraïne-politiek is de stijgende spanning tussen de naar Rusland georiënteerde streken en het anti-Russische deel van het land. Hierbij is een mogelijke dreiging van splitsing niet denkbeeldig. Vergeten we toch niet dat Joegoslavië ooit als een veel-volkeren-land werd omschreven door Duitsland en de EU. Met een snelle erkenning van de afgescheurde (deel)republieken hoopte Duitsland zich een eigen invloedssfeer te verzekeren, en werd de vernietiging van het land versneld. Dergelijk scenario wil het Westen vandaag in Oekraïne vermijden, ook Duitsland. De toekomstige Oekraïense regering moet rekening houden met het Russische karakter van het oosten en het zuiden van het land, verklaarde Angela Merkel. Deze stelling hadden Duitsland en de EU al in 2004 aangenomen. De redenen hiervoor liggen duidelijk voor de hand. Want bij een opdeling van het land ‘krijgt’ de EU het zwak ontwikkeld economisch westelijk deel, terwijl de kust van de Zwarte Zee nog meer in de Russische invloedsfeer zou komen.
Reeds in zijn boek “The Grand Chessboard” van de jaren 1990 waarschuwde Zbigniev Brzezinski voor dergelijk scenario. Als Moskou de controle over Oekraïne verkrijgt en hierdoor haar aanwezigheid in de Zwarte Zee vergroot, dan kan het terug een grootmacht worden, schreef de invloedrijke Amerikaanse strateeg. Het is een ontegensprekelijk feit, dat voor Moskou haar invloed op de Oekraïense kust van cruciaal belang is; niet alleen voor de aanwezigheid van de Russische marinevloot maar ook om zich strategisch tegen het Westen staande te houden. Het Westen is al aanwezig in de Zwarte Zee met de NAVO marine, de NAVO oeverstaten Turkije, Bulgarije en Roemenië.
NAVO secretaris Anders Rasmussen heeft zich in het huidig conflict niet onbetuigd gelaten. Na de val van de bewindsploeg in Kiev verklaarde hij dat de NAVO bereid is om haar betrekkingen met Oekraïne te intensifiëren. Wat door Berlijn eigenlijk niet aanvaard kan worden. Immers, voor Duitsland en de EU hebben zij en niet de NAVO een enorm ontwikkelingsproject in de schoot geworpen gekregen. Dat beantwoordt aan hun opvatting over de nieuwe trans-Atlantische taakverdeling waarbij de VS meer mogelijkheden verwerft om haar aanwezigheid in Azië te vergroten maar dan de andere delen van het westers belangengebied, niet alleen in Afrika, aan haar juniorpartners van de EU moet toevertrouwen onder de politieke en strategische leiding van Berlijn, om er een Duitse machtsgebied te ontplooien.
Wat we nu al kunnen vaststellen in Okeraïne is dat er zich een harde strijd onder kandidaten voor het leiderschap aandient. Berlijn wil Vitali Klitschko, met zijn uitstekende verbondenheid met Duitland, aan de macht brengen. Washington geeft de voorkeur aan Arseni Jazenjuk, de huidige premier uit Timosjenko-kringen. De gasprinses, die uitstekende contacten had met Washington, werd door Berlijn uit ‘circulatie’ genomen om de kansen te vergroten voor man van de Duitse beleidskringen, Klitsjko.
Wie er ook aan de macht komt in Kiev, hij/zij wordt geconfronteerd met een enorm financieel en economisch probleem. De financiële noodhulp om het bankroet van OekraÏne te vermijden bedraagt 25 miljard euro of 35 miljard dollar. Dit verklaart waarom westerse politici Rusland terug aan boord willen nemen, de kredietverlening kan niet van één kant komen. De Duitse BZ minister Steinmeier verklaarde dat men ten alle prijze moet verhinderen, of Oekraïne zich westers of oosters oriënteert, dat het land economisch uiteen spat. Volgens Steinmeier is de financiële belasting voor de EU en Rusland te groot. De reactie van Moskou is afwijzend, zij heeft haar krediet van 15 miljard dollar – Poetin beloofde aan president Janoekovitsj om massaal statsobligaties te kopen – bevroren als reactie op de staatsgreep in Kiev.
Lady Ashton verklaarde – om het gezicht van de EU te redden – tijdens haar bezoek aan Kiev na de putsch, dat de EU principieel bereid is om financiële hulp te verstrekken wanneer de nieuwe machthebbers een regeringsprogramma op tafel leggen. Ook IMF baas, Christine Lagarde, verkondigde dat haar instelling mogelijk financiële steun kan geven, maar deze moet gepaard gaan met grote structurele hervormingen. Geen enkele mogelijke kredietverlener wil zijn geld stoppen in een bodemloze put.
Enkele economische en financiële gegevens geven een beeld van de uitzichtloze economische en financiële
situatie van Oekraïne.
In 2014 zal Oekraïne ongeveer 13 miljard dollar aan schulden en intresten moeten terugbetalen. Dat bedrag kan het land niet opbrengen. De Financial Times schreef dat het land hierdoor met een devaluatie van haar munt moet rekenen en moet stoppen met de subsidiering van de energiesector. Dit wil zeggen dat de gasprijzen voor de huishoudens omhoog zal schieten. De steeds groter wordende politieke en financiële crisis is duidelijk een van de oorzaken in de machtstrijd tussen de EU en Rusland.
Het land had in 2013 een begrotingsdeficit van meer dan 8 procent van het BNP, het handelsbalansdeficit bedroeg 6,2 procent van het bruto nationaal product. Oekera
ïne importeerde jaren lang meer dan het exporteerde. De totale schuld steeg van 12,4 procent in 2007 naar 41 procent van het BNP. Dat enorm dubbeldeficit kan alleen maar gedekt worden door buitenlandse financiering.
Rusland is de belangrijkste exportmarkt voor de Oekraïense zware industrie die in het oosten van het land gevestigd is. Rusland is goed voor 25 procent van de Oekraïense export. Bijgevolg is en blijft Rusland voor Kiev economisch van existentieel belang; een breuk met Moskou kan het zich niet permitteren.
Het wordt meer en meer duidelijk dat de op gang gebrachte machtswissel in Kiev, voor het Westen en de EU een enorm kostenplaatje met zich zal meebrengen. De westerse buit kan niet binnengehaald worden voor een spotprijs.
Lees ook:
President gaan, oligarchen blijven
Oekraïne, de rovers en ‘het volk’
De Eu-inmenging in Oekraïne
Oekraïne, oligarchisch pluralisme en neo-nazi’s
Oekraïne aan revolutie toe
