In België gaat dagelijks 180 miljoen liter drinkwater verloren door lekkende buizen. Waarom lekken die buizen? Omdat ze niet degelijk worden onderhouden. In Brussel zijn er nu al enkele kuilen, ingezakte straten. Ook hier gebrek aan onderhoud van waterleidingen. In de Vlaamse Ardennen krijgen klagers over snelle slijtage van hun wagen, te horen dat het aan de slechte wegen in de streek ligt. En dan de Brusselse tunnels… Het is geen typisch Belgisch verschijnsel. In de campagne voor de Duitse verkiezingen, kwam onder meer de slechte staat van veel schoolgebouwen ter sprake. En VS-president Donald Tump heeft gelijk als hij de erbarmelijke situatie van de infrastructuur in zijn land aan de kaak stelt. Voor het neoliberalisme zijn openbare voorzieningen echter een stiefkind. Ze zijn alleen interessant als het (liefst snel) winst oplevert.
American Dream
Trump heeft niet altijd ongelijk. In zijn campagne voor de presidentsverkiezingen had hij het geregeld over een groots plan voor werken aan bruggen, wegen, luchthavens en al wat infrastructuur is. Het kapitalisme in zijn geheel heeft daar baat bij, maar de individuele ondernemers vinden wel niet dat dit uit hun zak moet betaald worden.
“We gaan onze snelwegen, tunnels, luchthavens, scholen en ziekenhuizen weer tot de beste van de wereld maken”, beloofde Trump na zijn overwinning. Daar zal meer dan 1.000.000.000.000 dollar voor nodig zijn, maar dat komt er, beloofde hij. Enkele weken eerder was Mike Pence, nu vice-president, er op de Newyorkse luchthaven La Guardia getuige van dat stukken beton van de landingsbaan in het rond vlogen. Men berekende dat een VS-gezin gemiddeld 300 euro per jaar moet uitgeven voor herstellingen aan de wagen te wijten aan de slechte wegen. In sommige streken van ‘rijk’ Californië is dat 600 euro.
Na de passage van de orkaan Harvey merkte Trump op dat de VS ooit de beste infrastructuur van de wereld hadden, maar nu op dat vlak een derde wereld-land zijn. Trump denkt daarbij allicht ook aan de superwinsten die de baronnen van de bouw, onder wie hijzelf, kunnen maken. Maar desondanks werd de oprichting van een speciale commissie om de plannen uit te werken, alweer uit- (of af-) gesteld. In het Congres is de weerstand tegen een dergelijke rol van de gehate overheid alvast klein. De VS blijven nog wel even een derde wereld-land.
(zie ook: https://www.uitpers.be/artikel/2017/03/30/an-american-dream/)
Spaarkous
Europa moet niet te hoog van de toren blazen. In talrijke Europese steden gaat dagelijks meer dan 50 % van het drinkwater verloren door versleten leidingen. In de campagne naar de Duitse parlementsverkiezingen is in de matte campagne het thema gebrekkige infrastructuur opgedoken. Steeds meer Duitsers beginnen te beseffen dat de spaarkous van bondskanselier Angela Merkel ook nefaste gevolgen heeft. Er is dogmatisch veel geld opgepot, maar intussen zijn talrijke schoolgebouwen in erbarmelijke staat.
Het gaat niet alleen om scholen. De bezuinigingen van de overheden, zowel federaal als per deelstaat en vooral via de gemeenten, hebben de investeringen in al wat collectieve voorzieningen zijn, sterk afgezwakt. Weinig nieuw investeringen, maar bovendien steeds minder onderhoud van het bestaande. De ooit geroemde Duitse verkeersinfrastructuur is versleten, viaducten worden gesloten voor vrachtverkeer wegens te broos. Duizenden kilometer autowegen moeten dringend worden vernieuwd, duizenden bruggen hersteld.
Steeds meer economisten noemen dat een zware hypotheek op de toekomst, maar ook in de ondernemerswereld zijn er klachten dat er te weinig overheidsinvesteringen zijn. Sparen op zichzelf mag geen doel zijn, vinden ondernemers, want slechte openbare voorzieningen hinderen de privé initiatieven. Ze hebben het ook over de traagheid van het Internet die vooral de kleinere ondernemingen zorgen baart. Onze regeerders zitten teveel in een kort termijnvisie, aldus economist Daniel Stelter die de toestand zeer zorgwekkend vindt.
Geen prioriteit
In Frankrijk werd het succes van het uiterst-rechtse Front National bij de presidentsverkiezingen dit jaar mee toegeschreven aan het diepe ongenoegen buiten de grote steden over de teloorgang van collectieve voorzieningen. Steeds meer regio’s hebben nog nauwelijks schoolgebouwen, ziekenhuizen, openbaar vervoer, bibliotheken… De grote investeringen gaan naar grootse prestigeprojecten, tot en met de Olympische spelen van 2024.
Maar essentiële collectieve voorzieningen zijn geen prioriteit. President na president kondigen ze plannen aan om de ‘banlieues’ leefbaarder te maken, zonder dat er veel van in huis komt. Twaalf miljoen Fransen leven nog altijd in woningen zonder enig comfort. De staat durft of wil niet ingaan tegen de bouwpromotoren, lokale overheden geven meestal verstek. Dat heeft allemaal weinig te maken met besparingsdrang, voor de prestigeprojecten zijn er wel fondsen.
We zien eenzelfde verhaal in het Verenigd Koninkrijk. De Financial Times maakte onlangs de balans op van wat de krant een niet meer te ontkennen afgetakelde infrastructuur noemt. De jongste tijd stapelen de problemen rond drinkwatervoorziening zich op. De geprivatiseerde watervoorziening draait rond hogere dividenden voor aandeelhouders, niet rond dienstverlening aan de klanten. In de Britse wegen zijn er steeds meer gaten en builen. Het spoorverkeer is huilen met de pet op, een falen dat algemeen wordt geweten aan de privatiseringen in het spoor en aan de absolute voorrang die wordt gegeven aan prestigeprojecten boven gewoon onderhoud van het net.
Korte termijn
Jarenlang hebben opeenvolgende regeringen investeringen in infrastructuur en onderwijs verwaarloosd, aldus de Financial Times, een patronale krant die het heeft over een gebrek aan lange termijnvisie en aan fondsen.
Maar dat is de logica van de neoliberale deregulariseringen zelf. Al meer dan dertig jaar staat zoveel mogelijk winst maken op korte termijn centraal. Nu dringt het ook tot bredere patronale kringen door dat dit voor hun belangen nefast aan het worden is.
Intussen blijven de neoliberale regeringen de zogenaamde patronale “lasten” – belastingen, sociale bijdragen … – verminderen. Het pact dat de Franse president François Hollande en zijn premier Manuel Valls begin 2014 met het patronaat sloten, was uitsluitend een cadeau aan dat patronaat, waardoor er alweer zoveel minder in kas was voor onder meer infrastructuur. Het leverde geen extra jobs en geen vervangende inkomsten voor de staat op. Een voorbeeld uit vele andere. En dat gaat maar door.
Het besef groeit wel dat het zo niet verder zou mogen, dat de overheden zwaar moeten investeren in schoolgebouwen, ziekenhuizen, woningen, alle vormen van communicatie. Maar patronaat en overheden hebben hun korte termijnvisie gemeen, snelle maximale winst, bezuinigen voor de budgetnormen. De winsten rijzen tegenwoordig de pan uit, maar bijna elke individuele patroon denkt in de eerste plaats aan zijn/haar portefeuille, hun organisaties blijven aandringen op nog meer “vermindering van de lasten”. Zodat de kans zeer groot is dat de afgetakelde openbare infrastructuur verder aftakelt.
