De uitslag van de verkiezingen van 22/11/2023 in Nederland heeft velen verbaasd. Grote winnaar Geert Wilders inbegrepen. Het regent sindsdien analyses van het hoe en het waarom zoveel Nederlanders zo extreem konden stemmen. Voor wie de vele frustraties in Nederland echt wil leren kennen, valt dit in december 2022 verschenen boek aan te raden: ‘Wierd Duk in Nederland, Reportages uit een land op drift’.
Wierd Wie ?
Eerst een woordje over de auteur. Wikipedia stelt hem zo voor: “Wierd Duk (1959) is een Nederlands historicus, journalist en auteur. Gespecialiseerd in de geschiedenis, cultuur en politiek van Rusland en Duitsland. Duk richt zich sinds 2016 voornamelijk op de verslaggeving van de sociale en culturele veranderingen die Nederland doormaakt. Hij treedt regelmatig op in radio- en televisieprogramma’s.”
Sedert 1/11/2017 is Duk als verslaggever in dienst van de conservatief/populistische krant De Telegraaf, eigendom van het Belgische Mediahuis. In De Telegraaf heeft Duk een wekelijkse rubriek: ‘In Nederland’.
Duks boek brengt een selectie uit de interviews die Duk de voorbije 5 jaar maakte voor De Telegraaf. Op de achterflap lees je dat deze gesprekken “samen een beeld geven van de sluipende veranderingen in het Nederland van: woningtekort en overbevolking, van slavernij-excuses en gasbevingen, van armoede, woke-activisme en stikstofdeposities, van de kloof tussen stad en platteland. Dit boek geeft een gezicht aan het deel van Nederland dat slecht doordringt tot het Binnenhof en het Mediapark.”
Nog op de achterflap wordt Wierd Duk geprezen als “één van de weinige journalisten met een oprechte belangstelling voor de motieven van de vele afgehaakten. In dit boek spreekt hij niet over hen, zoals in de media gebruikelijk is, maar mét hen. Lezen, dit boek !” Lovende woorden afkomstig van Ewald Engelen die we straks nog tegenkomen.
Vrucht van 5 jaar ‘gewone’ Nederlanders én deskundigen interviewen
Na Duks voorwoord getiteld “Reizen door het land van Rutte”, volgen zomaar eventjes 102 bijdragen van gemiddeld 2,5 tot 3 pagina ‘s. Samen goed voor een boek van 337 pagina ‘s. Door de beknoptheid van alle stukjes is het enerzijds een heel leesbaar werk maar anderzijds heeft zo’n fragmentarische aanpak ook nadelen. Op geen enkel van de aangebrachte toestanden wordt diep in gegaan. Grote maatschappelijke analyses zijn aan Wierd Duk niet besteed.
Maar zoals het Engelse gezegde luidt, dat “it takes all kind of people to make the World go round”, zo kan je ook stellen dat je allerlei soorten boeken nodig hebt om je een zo volledig mogelijk beeld van een tijdspanne en een samenleving te bieden.
102 bijdragen telt het boek dus. Daar moet hier uiteraard een selectie uit gemaakt worden. Wat op voorhand wel nog kan gemeld worden is dat Wierd Duk echt een breed spectrum van Nederlanders aan bod laat komen: hij bezoekt zowel de autochtone Nederlander als zijn allochtone buur, zowel de vrachtwagenchauffeur als de rijke goed gesettelden en voor een boek waarin hij de ‘gewone’ Nederlander het woord wil geven, komen er ook opvallend veel professoren en andere deskundigen in aan bod.
Openen doet Wierd Duk met Caïssa Schotborg (44) . Zij leefde lang tussen twee werelden: de Cariben en Nederland. Vanuit haar origine volgt ze het debat over het Nederlandse slavernij-verleden en ze acht het ontspoord. “We horen juist nader tot elkaar te komen. Ik ben niet opgevoed met haat naar blanken toe, of met het bewustzijn dat wij anders zouden zijn wegens onze huidskleur. In onze familie telt alleen: wie is een goed mens ? De slachtofferrol die veel donkere mensen aannemen helpt totaal niet.”
Een standpunt dat ook andere gematigde ‘Nederlanders van kleur’ delen. Zo ook Rafi Blom: “Wij zijn geen slachtoffers. Het zegt toch genoeg dat de slavernij ooit door blanken is afgeschaft. Dat laat zien dat verandering mogelijk is. Is dat niet mooi ?” (p. 17)
Vervolgens trekt Wierd Duk naar visser Jan De Boer op Urk. En net zoals de boeren in Nederland zien ook veel vissers door de hoge brandstofprijzen en de strenge regelgeving, het niet meer zitten. “Langzaam maar zeker komt er een einde aan de wereld van vissersmannen.”
Een eind is er ook gekomen aan de gasboringen in Groningen. Daar hebben zowel de gasbevingen als de asiel-opvangcrisis het vertrouwen in de overheid enorm geschaad.
Temeer daar “het systeem in zichzelf gekeerd is. De zittende macht is in toenemende mate samengesteld uit universitair opgeleiden en vertegenwoordigt daarmee slechts een deel van de maatschappelijke opvattingen.” Aan het woord is de vroegere burgemeester Bert Blase, zelf afkomstig uit een welgesteld, elitair milieu, maar met een grote gevoeligheid voor de minachting waarmee gewone mensen behandeld worden.
Behalve de steeds in het boek terugkerende kloven inzake opleiding en inkomensniveau, zijn het ook van die fenomenen zoals de aardbevingen in Groningen en de corona pandemie die diepe sporen in de Nederlandse samenleving getrokken hebben. Net zoals het gebrek aan woningen, waar dan de veranderende bevolkingssamenstelling bijkomt.
Bizarre bondgenoten: ‘woke’-links en rechtse islamisten
Op pagina 33 laat Wierd Duk publicist Kaan Özgök aan het woord. Hij is de zoon van een schrijvende, seculiere Turkse gastarbeider en hij klaagt aan dat in sommige wijken Van Nederland “de grauwe monocultuur van de islamitische orthodoxie heerst”. “Ik beschouw Nederland als een A-merk op zijn retour. We zien steeds meer een gesegregeerde samenleving ontstaan, op basis van kleur en religie, een ontwikkeling die nog is aangewakkerd door de keiharde neoliberale agenda van de kabinetten Rutte.”
“Wat hem het meest verontrust is de opkomst van een bondgenootschap tussen ‘woke’-links en rechtse islamisten. ‘Die hebben gemeenschappelijke vijanden in de ‘witte’ man en in het kapitalistisch systeem. Voor islamitische activisten is het een uitgelezen combinatie: onze samenleving zal eerder luisteren naar zogenaamde ‘woke’, hoofddoek-dragende vrouwen, die slachtoffer zouden zijn van de ‘witte’ man, dan naar boze behaarde moslimmannen, die de sharia willen opleggen.” Özgök vind het “heel vervreemdend” aan de school van zijn kinderen, “kleine meisjes met een hoofddoek te zien. (…) Als etnische Turk met kennis van de geschiedenis ben ik daar extra gevoelig voor. Op zo’n moment bekruipt mij een gevoel van onvrijheid.”
Wegens die onvrijheid verruilen steeds meer Nederlanders de Randstad voor een bestaan op het platteland. Omdat ze niet langer tussen de betonplaten willen leven.
Maar daar merken ze dan bijvoorbeeld hoe, zoals de Groninger Reint Wobbes het stelt (p. 49) “ons hele landschap naar de kloten geholpen is door de vervloekte ruilverkaveling.” Wobbes “voelt deels mee met de boeren ‘want ze zijn bedrogen’, maar vergeet niet: ‘Er is geen vogel meer op het land en geen vis meer in de sloten. Wij lijden allemaal onder het feit dat Nederland zo’n belangrijk uitvoerland is van landbouwproducten. Leuk is dat.’”
En met een deel van de boeren verdwijnt ook de vertrouwde eeuwenoude plattelandscultuur. “Onze wereld wordt in één generatie onderuit geschoffeld.” (p. 51)
Ondertussen trachten mensen in de stedelijke achterstandswijken te overleven in huizen vol schimmel en vocht en zelfs met muizenplagen.
“Een gevoel van hulpeloosheid”
Op pagina 61 heeft Wierd Duk het over de reacties van Telegraaf-lezers die in tientallen emails uiting gaven aan hun gevoel ontheemd te zijn in eigen land. “Wat zijn hun voornaamste zorgen ?”, vraagt hij zich af. Wel zie hier een opsomming waar populisten zoals Geert Wilders gebruik van maken: “de massa-immigratie, de miljarden-kostende klimaatplannen, de als oekazes gevoelde besluiten uit Brussel, de vastgelopen woningmarkt waar aan statushouders” (versta: asielzoekers) “voorrang wordt gegeven, de toeslagenaffaire, de woekerende georganiseerde misdaad, toenemende overheidsdwang en de omarming van ‘woke’ door instituties en media – dit alles in combinatie met een ‘liegende premier’ en het kennelijke gebrek aan een politiek alternatief. Veel lezers bekruipt een gevoel van hulpeloosheid.”
Na die klachtenopsomming laat Wierd Duk een oud vakbondsman aan het woord, die een betrokken linkse burger was, maar het bij vakbond FNV voor bekeken hield toen die opriep om te demonstreren tegen Zwarte Piet. “Waar ben je dan in godsnaam mee bezig ? Laat ze zich bezighouden met arbeid en inkomen en met de pensioenwet.”
Helemaal de klos zijn uiteraard de Nederlanders die het moeten doen zonder job, zonder uitkering, in een te dure woning. Dan dreigt zelfs de zelfmoord. “Als ik geen oplossing vind, hang ik.”
En wat moet een vrouw die financieel de eindjes niet kan rondkrijgen met de heisa zoals die op de Universiteit Maastricht ontstond door een conflict over het gebruik van de term vrouw. Moet dat niet zijn ‘Mensen die menstrueren’ ?
Aan de universiteiten is er tegenwoordig overal een ‘diversity officer’. Mooie Nederlandse omschrijving is dat … Tiens, het woekeren van het Engels in het onderwijs, daar heeft Wierd Duk het nergens expliciet over, maar ook dat zet een rem op de emancipatie van arbeiderskinderen die niet over de luxe beschikken om in het buitenland op taalcursus te kunnen, en zich dan maar in erbarmelijk steenkolen-Engels moeten verstaanbaar maken. Wat Wierd Duk wel vermeldt is dat curricula overal gedekoloniseerd worden. Waarbij allochtonen het overnemen van autochtonen. Combineer dat met het ‘dedain’ dat sommige hoger opgeleiden aan de dag leggen tegenover ‘white trash’. Zo schreef schrijver en essayist Anil Ramdas: “Wat kan je anders zeggen van de meeste Telegraaf-lezers, SBS 6 En RTL-kijkers en PVV-stemmers, dan dat ze boers, onbehouwen, ruw, plat, vulgair, ordinair en ongemanierd zijn ?”
Gezien al dat dedain, “is dan nog een gesprek mogelijk ?”
Na onder andere een stuk over hoe Nederlanders Oekraïense vluchtelingen in huis namen – iets waarvoor ze kritiek kregen omdat ze zoveel warmte niet hadden opgebracht voor niet-blanke vluchtelingen – gaat het onder andere over humoristen die fel moeten opletten en hoe we mede door het wegvallen van de grote ideologieën van de 20e eeuw, zijn terechtgekomen “in een hyper individualistische samenleving waarin mensen op basis van kenmerken zoals ras, seksuele oriëntatie of religieuze overtuiging op zoek gaan naar de groep waar ze zich verwant mee voelen.”
Ondertussen trok de overheid zich terug en verzwakten openbare diensten. Eén voorbeeld: “In heel de provincie Zeeland is niet één bemenst spoorloket meer.” (p. 166)
China
De aanslagen van 9/11 mogen dan al tot een breuk tussen de islamitische invloedssfeer en de rest van de wereld geleid hebben, de toetreding in 2001 van China tot de Wereldhandelsorganisatie “zette economisch alles op zijn kop”. Zo vernam Wierd Duk bij hoogleraar Sjoerd Beugelsdijk. “Door de globalisering is de economie veranderd met winnaars en verliezers; en de afstand tussen die groepen is veel groter geworden. Ze begrijpen elkaar niet altijd meer en hebben heel andere beelden van het Nederland waar zij willen wonen.” (p. 130)
Kwam daar nog bij dat de sociaal-democraten van de PVDA meewerkten aan de besparingspolitiek zoals die door Rutte opgelegd werd. De fusie van de PVDA met GroenLinks was ook niet van aard om de arbeiders terug te halen. “GroenLinks staat heel ver af van de leefwereld van de gemiddelde arbeider.”
Oud-SP-voorzitter Ron Meyer (39) wil het “aloude klassenbewustzijn weer op de agenda zetten.” De uit Amerika “overgewaaide discussie over ‘wit privilege’ vindt hij pervers”: “Natuurlijk zijn er culturele verschillen, maar als je zulke discussies ontdoet van sociale klasse, slaan ze nergens meer op. Is mijn blanke vader soms de onderdrukker van de zwarte miljardair Tata ?” (p. 133)
Man, vrouw of …
Een bijzonder ontvlambaar mijnenveld is dat van het transgenderisme. Hier botst het ook met vrouwenrechten-activisten die het niet zien zitten dat mannen die zich opeens identificeren als vrouw, dan ook bijvoorbeeld in de sport met de vrouwen meedoen. Lesbische vrouwen die de eisen van de transgenders in vraag stellen, riskeren “een vloed van verwensingen en doodsbedreigingen”. Duk: “Transgenders maken 0,7% uit van de bevolking, maar transgenderisme is wel één van de speerpunten binnen de woke ideologie.” “Daar is ondertussen een hele industrie rond opgetuigd”, zoals de geïnterviewde lesbische activiste Wendy Lip het stelt. “Het is business geworden.”
Overigens interviewde Wierd Duk een eind verderop, ook een rechtse transgender, Sacha Wortel, die sinds een aantal jaren leeft als vrouw. Van Wortel is de uitspraak “dat we in Nederland een probleem hebben met de fundamentalistische islam. Van die kant hebben LHBTI’ers (lesbiënnes, homoseksuelen, biseksuelen, transseksuelen en interseksuelen, red.) “veel meer te duchten dan van rechtse mensen.” Wortel wil een samenleving “waarin ik niet racist of fascist wordt genoemd als ik opkom voor onze Nederlandse normen en waarden.” (p.237)
Terug naar de steeds weer in het boek opduikende kloof tussen “de werelden van de theoretisch en de praktisch geschoolden. In politiek, cultuur, media en bedrijfsleven maken hoogopgeleiden de dienst uit. Vaak hebben zij nauwelijks contact met praktisch opgeleiden. ‘Als lager opgeleide heb je niet eens de woorden om hun aandacht te trekken.’” Dat zijn de woorden van Danny Split die uit een familie van stratenmakers komt, maar inmiddels studeert aan de Open Universiteit. Hij heeft het over de “onzichtbare plafonds”, waar mensen uit arbeiderskringen tegenaan botsen.
Moslimbroeders en tech-reuzen
Een van de merkwaardigheden van de multiculturele samenleving is dat mensen die zelf afstammen van vluchtelingen, zich soms keren tegen de grote toestroom van asielzoekers uit landen met een heel andere cultuur. Zo bijvoorbeeld VVD-raadslid Malkis Jajan. Hij is niet mals over hoe “asielzoekers liegen dat ze homo zijn om een verblijfsstatus te krijgen.” “Een Syriër zei letterlijk tegen mij: ‘Ik ben in Nederland om mensen te bekeren tot de islam.’”
Je zal maar een homoseksuele allochtoon zijn en zien hoe Nederland heel tolerant is “voor mensen die je vrijheid om te zijn wie je bent, willen opdoeken”. De uit Syrië afkomstige Adam Esmael (26) die openlijk homoseksueel is, “vind Nederlanders vaak naïef.” “Mijn broer is vermoord door IS, maar in Nederland worden jihad-bruiden gezien als slachtoffer. Op straat en in de metro vallen Marokkanen en Syriërs mij lastig om hoe ik eruit zie. GroenLinks zet een aanhangster van de moslimbroeder-gemeenschap op de kieslijst voor de Tweede Kamer. Zien jullie dan niet wat de moslimbroeders in het Midden Oosten hebben aangericht ? Dat maakt mij bang.” “Als het zo blijft met al die bedreigingen, wil ik ook weg uit de stad. Dit is het gevolg als je grote groepen mensen binnenlaat die een hekel hebben aan homo’s, vrouwen en’ ongelovigen’.”
Een heel ander soort buitenlanders betreft tech bedrijven zoals Google en Microsoft die grote datacentra neerplanten in de polder: grote hallen-complexen – met de omvang van vele voetbalvelden – waarin computers staan die altijd draaien, 365 dagen per jaar, 24 uur per dag. Daar is heel veel energie voor nodig waarvoor er dan weer windmolenparken moeten komen, waardoor het landschap nog meer verminkt wordt.
Wierd Duk heeft ook enkele keren aandacht voor zij die zich tegen de coronavaccins verzetten en hij brengt zelfs een stukje over de wereldwijde beweging QAnon. Je zou kunnen zeggen dat die zich net zoals marxisten verzet tegen de heersende elite, maar in plaats van dat op economisch vlak te doen, gaat het de morele toer op, waarbij elitefiguren beschuldigd worden van ‘alles wat god verboden heeft’, zoals kinderhandel en ritueel misbruik. Ze hangen hun verhaal op aan reële figuren zoals Jeffrey Epstein.
“Het beste wat de mensheid ooit heeft voortgebracht”
Over dan weer naar de Marokkaanse Nederlanders waarvan Wierd Duk er een paar aan het woord laat over hoe het vaak een combinatie is van armoede, instabiele gezinssituaties en afwezige vaders, die jongeren doet ontsporen. “Het klinkt heel zoet maar het ontbreekt bij hun ouders vaak aan het type liefde dat wij onze kinderen wel geven. Genegenheid tonen, knuffelen, zeggen: ‘ik hou van je, Ik ben trots op je.’”
Wat te denken van al die Nederlandse Marokkanen die bij voetbalmatchen supporteren voor Marokko en niet voor Oranje ? “Toch vinden wij Nederland het beste land ter wereld” noteert Wierd Duk uit de mond van Nordin Ghouddani. “Geloof me: niet één Marokkaan wil terug.” Reda Reddam vult aan: “De eerste generatie gastarbeiders is hier zo goed opgevangen en geholpen. Alle deuren gingen open. Nederlandse buren kwamen langs met kleren, hielpen met wegwijs maken.” Een heel ander verhaal is dat, dan wat we onlangs in De Standaard nog te lezen kregen van de vroegere ombudsman van de krant, Tom Naegels.
Ook een naar Nederland uitgeweken Braziliaanse, pleit voor Nederland en zegt: “Ik wil niet meer terug. Het is in Brazilië zo rommelig en onveilig. Nederland past me als gegoten: ik voel me thuis. Ik heb hier echt iets van mijn leven kunnen maken.”
Nog meer lof voor Nederland krijgen we te horen van Sujet Shams en Yasmijn Fataie, van Afghaanse en Syrische afkomst. “Wat wij hier nu in Nederland – in heel Noordwest Europa – hebben, is het beste wat de mensheid ooit heeft voortgebracht. Bescherm dat, met klauwen en tanden.” Lachend: “zo zeggen we dat in Iran.”
Maar ook deze twee vrouwen waarschuwen voor nog meer immigratie uit islamitische landen. “Als je de westerse waarden wilt beschermen, zul je de natiestaat moeten verdedigen.” “Ik vind het gevaarlijk dat we door angst steeds meer van onze vrijheid inleveren. Dat gaat stap voor stap. Ik wil niet nog een keer hoeven te vluchten.”
Enkele keren komen ook de joden in Nederland- ze zijn nog met zo’n 50.000 – aan bod alsook hun angsten. En ook de geïnterviewde joden zeggen: “Wij willen hier blijven, een beter land dan Nederland is er niet.” (p. 201)
Woningnood is een steeds terugkerend thema en daarbij wordt verwezen naar Berlijn dat een ‘Mietendeckel’ invoerde: een bevriezing van de huren voor 5 jaar. “Als je leest dat in Amsterdam woningen worden opgesplitst in kamertjes van 8 m², die worden aangeboden voor € 700 per maand, dan is zo’n bevriezing ook bij ons een goed idee.” Aldus SP-Tweede Kamerlid Sandra Beckerman.
’Somewheres’ versus ‘anywheres’
Op de pagina ’s 211-212 leren we dit onderscheid kennen: “’Somewheres’ zijn mensen die stevig geworteld zijn in dorp en regio.” Daar tegenover staan “de ‘anywheres’, de welgestelde stedelijke kosmopolieten.” “Die groep beslaat zo’n 14% van de bevolking. Het zijn meest hoogopgeleide, over de wereldreizende burgers die zich vestigen in gebieden die goed aansluiten op de wereldeconomie.” Volgens hoogleraar Caspar van den Berg “bevinden zich in die bubbel ook de politici, bestuurders, wetenschappers en journalisten die het debat bepalen, die aanschuiven bij de talkshows. Die drukken een onevenredig groot stempel op Nederland.” En door het verdwijnen van de levensbeschouwelijke zuilen, waarin mensen van allerlei standen elkaar vroeger ontmoeten, verzwakte ook de vroegere Nederlandse consensus-democratie. (p. 213)
In het soort kringen van ‘anywheres’ hoor je wel eens dat we “In de beste tijd ooit leven”. Wierd Duk laat enkele ‘optimisten’ opdraven waaronder de ‘Vlaamse filosoof Maarten Boudry’ en wetenschapsjournalist Marco Visscher. Van die laatste is deze alles behalve wetenschappelijke uitspraak: “Er is nog nooit iemand doodgegaan aan de blootstelling aan kernafval.” Dan beschouwt hij de rommel na de ontploffing in Tsjernobyl blijkbaar niet als kernafval.
Van kernafval naar inbraken en winkeldiefstallen, in het boek van Wierd Duk moet je de pagina maar omdraaien om terecht te komen in het verhaal van mensen die het aan de stok kregen met allochtone dieven en inbrekers en die door het gerecht in de steek gelaten werden. Erger nog: die als racisten werden afgeschilderd.
“De angst voor de overheid” zit er in Nederland bij velen diep in sinds de belastingdienst hard op zoek ging naar fraude met kinderopvang-toeslagen. Waar draaide die ‘toeslagenaffaire’ ook weer rond ? Wierd Duk: “Halverwege 2014 kregen honderden ouders een brief van de belastingdienst: hun kinderopvangtoeslag werd per direct stopgezet en ze moesten de over 2014 en achterliggende jaren ontvangen toeslagen terugbetalen.” Sommige mensen gingen hier letterlijk aan kapot. Het was ook deze affaire waarin Kamerlid Pieter Omtzigt zich verdienstelijk maakte door ze uit te spitten.
Een keer komt in het boek de rol van de zogenaamde werkgevers ter sprake, namelijk als het erover gaat arbeidsmigranten aan te trekken, waarvoor dan echter weer woongelegenheid moet gezocht worden.
“Witte Nederlanders integreren slecht”
Een merkwaardige uitspraak, afkomstig van een Amsterdamse hoogleraar die niet met naam genoemd wordt. Maar het verwijt leeft dat autochtonen zich zouden terugtrekken in ‘witte enclaves’. Waarop Wierd Duk belicht dat het nog niet zo gemakkelijk is om als blanke Nederlander een relatie aan te gaan met een moslima. En als de blanke atheïst is, valt het nog moeilijker dan als hij of zij toch nog ‘gelovig’ is.
Moeilijk hebben het overigens ook die allochtonen die zich als ‘seculiere Nederlander’ identificeren. “Helemaal tijdens de ramadan: ‘de islam wordt Nederland door de strot geduwd.” Vandaar het pleidooi ervoor dat Nederland, net als de Verenigde Staten, Canada en Australië, een instelling zou moeten hebben die zich om ex-moslims bekommert. Nu voelden zij zich vaak alleen.
De woningnood door de groeiende bevolking, gaat ook gepaard met wat Wierd Duk omschrijft als “een nieuw soort volksverzet: de strijd tegen de bomenkap.” En net zoals we dat in Belgisch Limburg meemaakten aan het Schulens meer, zit je ook nog met het probleem van de ”pennenlikkers aan de tekentafel” die ergens ver weg in Brussel, bepalen hoe de natuur er ergens moet uitzien. En daarvoor dan soms zelf overgaan tot het massaal kappen van bomen.
Over dan weer naar allochtone politici die te maken krijgen met intimidaties en bedreigingen “omdat ze niet loyaal zouden zijn aan hun etnische of religieuze groep.” Hier komt Sunita Bihari aan het woord, gemeenteraadslid voor de SP in Apeldoorn en van Surinaams-hindoestaanse afkomst. Zij verklaarde aan Wierd Duk dit: “Dus een welgestelde, donkere man of vrouw zegt tegen een blanke arbeider, die nauwelijks rond kan komen, dat die zijn mond moet houden, omdat hij zogenaamd geprivilegieerd is en een ‘racist’. Natuurlijk zijn blanke mensen dat soort kritiek zat. Zo drijft links timmermannen, mensen in de zorg en andere ‘witte’ kiezers, die het op zich met linkse standpunten eens zijn, naar rechtse partijen.”
Een speciale groep vluchtelingen in Nederland betreft de jezidi’s. Zij vrezen de mogelijke terugkeer van IS-jihadisten en hun bruiden. “Moeten we ons zelfs hier onveilig voelen ?” De jezidi’s worden ook het ‘Pauwenvolk’ genoemd. In hun godsdienst komen elementen uit islam, christendom en hindoeïsme samen. Melek Taus – de ‘Pauw-engel’ – speelt een centrale rol. “IS beschouwt de pauw-engel als de duivel en de jezidi’s als duivel-aanbidders, die uit naam van de islam moeten worden vernietigd.”
Krimp-gebieden herbevolken ?
Na een luikje over de hoge kosten van de ‘verduurzaming’ van woningen, gaat het opnieuw richting criminaliteit onder de titel “Nooit meer leven zonder angst.” Het betreft bejaarden die overvallen werden in hun huis. “Je gemoedsrust is voor altijd weg.”
Maar dan bezoeken we met Wierd Duk een koppel dat er goed voor zit en dat kan stellen: “het leven lacht ons toe.” Voor dat soort mensen is Nederland ”een gaaf land”. Als de kinderen dan ook nog studeren in het buitenland, zien ze vaak hoe slecht het elders georganiseerd is. In Groot Brittannië bijvoorbeeld.
Heel anders gaat het er dan weer aan toe bij de Nederlanders die leven In de zogenaamde krimp-gebieden, aan de rand van het land. Waar de bevolking daalt en de middenstand verdwijnt samen met allerlei voorzieningen. Zo bijvoorbeeld In de gemeente Bergen, al “enige tijd de snelst krimpende Limburgse gemeente.”
Soms hoor je wel eens zeggen dat zulke krimpgebieden moeten herbevolkt worden met mensen uit andere landen. Maar als er niets omhanden is, kunnen die daar ook weinig komen zoeken. Op pagina 277 vernemen we dat er ondertussen in Nederland zo’n 250.000 Polen wonen en werken. “Een op de 4 Polen heeft inmiddels een eigen huis.” Hun arbeidsparticipatie is met 75% dan ook hoog. Daar waar de werkloosheid onder niet westerse migranten bijna 20% bedraagt. Er is in Nederland zelfs een uitgebreide Poolse infrastructuur ontstaan: “bedrijven die Polen van A tot Z begeleiden bij de aankoop van een huis, firma’s die Polen van juridisch advies voorzien, administratiekantoren, je ziet het steeds meer.” Vandaar dat het veel Polen lukt om zich goed te integreren.
“Een moderne inquisitie”
Een ander verhaal is dat van oud-Shell-directeur Dominique Boot (78). Hij gaf les aan migranten in de Haagse Schilderswijk tot hij niet meer welkom was. Reden? “Een groepje moslima’s wilde geen man als leraar.”
En terwijl die moslima’s dat voor mekaar kregen, leeft bij veel autochtone Nederlanders het gevoel dat ze voor ze het weten, aanklachten wegens racisme of seksisme aan hun broek hebben. “Een foute grap kan mensen hun carrière kosten.” Volgens auteur Frank Karsten heeft de strijd tegen discriminatie een ongewenste uitkomst: “nog meer polarisering en uitsluiting.”
Wierd Duk: “De anti-discriminatie activisten hebben invloed. De publieke omroep nam hun politiek gekleurde jargon over – blank werd wit – en tegen de wil van de meerderheid van de bevolking, werd op veel plekken de kleur van Zwarte Piet aangepast. Karsten: ‘ze zijn heel militant en intimiderend en hebben kennelijk ook veel tijd. Als je maar even buiten de lijntjes kleurt, ben je voor hen een racist, fascist, sexist. Het is ook gevaarlijk om het op te nemen voor de mensen die zij beschuldigen, want voor je het weet lig je jezelf op iets kleins onder vuur en loop je maatschappelijke risico’s. Zelfs je persoonlijke veiligheid kan in gevaar komen. Het is een moderne inquisitie.” (p. 289)
“Europa is verloren”
Wierd Duk sprak ook met de belezen vrachtwagenchauffeur Robert Havelaar (53). “Scherp ziet hij hoe Europa de afgelopen decennia veranderde en hoezeer die veranderingen de arbeidersklasse zorgen baren. ‘Van Zweden en Engeland tot Frankrijk en Italië: de bevolking van de grote steden is dramatisch van samenstelling veranderd. Overal waar ik kom, gaat het in de truckerrestaurants over hetzelfde: eerst het voetbal, dan de problemen met immigratie en criminaliteit. ‘Europa is verloren’, hoor ik dan’. Is dat ook zijn indruk ? ‘Ja, eigenlijk wel. Ik kom bijvoorbeeld niet graag meer in Engeland, omdat je daar altijd op je hoede moet zijn dat je lading niet wordt gejat. Het is gewoon een crimineel land geworden. (…) Frankrijk is ook erg. Marseille is een verschrikking, wij Nederlanders gaan de stad niet meer in en parkeren op kilometers afstand.” “Ook in Duitsland hoort Havelaar al jaren de burgers klagen over de gevolgen van de massa-immigratie. ‘Ze hebben er geen idee wie ze hebben binnengelaten en voelen zich onveilig op straat. Ik heb daar nog nooit een fan van Angela Merkel ontmoet.’”
Met “Multicultuur is geen feestje” zijn we aanbeland op pagina 300. Wierd Duk sprak met demograaf Jan van de Beek (50) die de vraag stelt of de liberale democratie houdbaar zal zijn in een Nederland dat aan het eind van deze eeuw “miljoenen inwoners zal hebben die zich niet met Nederland identificeren. Nederland zal dan een heel ander land worden.” Van de Beek ziet vooral problemen met de nieuwe groepen uit de ‘Afrikaans-islamitische cluster’ die het verst verwijderd is qua waarden van onze Noord-Europese cluster. Hij heeft het ook over transnationale gemeenschappen: één been hier, één been elders. De westerse wereld beleeft volgens van de Beek de derde demografische transitie. De eerste en tweede waren de periodes die zich kenmerkten door de overgang van hoge sterfte en hoge geboorte via lage sterfte en hoge geboorte naar lage sterfte en lage geboorte. “We hebben inmiddels te maken met een krimpende autochtone bevolking in combinatie met een hoge immigratie.” Voor van de Beek zijn ingrijpende maatregelen nodig: “Voortgaande immigratie ondermijnt de verzorgingsstaat en de sociale cohesie. Je importeert armoede.” Waarna hij dit alles voorstelt: “We moeten af van het VN vluchtelingenverdrag en het recht op asiel beperken. Ook het vrije verkeer van personen moet aan banden. Gebeurt dit niet, dan voorspel ik gouden tijden voor populisten.”
“Het is klasse, suffie, niet identiteit”
Kunnen er ook linkse populisten opstaan ? Daarvoor pleit de financieel geograaf Ewald Engelen (55) die soms ook in Vlaamse media aanbod komt.
Hij snijdt de problematiek aan van de dalende arbeidsinkomens-quote. “Ging eind jaren zeventig nog 92 cent van iedere euro die in de private sector werd verdiend, naar de werkers, in 2018 was dit nog maar 72 cent.” De zogenaamde werkgevers – de werkkopers – “worden rijker en rijker en de werkers armer en armer”. De winsten stijgen, evenals de lasten voor de burger maar de inkomens stagneren al 40 jaar. “Gevolg: heel veel mensen hebben moeite de eindjes aan elkaar te knopen.”
“Daar zouden de kranten over vol moeten staan en daar zou het debat bij links over moeten gaan, vindt Engelen. Over die steeds dieper wordende kloof tussen ‘haves’ en ‘have nots’. Vandaar de titel van zijn nieuwe boek: ‘Het is klasse, suffie, niet identiteit”.
Ewald Engelen doet ook concrete beleidsvoorstellen: “Eis dat de arbeidsinkomensquote naar 85 gaat, verzet je tegen de afschaffing van de dividendbelasting, pleit voor een hogere vennootschapsbelasting en stop met allerlei fiscale constructies die bedrijven in staat stellen om geen belasting te betalen. Dit zou, heel simpel, het programma van PVDA of SP moeten zijn.” Maar de PVDA is, zoals Duk het schrijft “gekaapt door hoogopgeleide professionals”, en die voerden mee het neoliberaal beleid van Rutte uit. (p. 304)
Wierd Duk vermeld in zijn op 24 mei 2018 gepubliceerde stuk, dat enkele uren na het gesprek met Engelen, in een Amsterdams debatcentrum over de toekomst van de sociaal-democratie vergaderd werd. “De opstellers van het pamflet Vrij Links zijn gelieerd aan de Partij van de Arbeid. Zij willen de sociaal democratie redden van de ondergang door de partij te bevrijden uit de klauwen van de identiteits-politiek en te pleiten voor een ‘links dat weer trouw is aan haar vrijzinnige, seculiere wortels.” Het was blijkbaar een geanimeerde bijeenkomst, maar Ewald Engelen was al snel weer weg want hij miste opnieuw, de sociaal-economische insteek.
Op p. 306 gaat het nog eens over Nederlanders die naar Oost Europa emigreren: Hongarije, Polen, Roemenië … Omdat ze zich in eigen land niet meer thuis voelen. Oost-Europa zien ze als fort tegen de oprukkende islam. En ook onder hen bevinden zich allochtonen. Zo bv. de Surinaams-Hindoestaanse Humphrey Ramautarsing.
En dan heb je nog de Arameeërs: ook weer een volk waarvoor deze titel geldt: “Altijd op de vlucht.” Hier krijg je te lezen dat de Syrische dictator Assad, in vergelijking met andere Arabische dictators “voor christenen een geschenk uit de hemel is”. Wat verderop klinkt het: “Wij Arameeërs zijn de indianen, de oorspronkelijke bewoners, van Syrië en Irak. Vanaf de komst van de islam naar de regio zijn we uitgemoord, door de Arabieren en door de Turken. Maar Assad liet ons met rust.” Ook de Arameeërs die naar Europa zijn uitgeweken, vrezen hier de islamisering. “Wij zijn naar Europa gekomen omdat christenen hier vrij zijn, maar zijn de Europeanen wel bereid om de westerse beschaving te verdedigen ?” (p. 311)
In het verhaal van Kfir (28) komt een ander aspect van de multiculturalisering aan bod: de multiculturele politie. Kfir is een homoseksuele activist uit Syrië. Bij hem thuis werd ingebroken door mannen die Turks met elkaar spraken. De politie werd erbij gehaald en toen kwam de volgende schok: “De agent die mijn aangifte opnam was Turks en stelde vreemde vragen. Hij deed alsof ik de aanval had uitgelokt doordat ik een poster van de marathon voor Koerdistan had opgehangen. ‘Weet je dan niet dat Turken en Koerden vijanden zijn ?’ Ja, natuurlijk weet ik dat. Maar Nederland is toch een vrij land ? ‘Maar je maakt zelf je huis tot doelwit’, zij hij. Ik was boos: zo jaagt de politie slachtoffers angst aan.”
Kfir werd ook al enkele keren in elkaar geslagen, door Marokkanen. “Maar de homofobie zit overal.”
“Er dreigt altijd gevaar”: de titel boven opnieuw een bezoek aan Joodse Nederlanders, waarvan er één een aanslag op zijn restaurant heeft meegemaakt. De dader loopt alweer vrij rond. “Dat is niet te begrijpen. Het lijkt te gaan om een getrainde terrorist, die bereid is om zijn leven te geven, maar wordt vervolgd voor vernieling.” Elders in het boek werd ook het geval van de moordenaar van Pim Fortuyn vermeld: de genaamde Volkert van der Graaf loopt sinds 2014 terug vrij rond. Hij ‘zat’ amper 12 jaar voor de moord.
Problemen-cocktail
Van veel mensen mocht Wierd Duk wel de naam of toch de voornaam vermelden, maar van veel anderen niet. Want “zodra je iets negatiefs zegt over de islam valt heel links Nederland over je heen, klinkt het ‘voor je het weet heb je een steen door de ruit.”
Vaak komen de tot nu toe vermelde problemen samen. Zoals bijvoorbeeld bij mensen uit landelijke gebieden die asielcentra zien opgericht worden terwijl de boerenbedrijven moeten sluiten en hun landelijke cultuur en taal zoals die van de Friesen in Noord Nederland, op verdwijnen staat. Van de Friese onderneemster Jenny Douwes, geeft Wierd Duk deze anekdote: “Ik ben een aantal keren gevraagd om college te geven. Dan sta je voor een klas met allemaal kinderen die niet begrijpen dat jij niet ziet dat je White privilege hebt, terwijl mijn grootouders in Harkema leefden in diepe armoede. Er komt dan echt geen gesprek op gang. (…) Dan denk ik: dit worden onze toekomstige leiders en bestuurders. Er is nul komma nul diversiteit in denken.”
Zo. We zijn rond. Het is een lange rondgang geworden waarbij tal van problemen aan bod kwamen maar de multiculturele toch wel de bovenhand haalden, al staan ze, het kan niet genoeg benadrukt worden, niet alleen. Zeker ook de woningnood is in Nederland immens groot met een geschat tekort van zo’n 300.000 tot 400.000 woningen en dat zal gezien er jaarlijks in Nederland tegenwoordig zo’n paar honderdduizend mensen bijkomen uit het buitenland, de komende jaren niet kleiner worden.
Wat hebben we nu geleerd ?
Wierd Duk sluit zijn boek af met een nawoord over de meer dan 200 wekelijkse reportages die hij in 5 jaar voor De Telegraaf maakte over ‘gewone’ Mensen in Nederland. “Mensen van alle rangen en standen met verschillende etnische achtergronden. (…) Niemand van hen uitte zich agressief of haat dragend. Niemand moedigde polarisatie aan. Geen van mijn gesprekspartners velde een hardvochtig oordeel over anderen. Hoe valt dit te rijmen met het beeld van Nederland als een ernstig gepolariseerde samenleving ?”
Wel, “er heerst wel degelijk een groot en breed gedeeld wantrouwen in Nederland, maar dit komt vooral tot uiting in de relatie tussen burger en overheid, veel meer dan tussen burgers onderling.” Vandaar ook de titel van de nieuwe partij van Pieter Omtzigt: ‘Nieuw Sociaal Contract’.
Wierd Duk: “Een groot aantal van de in dit boek opgenomen reportages heeft in de kern als onderwerp de verkruimeling van het sociaal contract. Wat opvalt is dat een deel van de ‘elite’ – politici, ambtenaren, columnisten, commentatoren – de ernst van die vertrouwensbreuk tussen de overheid en een groot deel van de kiezers hardnekkig bagatelliseert (…) Kennelijk zit de angst diep voor wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn als sommige groepen in onze samenleving vaker een stem krijgen. In dit boekje heb ik mede die groepen aan het woord willen laten. Omdat het noodzakelijk is dat het sociaal contract wordt hersteld. Dit kan pas als de fundamentele problemen waarmee Nederland kampt, op een open en eerlijke manier worden besproken, zonder hele groepen burgers te demoniseren en weg te zetten als ‘extreem rechts’, ‘wappies’, ‘xenofoben’, ‘racisten’ of anderszins.”
Waarna Wierd Duk politici en overheden oproept om te leren luisteren naar “die burgers die zich nu al jarenlang niet vertegenwoordigd en machteloos voelen.”
En waarvan we nu weten dat ze op 22/11/2023 massaal op Wilders stemden.
Echte inspraak nodig
Zal luisteren volstaan ? Of moet er niet ook een verlevendiging van de democratie georganiseerd worden, waarbij burgers op lokale schaal alvast via – best echt bindende – referenda zoals dat in Gent over de besteding van openbare gronden, inspraak krijgen en nemen ? Daartoe zullen politici een deel van hun macht moeten afstaan, en dat zullen ook veel bedrijfsleiders niet zien zitten, omdat zij liever in de achterkamers ‘dealen’ met een handvol politici dan met heelder bevolkingsgroepen te moeten rekening houden.
Je kan ook denken aan frequente overlegmomenten tussen volksvertegenwoordigers, gemeenteraadslieden en andere politici en hun achterban, waarbij de politici moeten tonen wat ze presteerden en wat ze nog van plan zijn en daarop beoordeeld kunnen worden. Vier jaar politici ‘carte blanche’ geven: verstandig ?
In tal van werkgroepen die over democratische verdieping hebben nagedacht, zijn dit soort voorstellen al lang geleden verder uitgewerkt. Hoog tijd om er werk van te maken.
Jan-Pieter Everaerts, 24/11/2023
Met dank aan Ren de Vree voor het toezenden van het boek.
“Weird Duk in Nederland” is een uitgave van Blauwburgwal. www.blauwburgwl.nl / info@blauwburgwal.nl
