‘Get Brexit done’, het was een meesterlijke slogan voor een bevolking die het oeverloos getreuzel en geneuzel rond Brexit meer dan moe was.
Labour had dat niet begrepen en dacht met een goed en degelijk programma, niet voor niet tegen we zullen wel zien de mensen te kunnen overtuigen. Niet dus. Het is een kater die de linkerzijde nog moet verwerken, in het Verenigd Koninkrijk maar ook in onze landen. Sympathie en steun voor Jeremy Corbyn is één ding, besef van wat een goede verkiezingscampagne vergt toch nog iets anders.
Met dit alles is echter niets, maar dan ook niets gezegd over hoe het verder moet. Boris Johnson heeft een meerderheid plus 38 zetels, met de ‘Withdrawal Agreement Bill’ die op 20 december in een tweede en geamendeerde versie werd goedgekeurd kan hij doen wat hij wil. Maar wat wil hij? Niemand die het weet. Weet hij het zelf al? En wacht het V.K. na de kater van Corbyn nu een megakater van Johnson?
De data
De ‘Withdrawal Bill’ die op 20 december is het Lagerhuis werd aangenomen is nog niet definitief. Hij moet nu in de parlementscommissies onder de loep worden genomen. Wat al gewijzigd werd is de schrapping van de non-regressieclausule voor werknemers, de schrapping van het vetorecht voor het Lagerhuis op het onderhandelingsmandaat voor de premier en de vastgelegde einddatum voor de transitieperiode. De definitieve tekst moet dan nog goedgekeurd worden in Lager- en Hogerhuis en het fiat krijgen van de Koningin. Niemand twijfelt eraan dat dit allemaal voor eind januari kan. Op dat moment zal het V.K. de Europese Unie verlaten en de nieuwe speaker van het Lagerhuis heeft al toegezegd Big Ben dan te laten luiden.
Op dat ogenblik begint de marathon. Het Europees Parlement moet het definitieve akkoord goedkeuren. De Europese Commissie heeft een ontwerptekst voor een onderhandelingsmandaat klaar liggen dat dan aan de Europese Raad kan worden voorgelegd. Hopelijk kan dat proces afgerond worden voor eind februari.
Dan kunnen de onderhandelingen tussen de E.U. en het V.K. pas echt beginnen. Want 47 jaar lidmaatschap heeft de wetgeving van het V.K. volledig geïntegreerd in die van de E.U. en dat moet nu stap voor stap weer uit elkaar gehaald worden. Er moeten nieuwe handelsakkoorden worden afgesloten voor alle producten die tussen het V.K. en de E.U. worden verhandeld. Er moet een nieuw visserij-akkoord worden gesloten. Er moet een regeling gevonden worden voor de financiële sector. Boris Johnson wil dat allemaal achter de kiezen hebben tegen het eind van 2020. Een zo goed als onmogelijke opdracht, zo reageert Barnier, de Europese onderhandelaar. Het makkelijkste akkoord dat de E.U. ooit heeft afgesloten, met Vietnam, heeft toch nog vier jaar onderhandelingen gevergd. Johnson wil echter niet wijken en al wil de E.U. in geval van nood twee jaar extra uitstel geven, de gewijzigde ‘Withdrawal Bill’ zegt nu al dat er geen sprake van kan zijn langer dan tot eind 2020 te wachten om ‘volledige vrijheid’ te hebben. Tot dan, in deze transitieperiode, moet het V.K. de bestaande Europese regels nog steeds respecteren maar het heeft geen invloed meer op de totstandkoming ervan. Op 31 januari verlaten de Britten de instellingen.
Het doet vermoeden, en het maakt sommigen bang, dat Boris Johnson net zo goed zonder deal de E.U. wil verlaten. Het V.K. wordt dan een gewoon ‘derde land’ dat de minder gunstige WTO-regels moet volgen, net zoals de E.U. overigens. Dat is best mogelijk, hoewel hij daar zelf nog niet op gewezen heeft. Het officiële standpunt is nog steeds dat de toegang tot de interne markt zal behouden blijven en dat de regels voor sociaal en milieubeleid niet slechter mogen zijn dan die van de Europese Unie. De wijziging van het Withdrawal Akkoord doet echter iets anders vermoeden. En waar dan precies het ’take back control’ element zal uitgespeeld worden, niemand die het weet.
Wat voor Brexit?
Wat voor Brexit wil Boris Johnson precies? Hard, beetje hard of heel soft, BRINO ‘Brexit in name only’?
Over de gevolgen van een no-deal-Brexit lopen de meningen uiteen. Bijna de helft van de export van het V.K. gaat naar de Europese Unie, terwijl nauwelijks 7 % van de export van de E.U. naar het V.K. gaat. Op het eerste gezicht zouden de gevolgen voor het V.K. dus erger zijn. Maar handelsstromen kunnen snel verlegd worden en aan Europese kant is de angst vooral groot dat Johnson heel snel de competitieve koers zal volgen: gunstige sociale, fiscale en milieumaatregelen, zodat bedrijven worden aangetrokken om zich in het V.K. te vestigen.
Trump én Poetin zullen daar elk hun steentje toe bijdragen, elk om hun eigen nationale redenen. Of de Europese Unie de tot nu toe gehandhaafde eenheid in de gesprekken zal kunnen bewaren, is ook een open vraag.
In de brief die Johnson de Queen liet voorlezen op 19 december belooft hij het land een nieuwe ‘gouden eeuw’. Er komen voor honderd miljard Pond investeringen voor infrastructuur, de al lang beloofde snelletreinverbinding met het Noorden, bijna 34 miljard Pond voor de nationale gezondheidsdienst met 50.000 nieuwe verpleegsters, betere reguleringen voor werknemers en huurders, snel internet voor iedereen. Corbyn zal even moeten slikken hebben.
Het vrij verkeer van personen uit de E.U. wordt logischerwijs afgeschaft en er komt een puntensysteem naar Australisch voorbeeld.
Zoals Corbyn tijdens de verkiezingscampagne overtuigend heeft aangetoond weten we dat V.S.- bedrijven wel degelijk staan te trappelen om een voet binnen de Nationale Gezondheidsdienst binnen te krijgen. Aan de kans op een visserij-oorlog moet evenmin lang getwijfeld worden.
Wat er echt zal gebeuren valt af te wachten. We weten van Johnson dat hij nooit aarzelt om beloften heel schaamteloos weer in te trekken. Hij deed dat inmiddels al met de beloofde versoepelde gezinshereniging voor kinderen van vluchtelingen met familie in het V.K.
Er zijn ook redenen om te denken dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen. Johnson krijgt het moeilijk om Schotland en Noord-Ierland ervan te overtuigen dat hun toekomst niet buiten het V.K. kan liggen. Dat kan leiden tot grote toegevingen.
De Withdrawal Agreement Bill werd in zijn huidige versie met 358 tegen 234 stemmen goedgekeurd. Labour stemde verdeeld.
Kiezen
‘Take back control’ en ‘get Brexit done’: het zijn aantrekkelijke formules en goede slogans, maar er is niet zoveel kans dat ze ook realiteit worden. Dat was ook de bedoeling niet. Boris Johnson heeft voor vijf jaar veel macht, de bevolking zal nauwelijks kunnen reageren. De oppositie moet zich nog herdefiniëren, en dat zal niet meteen morgen of overmorgen gebeuren. Brexit mag dan volgend jaar misschien effectief achter de rug zijn, maar hoe of wat en hoe, de Britten hebben er het raden naar.
Johnson zal moeten schipperen tussen zijn liefde voor Trump en zijn liefde voor het eengemaakte Verenigd Koninkrijk. Tussen pragmatisme en brutale machtsuitoefening. Tussen kaviaar en Schotse whisky.