Myanmar (Birma) is volgens de meeste statistieken het armste land in Azië en de ramp van 5 mei met de cycloon Nargis met haar mogelijks meer dan 150.000 doden zal dat alleen maar verergeren. Men trof immers het hart van de rijstproductiegebieden juist een maand voor het planten moest starten. Myanmar dat anders een kleine rijstexporteur is, zal het komende jaar dan ook geen rijst kunnen uitvoeren maar die zelf moeten invoeren. En rijst is het voorbije jaar als gevolg van de internationale voedselcrisis een heel pak duurder geworden. Myanmar zal dan ook een gepeperde rekening geserveerd krijgen.
Een vijandige buitenwereld
De schade aan de woningen, steden en velden in de delta van de Irrawaddy zal daarom niet tot die regio beperkt blijven maar het ganse land diep treffen. Voor de 54 miljoen inwoners van Myanmar geen goed vooruitzicht. Evenmin trouwens voor de generaals die het land via de eufemistisch genoemde Staats Vrede en Ontwikkelingsraad strak besturen. Het grootste probleem voor de regering van het land is immers dat terwijl de buurlanden elders in de regio al decennia snel groeien en even welvarend als Europa en de VS worden, hun land verpauperd achterblijft. De druk door de bevolking van onder uit op de junta geleid door generaal Tan Shwe zal daarom toenemen. En die wil het land zoveel mogelijk van de buitenwereld blijven afsluiten. De grote spanning tussen de bevolking en de generaals zal als gevolg van deze ramp dan ook nog verder toenemen. Het verklaart de reactie van de generaals naar de bevolking maar vooral ook naar de buitenwereld.
En dat het afsluiten van het land van de buitenwereld door de generaals desastreuze gevolgen had voor de bevolking bleek uiteraard opnieuw. Terwijl het de grootste natuurramp in decennia was in de Golf Van Bengalen – waar cyclonen zich normaal richten op Bangla Desh – en zeker de grootste uit de moderne geschiedenis van Myanmar bleef de junta halsstarrig elke grootschalige buitenlandse hulp weigeren. De voor de generaals vijandige buitenwereld moest maar wegblijven. De naar autarkie strevende generaals zouden het wel allemaal zelf oplossen. Dat zelfs een blinde kon zien dat dit hun povere middelen te boven ging was voor hen geen argument.
De generaals die de afgelopen decennia Myanmar bestuurden hebben een hekel aan de buitenwereld en zien autarkie als het ontwikkelingsmodel voor hun land. Of het land wegzinkt in de armoede of niet is hierbij voor hen geen punt van discussie. De buitenwereld is boosaardig en dat beeld moet in hun ogen zo blijven. Buitenlandse hulpverleners die mensenlevens redden en dorpen helpen heropbouwen kunnen dat beeld van kwaadaardige vreemdelingen immers zo doorprikken. Pas op 18 mei, twee weken na de ramp, trok Tan Shwe naar het gebied om de toestand te bekijken. En slechts op 19 mei werd er eindelijk internationaal vergaderd om te zien wat men kon doen. Meer dan twee voor de hulpverlening essentiële weken gingen zo verloren. Wat uiteraard voor veel duizenden extra doden zorgde.
Westerse huichelarij
En onmiddellijk bleek hoezeer niet alleen de lokale militaire junta maar ook de EU en de VS de slachtoffers van cycloon Nargis vooral als speelgoed gebruikten in hun machtsspelletjes. Meest opvallend en niet voor de eerste maal was hierbij Bernard Kouchner, de Franse minister van Buitenlandse Zaken. Als een volleerde clown stelde die voor het land binnen te vallen om zo dan hulp te verlenen. In zijn visie die ook elders bij bewindslui, intellectuelen en media in Europa en de VS weerklank vond moest men zich met geweld toegang verschaffen tot de delta van de Irrawaddy, waarin ook de vroegere hoofdstad Yangon (Rangoon) ligt en met militaire vliegtuigen en oorlogsschepen hulp verlenen. Zich dus schietend en met kannonen een weg banen door het gebied waar miljoenen mensen wonen om zogezegd de overlevenden te helpen. Complete waanzin natuurlijk, iets waarin Kouchner en zijn baas Nicolas Sarkozy – gekend voor zijn chaotisch binnen- en buitenlands beleid – een monopolie lijken te hebben. Uiteraard werd dit hallucinant plan wegens onbruikbaar in de media na wat weken in alle stilte afgevoerd. Alsof dit idioot voorstel nooit was geopperd.
De dubbelzinnige houding van de VS en de EU viel ook op andere wijzen op. Zo is er natuurlijk het verhaal van de Frans oliemaatschappij Total en het Amerikaanse Chevron die in Myanmar aardgas exporteren en zo zorgen voor een belangrijk deel der buitenlandse valuta van het generaalsregime. Iets waar men in Washington en Europa liefst zedig over zwijgt.
Helemaal grof is natuurlijk dat men nu plots stelt hulp te willen verlenen aan het land en gelijktijdig het economisch blijft wurgen. Mensen die vanuit het buitenland bijvoorbeeld Amerikaanse dollars naar Myanmar wilden overschrijven om zo lokale hulporganisaties te steunen kregen hun geld onbesteld terug als gevolg van het Amerikaanse embargo. Zo krijgt de bevolking van Myanmar zelfs minder hulp dan die in Zimbabwe en Noord-Korea, de zwarte schapen bij uitstek van de Westerse regeringen. Hoe dit allemaal met elkaar te rijmen valt is natuurlijk iets wat de Europese en Amerikaanse politici niet geweten willen hebben en waar men in de media dan maar liefst zedig over zwijgt.
De bullebak
En hoewel men perfect wist dat men zonder de goedkeuring van de generaals in Myanmar geen toegang kreeg tot het land speelde men het bijzonder hard ten overstaande van die generaals. Zo was er de toespraak van Laura Bush, echtgenote van, waarin die generaals door haar werden uitgescholden, een teneur die in zowat alle toespraken en persberichten van Westerse regeringen te vinden was. De gevolgen lieten zich raden. Zelfs de vrienden van Asean, de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties en Ban Ki-moon, secretaris generaal van de VN werden lange tijd wandelen gestuurd. De vrees van de generaals voor een Westerse destabilisatie van hun junta was te groot en ook meer dan begrijpelijk. Zeker als men weet dat sommige hulporganisaties sterk geïnfiltreerd zijn door allerlei inlichtingendiensten. Bovendien eiste de Verenigde Staten dat Myanmar voor de hulpverlening van haar oorlogsschepen, vliegtuigen en helikopters zou gebruik maken. Een aanbod waarvan men perfect kon weten dat het onaanvaardbaar is voor de Myanmaarse junta. Men kan een regering moeilijk met oorlogsschepen bedreigen en hen dan wat later voorstellen die te gebruiken voor hulpverlening. De indruk is dan ook dat de drukdoenerij van de Europese en Amerikaanse regering vooral als doel had de junta verder zwart te maken en minder van doen had met hulp aan de bevolking.
Niet verbazend dus dat de hulp die Brussel en Washington beloofden totaal onvoldoende is. Typerend is de 100.000 euro die Geert Bourgeois, Vlaams minister van Ontwikkelingsamenwerking in een persbericht aankondigde. Een wel erg beschamende aalmoes. Waarbij men nu al weet dat van die Westerse beloften ook niet veel zal terecht komen. De bevolking van de regio zal dan ook vooral op eigen krachten de ramp moeten te boven komen. Aangezien het levensniveau er erg laag is zal die wederopbouw wel gemakkelijker verlopen dan gevreesd. Er is immers niet veel op te bouwen.
Goede manieren gezocht
Wat de humanitaire crisis echter opnieuw ten volle toont is de machteloosheid van de VS en EU die in Azië de controle bijna geheel verloren hebben aan de nieuwe lokale machten. In het geval van Myanmar dan vooral China en Asean, de regionale organisatie van Zuidoost-Aziatische landen als Thailand, Vietnam en Indonesië. Typerend is dat de Europese en Amerikaanse regeringen naar Thailand, China en Indonesië trokken om bij de generaals in Myanmar een goed woordje te doen. Plannen voor een actie via de VN van warhoofd Kouchner werden snel afgeblazen om de simpele reden dat men geen enkele steun kon verwachten van de landen uit de Derde Wereld en op felle tegenstand van China en Rusland ging stuiten. De VS stelde zelfs voor tijdelijk vliegtuigen voor gebruik in Myanmar te leveren aan Indonesië die ze dan in haar kleuren zou overschilderen. Het werd geweigerd.
Zoals met de vorige crisis vorig jaar rond de protesterende boeddhistische monniken was het China samen met ASEAN die het beleid van de buitenwereld grotendeels bepaalden. Ook in Azië lust men die generaals niet echt en willen zij er een ander beleid vooral dan economisch, maar zij schreeuwen niet luidkeels over mensenrechten en democratie of dreigen met acties. En zoals de EU en de VS hun producten als die van een Nokia of een Motorola in Myanmar willen slijten zo is dat ook het geval voor de regeringen uit Aziatische landen. Hebben Washington en de EU geen problemen hebben met een roofdier als president Museveni in Oeganda zo hebben bijvoorbeeld de Thais weinig problemen met Tan Shwe, zolang er maar geld te verdienen is voor de Thaise generaals en zakenlui.
Men schreeuwt wel in de VS en de Europese hoofdsteden maar het zijn de kreten van de machtelozen. Nog steeds denken bepaalde Westerse leiders dat ze door wat gebrul en enkele kanonneerboten de zaak naar hun hand kunnen zetten, waar ook. Het realisme van anderen in het Westen en het botsen op felle internationale tegenstand dwingt hen keer op keer tot inkeer te komen. Zonder de honderden miljarden dollars vanuit de Arabische wereld, China en elders stevent de VS immers zo op het bankroet af. De New American Century is er een waarbij de VS moet leren mee in de pas van anderen te lopen. Een erg moeilijke zaak met veel vallen en opstaan. Ook hier bij het afhandelen van de ramp met cycloon Nargis.
Wat ook opviel was hoe vooral ASEAN, waarvan Myanmar lid is, en China de eerste viool speelden. Japan en buurland India waren slechts goed voor een tweederangs rol. Wat voor veel discussies zal zorgen, niet alleen in Delhi en Tokio.
Wil de Europese Unie in de toekomst in de wereld nog een rol van belang blijven spelen dan heeft het nog veel te leren. Javier Solana, die nu fungeert als een minister voor Buitenlandse Zaken van de EU ziet zich nog te veel als de kapitein op de kanonneerboot die Vietnam gaat veroveren. Hij zal zich sterk moeten aanpassen. De bullebakken zullen met andere woorden goede manieren moeten leren en regeringsleiders in de Derde Wereld behandelen zoals ze dat doen met hun collega’s binnen de EU. Vraag het maar aan Karel De Gucht hoe hij zich na zijn ruzie met Kabila Jr. nu voelt.
Of hoe ook cycloon Nargis toonde hoe de nieuwe wereldorde realiteit wordt.
(Uitpers, nr 100, 9de jg., juli-augustus 2008)