De burgers van Myanmar mogen op 8 november voor de eerste keer in 25 jaar in redelijke vrije omstandigheden een parlement kiezen. De Nationale Liga voor Democratie (NLD) van Aung San Suu Kyi, bekend van haar Nobelprijs voor de Vrede in 1991, rekent op een duidelijke zege tegenover de Partij voor Solidariteit en Ontwikkeling van de Unie, een creatie van de militairen die nu al decennia alles voor het zeggen hebben. Er hangt een zwarte schaduw over die verkiezingen, die van Ma Ba Tha, de boeddhistische extremisten van monnik Ashin Wirathu (foto. Zie ook Uitpers 19 mei: boeddhistisch extremisme in Myanmar). Uit schrik voor Wirathu’s toorn hebben alle partijen moslimkandidaten geweerd.
Leger waakt
De verkiezingen zijn een uitloper van de democratisering die de legerleiding vier jaar geleden inluidde. De verkiezingen van 1990 waren de militairen slecht bevallen, ze werden een klinkende overwinning voor de NLD van Suu Kyi. Binnen het leger was en is er dan ook weerstand tegen de democratiseringsplannen van generaal Thein Sein, huidig president. De NLD heeft goede vooruitzichten. Ze boycotte de verkiezingen van 2010 maar nam nadien wel deel aan tussentijdse verkiezingen: ze won er 43 van de 45.
Om te grote verrassingen te vermijden, hebben de militairen alvast een kwart van de zetels voor zichzelf gereserveerd en mag de grondwet slechts gewijzigd worden met een driekwart meerderheid én met de instemming van het leger. Die grondwet verbiedt bij voorbeeld dat een burger gehuwd met een buitenlander staatshoofd mag worden. En dat is het geval voor Suu Kyi, weduwe van een Brit.
Paria’s
Dat is niet de enige schaduw over het democratisch gehalte van deze verkiezingen. Vooraf zijn alvast 760.000 mogelijke kiezers van “vreemde afkomst” uit de kiesregisters geschrapt. En de honderdduizenden Rohingya’s die nog in het land zijn – minstens 150.000 zijn recent gevlucht, vaak via de zee- zijn hoe dan ook al langer “statenloos” verklaard. (Zie ook Uitpers 19 mei: Boeddhistisch extremisme in Myanmar).
De verkiezingscampagne draaide dan wel om Suu Kyi, maar monnik Wirathu beheerste die al evenzeer met zijn bijzonder racistische haatcampagne tegen al wat moslim is – de Rohingya’s zijn overwegend moslims. Hij was de voorbije jaren de aansteker van pogroms die sinds 2012 al minstens 300 doden onder de Rohingya’s eisten en meer dan 300.000 mensen uit hun woning verdreven.
“Trouw nooit met een moslimvrouw, ge kunt veel beter met een hond trouwen, die zal het karakter van ons volk niet aantasten”, aldus de boeddhistische monnik. Dat het boeddhisme niet altijd vreedzaam is, zien we dagelijks in Myanmar zoals we dat ook al eerder zagen op bij voorbeeld Sri Lanka. De Dalai Lama, geestelijke leider van een tak van het Tibetaans boeddhisme en eveneens Nobelprijs voor de Vrede, heeft Suu Kyi opgeroepen stelling te nemen tegen dat extremisme, zonder resultaat.
Zwijgen
Aung San Suu Kyi wil haar verwachte zege niet in het gedrang brengen en negeert die golf van xenofobie (waarvan ze zelf slachtoffer is omdat ze kinderen heeft met een Britse echtgenoot). Wel heeft ze zich eerder uitgesproken tegen een voorstel van de boeddhistische extremisten voor een wet die onder meer gemengde huwelijken zou beperken “om boeddhistische vrouwen te beschermen tegen moslimmannen die hen zullen dwingen zich te bekeren”.
De NLD hoopt haar zege van 1980 te hernieuwen. Daarom wil ze geen stemmen verliezen met de Rohingya’s en stemt ze stilzwijgend in met het officiële beleid dat die Rohingya’s ingeweken Bengalezen uit Bangladesh zijn die dus geen staatsburgers van Myanmar kunnen zijn. De NLD heeft zorgvuldig moslimkandidaten van haar lijsten geweerd om toch niet te kunnen verdacht worden van enig medeleven met de Rohingya’s. Nochtans bestempelen de Verenigde Naties dit als een van de grote hedendaagse humanitaire drama’s. “We zwijgen erover om niemand voor het hoofd te stoten”, aldus Win Htein, een topadviseur van de NLD.
Minderheden
De Rohingya’s worden niet erkend als een etnische minderheid, wat wel het geval is voor 135 andere etnische groepen die vooral in het oosten en noorden leven. Talrijke minderheden hebben hun eigen kandidatenlijsten op een 60-tal partijen. Die versnippering zal er allicht toe leiden dat deze partijen weinig zetels halen. De NLD hoopt dat ze met haar oproepen tot respect voor de etnische minderheden, samen 30 % van de bevolking, veel zetels haalt in de zeven staten waar vooral minderheden wonen.
Drie weken voor de verkiezingen heeft de door het leger gedomineerde regering bestandsakkoorden gesloten met enkele gewapende groepen uit het oosten. Daaronder een van de belangrijkste, de Nationale unie van Karen en een van de twee guerrillagroepen van de Shan. Maar talrijke andere groepen zijn er niet bij betrokken en blijven in rebellie. Daaronder een van de grootste, de Kachin.
NLD privé
De NLD is dus een Liga voor Democratie. Maar van democratie is intern geen sprake. De leden van het nationaal bestuur worden bij voorbeeld aangeduid door partijleidster Suu Kyi die daar alleen getrouwen plaatst. Wat de NLD opzadelt met een leiding van bejaarden die weinig plaats laten voor jongere generaties. De NLD wordt vaak bestempeld als een privéfirma geleid door de voorzitster.
Dat werd duidelijk bij het opstellen van de kandidatenlijsten. Kandidaten voorgedragen door burgergroepen of door plaatselijke NLD-afdelingen vonden zelden genade, de voornaamste kwaliteit die in aanmerking kwam, was loyauteit aan de leiding. Verscheidene vooraanstaande figuren die actief waren in mobilisaties voor Suu Kyi, vonden geen genade omdat ze voor gevestigde partijleiders concurrenten kunnen zijn. Sommige beslisten dan maar als onafhankelijke kandidaat te zijn. Democratie, ja, maar niet in eigen huis.
